جایگاه مباهله و آثار آن(پرسش و پاسخ)
پرسش:
مفهوم مباهله چیست و جایگاه و اهمیت آن نزد شیعه و سنی چگونه است و چه نتایجی را می‌توان از آن به دست آورد؟
مفهوم مباهله
مباهله در لغت به معنای رها کردن و قیدوبندی را از چیزی برداشتن است. یکی از معانی آن به حال خود گذاشتن حیوان ماده و نبستن پستان اوست تا بدین‌وسیله نوزادش بتواند به راحتی شیر بنوشد. در زبان عربی به این حیوان ماده «باهل» گفته می‌شود. همچنین در لغت این کلمه به معنای لعنت کردن نیز آمده است. (مفردات راغب، ماده بهل) اما مباهله در اصطلاح به معنای نفرین کردن دو نفر یا دوگروه به یکدیگر است، به گونه‌ای که افرادی که با هم درباره یک مسئله مهم دینی و مذهبی و ... مشاجره و اختلاف دارند، در یک جا جمع شوند و به درگاه الهی تضرع کنند و از خداوند بخواهند که فرد دروغگو یا ظالم را رسوا سازد و یا بر او عذابی نازل فرماید.
جایگاه حدیث مباهله میان شیعه و سنی
مرحوم علامه طباطبایی(ره) می‌نویسد: «مباهله یکی از معجزات باقی اسلام است و هر فرد باایمانی به پیروی از نخستین پیشوای اسلام می‌تواند در راه اثبات حقیقتی از حقایق اسلام با مخالفان خود به مباهله بپردازد و از خداوند درخواست کند که طرف مقابل را کیفر بدهد و محکوم سازد.» (کشف‌الاسرار، امام میبدی، علی‌اصغر حکمت، ج 2، ص 147)
امام صادق(ع) می‌فرماید: نصارای نجران به همراه رئیس و نائب و ... نزد پیامبر اکرم(ص) آمدند و عرض کردند: مارا به چه دعوت می‌کنی؟ حضرت فرمود: به اینکه شهادت دهید که خدایی جز الله نیست و من فرستاده خدایم و عیسی بنده‌ای مخلوق است که می‌خورد و می‌آشامد و صحبت می‌کند ...
پیامبر گرامی(ص) فرمود: پس با من مباهله کنید. اگر من راستگو باشم لعن و نفرین، شما را می‌گیرد، و اگر دروغگو باشم لعن و نفرین مرا می‌گیرد. گفتند: منصفانه است. آنگاه وعده مباهله گذاشتند. وقتی به خانه‌های خود برگشتند بزرگانشان گفتند: اگر با قوم خود به مباهله آمد با او مباهله می‌کنیم، زیرا در این صورت او پیامبر نیست. اما اگر فقط با خانواده‌اش برای مباهله آمد با او مباهله نمی‌کنیم. چون اگر خانوده‌اش را به خطر انداخت حتما راست می‌گوید. صبح که شد نزد پیامبر خدا آمدند، دیدند آن حضرت امیرالمومنین و فاطمه و حسن و حسین (علیهم‌السلام) را همراه خود آورده است. آنان متوجه شدند و به رسول خدا گفتند: با تو توافق می‌کنیم، ما را از مباهله معاف بدار.
پس رسول خدا بر گرفتن جزیه از آنها مصالحه کرد و آنان پراکنده شدند و رفتند. (میزان‌الحکمه، ری‌شهری، ج 2، کلمه مباهله).
بسیاری از دانشمندان اهل سنت نیز این حدیث مباهله را نقل کرده‌اند.
جلال‌الدین سیوطی در تفسیر الدرالمنثور، ج 2، ص 69 این‌گونه می‌نویسد: ابن ابی‌شیبه، سعیدبن منصور، عبدبن حمید، ابن‌جریر و ابونعیم نقل کرده‌اند که شعبی می‌گوید: اعتقاد مسیحیان نجران درباره حضرت عیسی(ع) از گفته دیگر مسیحیان مبالغه‌آمیزتر بود. آنان همواره با پیامبر خدا(ص) درباره او مجادله می‌کردند، از این رو خداوند این آیات را در سوره آل‌عمران نازل فرمود: (ان مثل عیسی عندالله ... فنجعل لعنت‌الله علی‌الکاذبین) پس از این رسول خدا(ص) آنها را به مباهله و ملاعنه فراخواند. آنها بر این کار فردای آن روز را وعده کردند. بامداد فردا پیامبر خدا(ص) به همراه علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم‌السلام) به سوی وعد‌گاه رهسپار شدند. پیامبراکرم(ص) فرمود: بشارت‌دهنده‌ای نزد من آمد و اعلام کرد: اگر نجرانیان به ملاعنه مبادرت می‌کردند، همه آنها حتی پرندگان روی درختان نابود می‌شدند. سیوطی در ادامه می‌نویسد: مسلم، ترمذی، ابن منذر، حاکم نیشابوری و بیهقی در السنن‌الکبری نقل کرده‌اند که سعدبن ابی‌وقاص می‌گوید: هنگامی که آیه «قل تعالوا ندع انباءنا و ابناءکم) نازل شد، پیامبر خدا(ص) علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم‌السلام) را فراخواند و فرمود: «اللهم هولاء اهلی» بارالها! اینان خاندان من هستند. (همان، ص 70)
بنابراین از این واقعه تاریخی مباهله سه نکته کلیدی و برجسته را می‌توان استنباط نمود: 1- ظهور حقانیت اسلام دربرابر مسیحیت 2- اثبات فضیلت اهل بیت طاهرین پیامبر اکرم(ص) 3- دلالت آیه مباهله بر امامت علی(ع) 4- امضای صلح‌نامه میان پیامبر اسلام(ص) و مسیحیان نجران.