شهریه‌های سنگین مدارس و مشکلات ثبت‌نام دانش‌آموزان - بخش نخست
پیچ و خم‌های ثبت‌نام دانش‌آموزان و دغدغه خانواده‌ها
فریده شریفی
روزهای داغ تابستان یکی پس از دیگری سپری می‌شود اما داغ‌تر از این روزهای گرم و سوزان، مسئله ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس مختلف دولتی وغیردولتی است. مشکلات ثبت‌نام تمامی ندارد و هر سال مشکلات بیشتر می‌شود اما کمتر نمی‌شود. بسیاری از والدین دانش‌آموزان هنوز موفق به ثبت‌نام فرزندان خود در مدارس نشده‌اند و برخی از والدین نیز معتقدند که به رغم ادعای مسئولان آموزش و پرورش در نگرفتن شهریه از خانواده‌ها هنوز درگیر مسائلی چون پرداخت شهریه هستند!
آموزش و پرورش هر سال اعلام می‌کند گرفتن شهریه از والدین دانش آموزان تخلف است اما این مشکل قدیمی همچنان وجود دارد، برخی از والدین هم از گرفتن مبالغی به عنوان کمک‌های مردمی گلایه دارند به نحوی که پدر یک دانش‌آموزان به این مسئله معترض است و می‌گوید: «مدرسه فرزندم به نوعی مرا در معذوریت اخلاقی برای کمک مالی به مدرسه قرار داده که مجبورشده‌ام مبلغی به مدرسه کمک کنم! در هر صورت اخذ کمک‌های مردمی ماجرای پیچیده‌ای است که هنگام ثبت‌نام دانش آموزان در مدارس دولتی به چشم می‌خورد. ثبت‌نام در مدارس تهران یا شهرستان‌ها چه مدارسی که دانش‌آموزان مجبورند سه شیفته درس بخوانند یامقاطع کمتر همچنان با مشکلات فراوان روبه‌رو است و باید هر چه سریع‌تر به فکر راه چاره بود و مشکل را حل کرد.
دردسرهای ثبت‌نام
صرف نظر از نوع مدارس که شامل مدارس نمونه مردمی، غیرانتفاعی، تیزهوشان و... می‌شود، بیشترین حجم مشکلات خانواده مربوط به مدارس دولتی است، چرا که اغلب خانواده‌ها توانایی ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس غیردولتی را ندارند و می‌خواهند به هر صورت ممکن فرزند خود را در مدرسه دولتی نزدیک محل زندگی‌شان ثبت‌نام کنند.
پدر یک دانش‌آموز که برای ثبت‌نام فرزندش در منطقه محل زندگی‌شان دچار مشکل شده است در این‌باره می گوید: «در محل زندگی ما یک مدرسه دولتی وجود دارد و چندین مدرسه غیرانتفاعی که به دلیل شهریه بالا قادر نیستم فرزندم را در این مدارس ثبت‌نام کنم اما هنگام مراجعه به مدرسه دولتی مدیر مدرسه می‌گوید خانه شما مربوط به منطقه ما نمی‌شود و باید به منطقه دیگر مراجعه کنید! در حالی که اسناد و مدارک خانه و محل زندگی ما نشان می‌دهد که در چه منطقه‌ای زندگی می‌کنیم، واقعا نمی‌دانم علت مخالفت مدیر مدرسه با ثبت‌نام فرزندم چیست؟»
مشکلی به نام محدوده جغرافیایی!
محدوده جغرافیایی یکی از دردسرهای مشکل آفرین والدین برای ثبت‌نام فرزندانشان است. عمده شکایت پدرها و مادرها برای ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس دولتی مربوط به محدوده جغرافیایی می‌شود.
مادر یک دانش‌آموز که برای ثبت‌نام دخترش در مقطع ابتدایی به یک مدرسه در حوالی منزلشان مراجعه کرده در این‌باره می‌گوید: «با دخترم به مدرسه‌ای در نزدیکی منزلمان مراجعه کردیم. تا دخترم را ثبت‌نام کنم اما مدیر مدرسه نقشه‌ای نشانم داد و گفت خانه شما داخل محدوده ثبت‌نامی این مدرسه نیست و باید به مدرسه دیگری مراجعه کنید! واقعا مانده بودم که چه بگویم آیا یک خیابان آن طرف‌تر شامل محدوده جغرافیایی این مدرسه نمی‌شود و من مجبورم که به یک مدرسه دور از خانه مراجعه کنم و فرزندم را ثبت‌نام کنم؟ یا اینکه باید دروغ بگویم ویک اجاره‌نامه غیرواقعی تهیه کنم و به عنوان سند سکونت داخل محدوده جغرافیایی به مدرسه ارائه کنم. آیا راه چاره این است؟ دروغ گفتن، فریب دادن و عدم راستی و صداقت؟!
واقعیت این است که هر سال در آستانه ثبت‌نام دانش‌آموزان والدین زیادی با مشکل محدوده جغرافیایی و خارج از محدوده بودن مواجه هستند و به ستادهای ثبت‌نام آموزش و پرورش‌های مناطق مختلف تهران مراجعه می‌کنند اما هیچ کمکی به حال آنها نمی‌شود و بی‌نتیجه با انبوهی از مشکلات به خانه بازمی‌گردند.
در واقع بیش از 90 درصد مراجعان به ستادهای ثبت‌نام مشکل‌شان مربوط به محدودیت‌های جغرافیایی و حوزه‌های ثبت‌نامی است، چرا که با دورشدن مسیر رفت و آمد فرزندانشان دچار مشکل می‌شوند و باید مسئله انتقال و رفت و آمد دانش‌آموزان خود را شخصا به عهده گیرند یا با تهیه سرویس مدارس با این مشکل مقابله کنند که البته این مسئله هم با استرس، نگرانی و صد البته هزینه فراوان روبه‌رو است.
یکی از مسئولین ارزیابی و رسیدگی به شکایات مردمی در آموزش و پرورش منطقه 7 در این‌باره می‌گوید: «ما کاملا مشکلات مردم را درک می‌کنیم و می‌دانیم با دورشدن مدارس چه نگرانی‌ها، هزینه‌ها و مشکلاتی برای والدین ایجاد می‌شود اما در برخی از موارد و در برخی از پایه‌ها ما اصلا خروجی نداشته‌ایم و بالعکس ورودی بالا بوده بنابراین با مشکل کمبود کلاس و محدودیت فضای آموزشی مواجه هستیم و مجبوریم از تعداد ثبت‌نام‌ها در برخی از مدارس جلوگیری نماییم.»
وی اضافه می‌کند: «در برخی موارد مجبور شده‌ایم که از تمام اتاق‌هایی که در مدارس وجود دارد به عنوان کلاس استفاده کنیم و حتی گاهی دو مدرسه را با یکدیگر ادغام کرده‌ایم تا فضای آموزشی گسترش یابد و دانش‌آموزان مجبور نباشند که به مدارسی که از محل زندگی‌شان دور باشد بروند و در آنجا ثبت‌نام نمایند.»
والدین به امید یافتن راهکاری مناسب و منطقی به ستاد ثبت‌نام مراجعه می‌کنند ولی ستاد ثبت‌نام هم کار خاصی انجام نمی‌دهد زیرا ظرفیت مدارس محدود است و تقاضا برای ثبت‌نام زیاد. امسال هم مانند سال‌های گذشته این ماجرا در حال تکرار شدن است، باز هم محدوده جغرافیایی و باز هم محدودیت ثبت‌نام، مشکل اصلی والدین برای ثبت‌نام در مدارس دولتی است، هر مدرسه برای خودش قوانین و اصول خاصی دارد که بر طبق آن ثبت‌نام دانش‌آموزان خارج از آن محدوده امکان‌پذیر نیست.
ثبت‌نام در مدارس غیردولتی
مدارس غیردولتی بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی به طور رسمی از سال تحصیلی 1368-69 با هدف افزایش مشارکت‌های مردمی و ایجاد رقابت سالم بین مدارس و ارتقای سطح کمی و کیفی آموزش و پرورش آغاز به کار کردند.
این مدارس همچون مدارس دولتی آموزش‌های رسمی را در مقاطع مختلف تحصیلی به دانش‌آموزان ارائه می‌کنند اما از طریق مشارکت مردم و مطابق با اهداف و ضوابط و دستورالعمل‌های عمومی وزارت آموزش و پرورش و تحت نظارت آن وزارتخانه تاسیس و اداره می‌شوند. در واقع تاسیس و اداره مدارس غیرانتفاعی و غیردولتی وابسته به شهریه‌هایی است که از دانش‌آموزان دریافت می‌کنند بنابراین تحصیل در این مدارس رایگان نیست و مسئله مهم و مشکل اساسی این مدارس هم از همین جا شروع می‌شود مسئله «شهریه»!
در اغلب این مدارس شهریه‌های بالایی برای مقاطع مختلف تحصیلی در نظر گرفته می‌شود و اکثر این شهریه‌ها هم از سوی مدیران و هیئت مدیره این مدارس به صورت سلیقه‌ای تعیین می‌گردد.
در برخی از این مدارس شهریه‌های 5 میلیونی، 7 میلیونی، 10 میلیونی و بالاتر برای مقاطع ابتدایی، دوره متوسطه شهریه‌ای عادی محسوب می‌شود و این در حالی است که بسته به منطقه جغرافیایی و مکان تاسیس این مدارس شهریه‌ها تفاوت می‌کند.
پدر یک دانش‌آموز در این باره می‌گوید: «اکثر مدیران مدارس غیردولتی و غیرانتفاعی ادعا می‌کنند که دارای کادر آموزشی مجرب و برنامه‌های فوق‌العاده برای دانش‌آموزان هستند و به همین خاطر تقاضای شهریه‌های بالا دارند در حالی که پرداخت این مبالغ به عنوان شهریه ثبت‌نام از عهده هر کسی برنمی‌آید چه برسد به افرادی مثل من که کارمند هستند و حقوق ثابت و معینی داریم که سال به سال تغییری در آن حاصل نمی‌شود و از عهده مخارج زندگی خود برنمی‌آییم چه برسد به هزینه میلیونی ثبت‌نام فرزندانمان در مدارس غیردولتی!»
وی اضافه می‌کند: «در منطقه زندگی ما چندین مدرسه غیرانتفاعی وجود دارد که رفت و آمد و دسترسی به این مدارس برای ما بسیار راحت است اما مجبوریم به دلیل هزینه بالای این مدارس فرزند خود را در مدارس دولتی ثبت‌نام کنیم که در هر کلاس 20 یا 30 دانش‌آموز حضور دارند و مسلما رسیدگی کمتری نسبت به آنها صورت می‌گیرد.»
این کارمند همچنین می‌گوید: «البته من معتقدم که خود دانش‌آموز باید کوشا و پرتلاش باشد و مطالعات خود را افزایش دهد و فقط به گفته‌های معلم اکتفا نکند اما آموزش هم سهم بزرگی در تعلیم بچه‌ها دارد و دانش‌آموزان با آموزشی که از سوی معلمان و مدرسان خود می‌بینند به مسیر درست هدایت می‌شوند.»
وی تصریح می‌کند: «همیشه برای بچه‌های خود از افراد فامیل مثال‌هایی می‌آورم و الگوهایی را مطرح می‌کنم که برخی از بچه‌ها به رغم نداشتن معلم‌های خصوصی یا رفتن به مدارس غیردولتی خودشان تلاش کردند و درس خواندند و در کنکور موفق به اخذ رتبه‌های خوب و قابل توجهی شدند و در رشته‌های خوبی اقدام به ادامه تحصیل کردند و فقط به کلاس‌های کمک‌آموزشی، مدارس غیرانتفاعی و... اکتفا نکردند.»
با مدارس متخلف برخورد شود
سید «حمایت میرزاده» سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در این‌باره می‌گوید: «آموزش و پرورش باید با مدارس غیردولتی که شهریه‌های غیرمعمول از والدین می‌گیرند به طور جدی برخورد کند، چرا که برخورد با حداقل 10 مدرسه غیردولتی که شهریه‌هایی بیش از حد معمول از خانواده‌ها دریافت می‌کنند سبب جمع شدن بساط این تخلف در میان دیگر مدارس مشابه خواهد شد.»
وی اضافه می‌کند: «یکی از شگردهای مدارس غیردولتی این است که شهریه را به صورت یکجا از والدین دریافت نمی‌کنند بلکه ابتدا یک چک به مبلغ مصوب آموزش و پرورش می‌گیرند، سپس خانواده‌ها را مجبور به پرداخت باقی شهریه در قالب چک‌های دیگر تحت عناوین مختلف که شامل خدمات آموزشی خارج از برنامه آموزش و پرورش است می‌نمایند.»