به بهانه فیلم «6 روز»
تجزیه ایران در سینمای انگلیس
آرش فهیم
فیلم «6 روز» (6 days) نمونه یک فیلم تاریخی اما درخدمت مسائل روز است. موضوع این فیلم درباره واقعه‌ای است که 37 سال قبل، برای ایران اتفاق افتاد اما واکنش یا خوانشی است از شرایطی که امروز پیرامون ما می‌گذرد. زمان نمایش فیلم در سطح جهان دقیقا مطابق است با آغاز شکل گیری یک جریان انحرافی جدید در منطقه‌ای که کشورمان در آن قرار دارد و فراز و نشیب هایش به سرنوشتمان گره خورده است. به همین دلیل هم «6 روز» گرچه فیلم مهم و خوبی نیست و خیلی هم مورد توجه قرار نگرفته، اما به خاطر نوع نگاهی که این محصول سینمای انگلیس به ایران و مسائل آن دارد، حداقل برای ما ایرانی‌ها می‌تواند مهم تلقی شود. با توجه به اینکه ما با یک فیلم دولتی مواجه هستیم و فیلمساز در متن و محتوای فیلم، ارادت و علاقه زیاد خود به دولت و سیستم امنیتی و نظامی بریتانیا را به طور آشکار نشان می‌دهد، می‌توان این فیلم را نماینده نگاه حاکم بر انگلستان نسبت به کشورمان دانست. آن هم در روزگاری که باز هم پرونده تجزیه‌طلبی باز شده است.
وقتی در خبرها خواندیم که «6 روز» تازه‌ترین فیلم ضدایرانی سینمای غرب روی پرده رفته، ابتدا تصور می‌شد که باز هم پای آمریکا در میان است. چون هالیوود پیشگام و پیشتاز تولید فیلم‌هایی علیه کشور ما بوده است. اما این بار استعمار کهن، یعنی انگلیس در این زمینه در حال سرمایه‌گذاری است. با این حال و برخلاف خوی مکار و پیچیده انگلیس و برخلاف مشی بی‌بی‌سی، این فیلم به شدت ساده، شعارزده و سطحی است. حتی تحریف تاریخ در این فیلم به قدری غلیظ و شدید است که پی بردن به آن به تحلیل و تعمق خاصی نیاز ندارد. نگاه غالب بر فیلم، در همان سکانس ابتدایی فیلم برملاست. آن هم وقتی که درخلال صحبت فیلم از تروریسم و نمایش تصاویر بمب‌گذاری و انفجار، تصاویری از انقلاب اسلامی ایران به نمایش در می‌آید.
فیلم «6 روز» به کارگردانی توآ فریزر، ماجرای حمله به سفارت ایران در لندن در سال 1980 میلادی (1359 شمسی) را روایت می‌کند. اما سایه‌ای از آنچه «تجزیه‌طلبی» خوانده می‌شود هم در آن دیده می‌شود. در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و چند ماه به شروع جنگ تحمیلی، یک گروه شش نفره عرب تبار، سلاح به دست به سفارت کشورمان حمله می‌کنند. آنها خود را «جنبش دموکراتیک آزادی عربستان» معرفی می‌کنند. البته منظورشان عربستان سعودی نیست، بلکه خوزستان را با نام جعلی عربستان یاد می‌کنند! این گروه درواقع همان‌هایی هستند که در داخل کشورمان به جریان خلق عرب مشهور بودند و یک گروه تجزیه‌طلب و درخدمت صدام شناخته می‌شدند. خلق عرب در ماه‌های منتهی به آغاز جنگ تحمیلی، به رژیم بعث عراق پیوستند و فعالیت‌هایی چون بمب‌گذاری در معابر عمومی و قتل عام غیرنظامیان و مردم عادی را در دستور کار قرار دادند. یکی از اقدامات آنها در همان دوران، حمله به سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن بود. اتفاقی که منجر به شهادت دو نفر از کارکنان سفارتخانه شد.
فیلم «6 روز» متظاهر به روایت واقع گرایانه این رویداد است. اما حلقه مفقوده فیلم، دقیقا موضوعی است که محتوای فیلم را با آنچه در واقعیت رخ داده معکوس می‌کند. آنچه در این فیلم یک معماست و پاسخ حل آن مشخص نمی‌شود این است که گروه مسلح عرب تبار، چگونه به این راحتی پا به سفارت ایران می‌گذارند؟ چرا هیچ کس مانع آنها نمی‌شود؟ گروه مهاجم، منتسب به یک جریان تجزیه‌طلب بودند. غیرقابل کتمان است که در آن دوران، دولت انگلیس از این جریان و همه گروه‌های معاند و تجزیه‌طلب حمایت می‌کرد. اما در فیلم، این حقیقت دقیقا واژگونه معرفی می‌شود؛ در فیلم می‌بینیم که گروگانگیرها که برخی از آنها فارسی صحبت می‌کنند، هیچ‌اشاره‌ای به هدف اصلی شان یعنی جدا کردن بخشی از خاک ایران نمی‌کنند، بلکه بارها تأکید می‌کنند که؛ «ایران، تعدادی از عرب‌ها را بازداشت کرده و ما خواهان آزادی آنها هستیم» و در بخش‌هایی از فیلم هم گفته می‌شود که «ایرانی‌ها، عرب‌ها را آزار می‌دهند»(!) اما فیلم هیچ‌اشاره‌ای به این نمی‌کند که گروه خلق عرب، در ایران اقدام به کشتار عرب‌ها می‌کرد. نکته دیگر این است که در فیلم به این حقیقت که مهاجمان به سفارت ایران، تحت حمایت رژیم بعث عراق بودند و حتی سرکرده آنها از افسران ارتش صدام بود، هیچ سخنی گفته نمی‌شود!
نکته جالب این است که در این فیلم، دولت و نیروهای نظامی و امنیتی بریتانیا چهره‌ای قهرمانانه دارند و به عنوان آدم‌هایی محبوب و دوست داشتنی به تصویر کشیده شده‌اند. طوری که مخاطب فیلم، مجذوب آنها می‌شود. همچنین متهم اصلی در این فیلم، گروگانگیرها نیستند، بلکه ایران است! از نگاه این فیلم، دولت ایران حتی حاضر نمی‌شود که برای نجات ایرانیان شاغل در سفارت کشورمان در لندن هم کاری کند و در نهایت این دستگاه امنیتی انگلیس است که ایرانی‌ها را نجات می‌دهد!
نکته تأسف بار این است که ما باز هم شاهد روایت یک واقعه سیاسی و تاریخی درباره کشورمان از نگاه سینمای غرب هستیم که این مسئله از خود فیلم، دردناک‌تر است. همچنانکه تا به حال در داخل، هیچ فیلمی درباره ماجرای تسخیر لانه جاسوسی آمریکا ساخته نشده و در مقابل، این آمریکایی‌ها هستند که درباره این موضوع چند فیلم ساخته‌اند، این بار نیز حادثه حمله به سفارت ایران در لندن، بعد از گذشت 36 سال سوژه سینمای انگلیس شده است و آنها با این فیلم، تاریخ را به سود خود تحریف کرده‌اند.