پیرامون سهم بالای استعداد‌های درخشان در پذیرش دانشگاه‌ها
براساس مصوبه جدید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه‌های سطح یک و دو می‌توانند تا سقف ۴۰ درصد از ظرفیت‌های خود را به پذیرش استعداد درخشان اختصاص دهند؛ البته این سقف برای دانشگاه‌های سطح ۳ تا ۳۰ درصد است و سایر دانشگاه‌ها هم می‌توانند تا سقف ۲۰ درصد از ظرفیت خود را به جذب دانشجویان استعداد درخشان اختصاص دهند.
این تصمیمی است که به تازگی مسئولان اتخاذ کرده‌اند. تصمیمی که به نظر می‌رسد در راستای حمایت از استعداد‌های درخشان و همچنین نخبگان دانشگاهی به تصویب رسیده است، اما سؤال این است که اجرای آن تا چه حد می‌تواند در دستیابی به این هدف راهگشا باشد؟
پیش از این و براساس قوانین حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از ظرفیت دانشگاه‌ها به پذیرش استعداد‌های درخشان اختصاص داشت و با اجرای مصوبه جدید وزارت علوم این سهم افزایش یافته است و این موضوع می‌تواند تاحدی به کاهش مهاجرت نخبگان دانشگاهی کمک کند اگرچه، اما و اگر‌هایی در اجرای این مصوبه وجود دارد.
حمایت از استعداد‌های درخشان و نخبگان دانشگاهی اقدامی مثبت محسوب می‌شود، اما اجرای این مصوبه نباید با نادیده گرفته شدن داوطلبانی باشد که با آزمون قصد ورود به مقطع کارشناسی، ارشد یا دکتری را دارند.
به عنوان نمونه سهم ۴۰ درصدی استعداد‌های درخشان در مقطع ارشد دانشگاه‌های سطح یک و دو (که تنها ۲۰ دانشجو در هر رشته باید پذیرفته شوند) یعنی ۸ صندلی به استعداد‌های درخشان اختصاص می‌یابد و داوطلبان باید برای ۱۲ صندلی باقیمانده با یکدیگر رقابت کنند.
این موضوع در شرایطی که دانشگاه‌ها فقط امکان جذب تعداد محدودی دانشجو را در هررشته دارند موجب کاهش پذیرفته شدگان از طریق آزمون می‌شود و این موضوع می‌تواند انگیزه سایر دانشجویان و داوطلبان را برای تحصیل در دانشگاه‌های برتر کاهش دهد.
نکته دیگری که درباره اجرای مصوبه جدید وزارت علوم وجود دارد این است که اگرچه برگزاری آزمون ورودی به مقاطع مختلف تحصیلی بهترین روش برای نتیجه‌گیری درباره فعالیت علمی داوطلبان نیست، اما در شرایطی که عدالت آموزشی در دانشگاه‌ها و مدارس کشور وجود ندارد و خدمات آموزشی به درستی تقسیم‌بندی نشده، فعلا بهترین و نزدیک‌ترین روش برای انتخاب دانشجو در مقطع ارشد و دکتری، برگزاری آزمون است، پس اجرای این مصوبه می‌تواند تاحدی در اجرای این عدالت نسبی خدشه ایجاد کند.
ناگفته نماند که در این میان همواره نسبت به چگونگی انتخاب استعداد‌های درخشان در دانشگاه‌ها، اما و اگر‌هایی وجود داشته است و دانشجویان بسیاری طی این سال‌ها نسبت به سازوکار انتخاب استعداد‌های درخشان ابراز نارضایتی کرده‌اند.
یکی از دانشجویان کارشناسی ارشد یکی از دانشگاه‌های برتر کشور که از فرآیند انتخاب دانشجوی استعداد درخشان ناراضی است، به تابناک می‌گوید: من و یکی از دوستانم شرایط تقریبا مشابهی را برای کسب عنوان دانشجوی استعداد درخشان را داشتیم.
او اضافه می‌کند: البته معدل کل دوره کارشناسی من از او بالاتر بود، اما با این وجود دانشگاه او را به عنوان دانشجوی استعداد درخشان انتخاب کرد ضمن اینکه از لحاظ فعالیت‌های علمی هم به هم نزدیک بودیم و همین موضوع نارضایتی‌هایی را هم برای من و هم سایر دانشجویان ایجاد کرد.
این دانشجوی کارشناسی ارشد ادامه می‌دهد: انتخاب غیرمنصفانه استعداد‌های درخشان در شرایطی است که برخی از همکلاسی‌های من شرایط تحصیلی بهتری از منتخب دانشگاه داشتند.
این دانشجوی ارشد که با کنکور موفق به ادامه تحصیل در مقطع ارشد شده است، اظهار می‌کند: اگرچه برای انتخاب دانشجویان استعداد درخشان دانشگاه‌ها و تحصیل در مقطع بالاتر، شرایط ویژه‌ای در نظر گرفته شده است، اما دانشگاه براساس سلیقه عمل می‌کند و این موضوع موجب دلزدگی دانشجویان موفق برای ادامه تحصیل می‌شود.
در این میان و با وجود تبعات مثبتی که اجرای مصوبه جدید وزارت علوم درکاهش مهاجرت نخبگان دارد ولی همچنان، اما و اگر‌هایی درباره اجرای این مصوبه وجود دارد و باید به این موضوع توجه شود که حمایت از نخبگان باید همراه با رعایت اصول و براساس قانون انجام شود.
در واقع باید فرآیند انتخاب استعداد‌های درخشان شفاف‌سازی شود و از اعمال سلیقه اساتید و دانشگاه‌ها در این فرآیند جلوگیری شود ضمن اینکه به نظر می‌رسد بالا بودن سهم پذیرش دانشجویان نخبه در دانشگاه‌های برتر کشور نباید انگیزه ادامه تحصیل را در میان سایر دانشجویان کاهش دهد و دانشگاه‌های برتر باید سهم جداگانه‌ای برای پذیرش استعداد‌های درخشان در نظر بگیرند تا اجرای این مصوبه کمترین تبعات منفی را برای نظام آموزشی کشور به همراه داشته باشد.