پرسش:
اینکه خداوند در قرآن کریم به پیامبر گرامی اسلام(ص) امر می‌کند که قرآن را با روش ترتیل بخوان! منظور از «ترتیل» چیست و ناظر به چه نوع خواندن قرآن کریم است؟
پاسخ:
در دو بخش قبلی پاسخ به این سوال ضمن تبیین مفهوم «ترتیل» به انواع مصادیق روشن «ترتیل» شامل: 1- روش تحقیق 2- روش «حدر» پرداختیم. اینک در ادامه دنباله مطالب را پی‌می‌گیریم.
کاربرد «حدر»: ظاهرا از این قرائت، بیشتر برای ختم قرآن و نمازهای مستحبی استفاده می‌شود. کسانی‌که مایل به زیادخواندن قرآن و کسب فضیلت بیشتری هستند، این روش را انتخاب می‌کنند. استدلال آنها در این زمینه به آیات و روایاتی است که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
ابن مسعود یکی از صحابی رسول خدا(ص) می‌گوید: پیامبر خدا(ص) فرمود: «من قرآ حرفا من کتاب الله فله حسنهًْ و الحسنه بعشر امثالها: هر کس که حرفی از کتاب خدا را بخواند، برای او پاداشی است و پاداش آن در آخرت ده‌برابر است. زیرا قرآن فرمود: «من جاء بالحسنه‌ًْ فله عشر امثالها» (انعام- 160) (الشرفی القراءات العشر، ج 1، ص 208)
از طرفی یکی از پرفضیلت‌ترین عبادتها تلاوت قرآن است. بدین جهت، هر اندازه قرآن بیشتر خوانده شود حسنات و ثوات آنها مضاعف می‌شود. بنابراین قاری قرآن با قرائت «تحدیر» به حسنات بیشتری می رسد و قواعد تجوید را هم رعایت کرده است.
از طریق شیعه نیز از امام محمد باقر(ع) چنین روایت شده است: «کسی که در نماز به حال ایستاده قرآن بخواند، برای هر حرفی از آن صدحسنه برایش نوشته می‌شود و در نماز به حال نشسته برای هر حرفی پنجاه حسنه و در غیر نماز ده حسنه برایش می‌نویسند.» (اصول کافی، ج 4، ص 414)
نکته مهم این است که در قرائت حدر نباید از حد «ترتیل» خارج شد، زیرا ترتیل معیار و ملاک صحیح‌خوانی قرآن است.
تفاوت «تحقیق» و «حدر»: این دو قرائت سه تفاوت اساسی با یکدیگر دارند:
الف. روش حدر برای سریع خواندن قرآن مناسب است، در حالی که روش تحقیق، خواندن قرآن همراه با طمأنینه و آرامش است.
ب. هدف از قرائت حدر، به دست آوردن حسنات و ثواب بیشتر با خواندن آیات بیشتر است؛ اما هدف از قرائت تحقیق، تعلیم و آموزش است.
ج. در روش حدر باید مراقب اجرای قواعد تجویدی بود و آنها را به صورت ناقص به جا نیاورد، ولی در قرائت تحقیق، قاری قرآن در به کار بستن قواعد نباید افراط کند.
3- «تدویر»
تدویر در لغت به معنی «گرد و مدور گردانیدن چیزی» آمده است و در اصطلاح عبارت از قرائتی بین تحقیق و حدر است به این صورت که کلام خدا به کارگیری الحان عرب و آواهای آن، نیکو قرائت می‌شود. البته زیبا گردانیدن (تحسین) لفظ و صدا به اندازه استطاعت و توانایی است.
تلاوت قرآن به روش تدویر، روش بسیاری از پیشوایان قرائت بوده است. آنان که قائل به مد دادن مد منفصل هستند ولی آن را به حد اشباع و طول نمی‌رسانند. قاریانی نظیر ابن عامر، کسایی و دیگران به این روش قرآن خوانده‌اند و همه پیشوایان قرائت، این روش قرائتی را مطلوب و صحیح انگاشته‌اند.
ادامه دارد