فریده شریفی
بیماری‌های دهان و دندان ناشی از سوء تغذیه یا عفونت است اما این بیماری به سایر اعضای بدن هم سرایت می‌کند و دیگر ارگان‌ها را درگیر می‌نماید به همین دلیل رسیدگی و معاینه‌های منظم دهان و دندان ساده‌ترین و موثرترین راه برای پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان است. متاسفانه اغلب افراد نسبت به این مسئله توجه و آگاهی کافی ندارند و زمانی به دندانپزشک مراجعه می‌کنند که درد امان آنها را بریده است و دیگر راه چاره‌ای ندارند!
وارد مطب دندانپزشکی که می‌شوی بیمارانی را می‌بینی که جلوی دهان خود را گرفته و از درد دندان آه و ناله سر می‌دهند،‌اما پای درد دل هر کدام که می‌نشینی اعتراف می‌کنند که اگر مجبور نبودند و درد امانشان را نبریده بود به مطب دندانپزشکی مراجعه نمی‌کردند چرا که هزینه‌های دندانپزشکی بسیار بالاست و مجبورند بخش قابل توجهی از حقوق و درآمد خود را صرف این هزینه‌ها کنند.
بیمه‌های بی‌خاصیت!
دختر جوانی که خود را سپیده معرفی می‌کند در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره علت مراجعه به دندانپزشکی می‌گوید: «مدت زیادی است که یکی از دندان‌هایم درد می‌کند و آب سرد یا گرم که می‌خورم بلافاصله دندانم درد می‌گیرد و کلافه‌ام می‌کند اما جرات نمی‌کردم به مطب دندانپزشکی بیایم چرا که می‌دانم هزینه‌ها بالاست و ممکن است خانواده‌ام از عهده آن برنیایند!»
وی اضافه می‌کند: «دفترچه بیمه تامین اجتماعی هم دارم اما دندانپزشکان دفترچه بیمه را قبول نمی‌کنند و می‌باید هزینه آن را به صورت شخصی و خصوصی پرداخت کنیم.»
بیمار دیگری به گفت‌وگوی ما می‌پیوندد و می‌گوید: «هزینه‌های دندانپزشکی کمرشکن شده است و از عهده هر کسی برنمی‌آید. دفترچه‌های بیمه هم شامل خدمات دندانپزشکی که یکی از ضروری‌ترین جنبه‌های سلامتی است نمی‌شود و حتی بخش اندکی از آن را هم عهده‌ار نمی‌شوند.»
این بیمار اضافه می‌کند: «اگر مردم مجبور باشند همه هزینه‌های دندانپزشکی را خودشان متحمل شوند و هیچ حمایتی از سوی بیمه‌ها نشوند فشار اقتصادی زیادی به آنان وارد می‌شود و همین مسئله موجب شده که از رفتن به مطب‌های دندانپزشکی منصرف شوند و تمایلی برای این کار نداشته باشند.»
واقعیت این است که دندانپزشکان و مراجعین هر دو از اینکه بیماران قادر به پرداخت هزینه‌های دندانپزشکی نباشند ضرر می‌کنند. شغل دندانپزشکی و اصولا حرفه پزشکی در تعامل با مردم شکل می‌گیرد و اگر مردم قادر به پرداخت هزینه‌ها نباشند دندانپزشکان زیان می‌بینند این یک اقدام دوطرفه و متقابل است و خود دندانپزشکان بهتر از هر کس می‌دانند که اگر شرایط مالی و تسهیلات لازم برای بیماران فراهم شود و شرکت‌های بیمه حمایت‌های مالی لازم را در اختیار مردم قرار دهند مطب‌ها شلوغ شلوغ خواهد شد و تعداد مراجعه‌کنندگان افزایش خواهد یافت.

مشکلات دندانپزشکان
هر سکه‌ای دو رو دارد و روی دیگر هزینه‌های بالای خدمات دندانپزشکی مشکلات دندانپزشکان و مسائل لاینحل آنان در این بخش درمانی است.
یک دندانپزشک باتجربه در این باره می‌گوید: «همه مردم فکر می‌کنند که درآمد دندانپزشکان بسیار بالاست و از وضعیت مالی بسیار خوبی برخوردارند اما اگر بخواهیم هزینه‌ها را با سایر کشورها مقایسه کنیم خواهیم دید که تعرفه دندانپزشکی در ایران نسبت به جاهای دیگر بسیار پایین‌تر است.»
وی اضافه می‌کند: «بالا بودن قیمت مواد اولیه و تجهیزات پزشکی، اجاره مکان مناسب برای مطب، فشار مالیاتی از دیگر مشکلات موجود در این بخش درمانی است با این وجود هزینه‌های دندانپزشکی در ایران دوونیم برابر کمتر از متوسط هزینه‌های دندانپزشکی در سایر کشورها است.»
این دندانپزشک خاطرنشان می‌کند: «برخی از افراد حرفه و کار ما را با دیگر پزشکان مقایسه می‌کنند در حالی که ماهیت و کیفیت کار ما با دیگران تفاوت دارد. دندانپزشکی وابسته به مواد اولیه و وسایل مورد نیاز است و به دلیل حساس بودن، بهداشتی بودن و ایمنی کار مجبوریم برای هر بیمار از وسایل جدید و بهداشتی و یک بار مصرف استفاده کنیم به همین دلیل طبیعی است که با گران شدن مواد مصرفی، هزینه‌ها هم بالا می‌رود که این مسئله موجب افزایش هزینه‌های دندانپزشکی و عدم مراجعه افراد به مطب‌های دندانپزشکی شده است.»
وی همچنین می‌گوید: «بسیاری از موادی که ما به کار می‌گیریم از بازار آزاد تهیه می‌شود و همین مسئله موجب می‌شود که تعرفه‌ها بالا رود اما واقعا ما در مقابل این نوسانات قیمت بازار چکار می‌توانیم انجام دهیم؟ آیا از خرید مواد اولیه ضروری خودداری کنیم؟ یا اینکه از کیفیت خدمات خود کم کنیم؟ بنابراین ما متوجه این مشکلات می‌شویم و می‌دانیم که تحمل این هزینه‌ها برای همه افراد امکان‌پذیر نیست اما چاره‌ای هم نداریم!»
نباید از نظر دور نگه داشت که در همه کشورها خدمات دندانپزشکی جزو مقوله‌های گران‌قیمت و حتی لوکس و زیبایی به حساب می‌آید به همین دلیل توجه به سلامت دهان و دندان باید کاملا جدی در نظر گرفته شود و سازمان‌ها و موسسات حمایتی و در راس آنها بیمه به بیماران و دندانپزشکان تسهیلات مناسب ارائه دهند تا مشکلات موجود در این بخش به حداقل تقلیل یابد.
یک دندانپزشک جوان که به تازگی مطب خود را افتتاح کرده و هنوز سرد و گرم حرفه خود را نچشیده است از مشکلات شغل خود از همان ابتدای کار گله می‌کند و می‌گوید: «ورود دندانپزشکان به بازار کار رسمی، اگر دندانپزشک عمومی باقی بمانند حدود 28 سالگی است. اگر هم در یکی از رشته‌های تخصصی ادامه تحصیل بدهند سه سال دیرتر وارد بازار کار می‌شوند، بعد از این دوران زمانی که یک دندانپزشک می‌خواهد مشغول کار شود ابتدا باید مطبی خریداری یا اجاره کند که هزینه آن بسیار بالا و نیاز به سرمایه اولیه دارد، تجهیز مطب به وسایل، دستگاه‌ها و ابزارهای دندانپزشکی هم که جای خود را دارد و هزینه بالایی را شامل می‌شود، بنابراین یک دندانپزشک جوان از همان ابتدا با هزینه‌های کمرشکنی مواجه می‌شود و اگر پشتوانه مالی هم نداشته باشد و بخواهد از بانک وامی دریافت کند که کاملا مشخص است باید از هفت‌ خان رستم بگذرد و تازه معلوم نیست که وام به او بدهند یا نه؟»
وی اضافه می‌کند: «بعد از گذراندن مشکلات اولیه، مسئله اخذ پروانه، جواز اشتغال و مالیات هم از دیگر مسائلی است که دندانپزشکان با آن مواجه هستند بنابراین نباید تصور شود که حرفه دندانپزشکی بسیار سودآور است و آنها پول پارو می‌کنند!»
با افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان دندانپزشکی، شرایط بازار کار دندانپزشکی پررقابتی و دشوارتر شده است. برخی از کلینیک‌ها از این فرصت استفاده کرده و برای افزایش سود خود شرایط ناعادلانه‌ای برای دندانپزشکان جوان ایجاد کرده‌اند. شرایط بازار کار هم سرمایه زیادی برای تأسیس مطلب می‌طلبد که این مسئله پای سرمایه‌داران غیردندانپزشک را به این قضیه باز کرده است، در کنار این مشکلات آسیب‌های جسمی از جمله گردن درد، کمر درد، خطرات رادیوگرافی، مواد شیمیایی، بیماری‌های خونی و عفونی و... از دیگر مشکلاتی است که دندانپزشکان با آن روبه‌رو هستند و نباید تصور کرد که این افراد یک شبه راه صدساله طی می‌کنند و حرفه لوکس و بی‌دردسری دارند و همه تقصیرها را به گردن آنان انداخت.
چاره‌اندیشی مناسب
مردم به دلیل مشکلات اقتصادی و هزینه‌های بالای خدمات دندانپزشکی از رفتن به مطلب دندانپزشکان سرباز می‌زنند دندانپزشکان هم که گله‌مندند به خاطر افزایش قیمت مواد اولیه و وسایل دندانپزشکی مراجعه‌کننده زیادی ندارند پس تکلیف سلامت دهان و دندان چه می‌شود؟ مشکل کجاست؟ چاره کار چیست؟ پاسخ این سؤالات در درجه اول به بیمه‌ها مربوط می‌شود، بیمه‌ها می‌توانند بیماران را تحت پوشش خود قرار دهند و هزینه دندانپزشکی را برای آنان کاهش دهند. اما در شرایط کنونی نقش بیمه‌ها در پوشش خدمات دندانپزشکی بسیار محدود است و اکثر بیماران از نارسایی و عدم حمایت بیمه‌های مختلف گله‌ می‌کنند.
یک عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این‌باره می‌گوید: « تعامل بین بیمه‌ها، دندانپزشکان و مردم می‌تواند به مشکلات موجود در این بخش درمانی تا حدود زیادی پایان دهد چرا که در غیر این صورت هم مردم و هم پزشکان متضرر می‌شوند.» وی اضافه می‌کند: «بیمه‌ها معمولاً قادر نیستند که هزینه ترمیم دندان‌ها، درمان ریشه و سایر خدمات دندانپزشکی مردم را بپردازند مگر اینکه منابع مالی جدید در اختیار این سازمان‌ها قرار گیرد بنابراین هدف اصلی مسئولان و دولتمردان باید تأمین منابع مالی بیمه‌های پایه باشد تا بیمه‌شدگان از تسهیلات بیشتری برخوردار شوند.»
دولت‌ها در برابر سلامت شهروندان خود مسئول هستند و باید بخشی از بودجه کشور صرف بهداشت شود. در این میان بهداشت دهان و دندان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چرا که منشاء بسیاری از بیماری‌های گوارشی، قلبی و عروقی از بیماری‌های دهان و دندان است. سرمایه‌گذاری در این بخش و آگاه نمودن مردم می‌تواند بسیاری از مشکلات دهان و دندان افراد جامعه به ویژه نسل‌های آینده را برطرف کند.
افزایش سطح فرهنگ در جامعه
تحقیقات نشان داده که بیماری‌های دهان و دندان ارتباط مستقیمی با سلامت بیمار دارند و بسیاری از بیماری‌های قلبی و عروقی اگر به سلامت دهان و دندانشان رسیدگی می‌کردند به این بیماری‌ها مبتلا نمی‌شدند.
هرچند که هزینه‌های دندانپزشکی در کشور ما نسبت به درآمد عموم مردم بالا است و همین مسئله موجب شده که افراد از مراجعه به دندانپزشک آن هم در فواصل زمانی کوتاه خودداری کنند، لیکن افزایش آگاهی عمومی در جامعه نسبت به سلامت دهان و دندان و پیشگیری از وقوع پوسیدگی و دیگر بیماری‌های دندان می‌تواند نقش مؤثری در بهبود خدمات مربوط به این بخش شود.
مسواک زدن‌های روزانه و همیشگی، درمان بیماری‌های دهان و دندان، جرم‌گیری و تغذیه مناسب ارتباط مستقیمی با سلامت دهان و دندان دارد و بیماری‌ها و مشکلات مربوط به دندان را کاهش می‌دهد.
یک استاد دانشگاه در این‌باره می‌گوید: «در دندانپزشکی هرچه ضایعات سریع‌تر شناخته شود هزینه و زمان کمتری را درپی خواهد داشت، در این صورت درمان سریع‌تر انجام می‌شود و به آنجا نمی‌رسد که یک فرد دندان‌هایش را از دست بدهد. پس باید فرهنگ معاینات دوره‌ای و منظم در کشور ما تقویت شود و افراد تشویق شوند که در فواصل زمانی کوتاه‌تری به دندانپزشک مراجعه کنند زیرا دندانپزشک سریع‌تر پوسیدگی را پیدا و درمان می‌کند و در این صورت احتیاجی به تعویض خود دندان نیست.»
وی به نقش رسانه‌ها در این فرهنگ‌سازی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «در رسانه‌ها کمتر به مسائل پیشگیری پرداخته می‌شود و بیشتر به مسائل درمانی می‌پردازند درحالی که آگاه نمودن مردم از مسائل و بیماری‌های دهان و دندان و تشویق آنان به رعایت بهداشت دهان و دندان و پیشگیری قبل از درمان می‌تواند در کاهش بیماری‌های دهانی و دندانی بسیار مؤثر باشد.»
این استاد دانشگاه همچنین می‌گوید: «آموزش نحوه صحیح مسواک زدن، استفاده از دهان‌شویه‌ها برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، عدم مصرف موادغذایی سخت و چسبنده، مصرف شیر و فراورده‌های لبنی به مقدار کافی، استفاده از نخ دندان و... از جمله راهکارهایی است که مانع از پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.