صرفه‌جویی حامل‌های انرژی و مدیریت بهینه مصرف آب و برق در تابستان(بخش پایانی)
ضرورت اصلاح الگوی مصرف در گرمای طاقت فرسا
گالیا توانگر
هیچ می‌دانید در تابستان بخش عمده گرمای درون منازل معطوف به روشن بودن وسایل الکتریکی در محیط خانه است؟ هر چقدر بتوانیم از روشن ماندن طولانی مدت وسایل الکتریکی در محیط خانه ممانعت به عمل آوریم؛هم در هزینه انرژی مصرف خانگی صرفه جویی کرده و هم به بهبود اصلاح مصرف کمک قابل توجهی خواهیم داشت. متاسفانه در تابستان 96 این واقعیت تلخ رقم خورده که با افزایش 13 درصدی مصرف برق روبرو شده‌ایم.
سرانه مصرف برق هر ایرانی 3 برابر سرانه مصرف جهانی بوده و به منظور کاهش مصرف باید الگوهای مناسب قیمتی لحاظ گردد. بیشترین حجم مصرف برق در خانوارها مربوط به لوازم منزل است. لوازم خانگی پرمصرف به دو دسته تقسیم می‌شوند:
-1کالا‌هایی با عمر بالای 10 سال که بیشترین اتلاف انرژی را دارند.
-2کالاهای زیر 10 سال که مصرف انرژی بالایی داشته و به صورت قاچاق وارد کشور شده‌اند.
برای بهبود الگوی مصرف برق دو راهکار عمده ارائه می‌شود: اول بالابردن کیفیت لوازم مصرفی منازل توسط تولیدکنندگان داخلی و به تبع آن حمایت سازمان‌های مربوطه با تخصیص یارانه جهت بهبود مصرف انرژی.
دوم استفاده از انرژی‌های نو مثل هسته‌ای، خورشیدی- گرمایی و حرکت به سوی جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر.
آیا افزایش رقم‌های قبوض
تنها راه حل است؟!
مونا مشهدی رجبی یک کارشناس الگوی مصرف انرژی توضیح می‌دهد: «ایران یکی از کشورهای ثروتمند جهان است. ایران از نظر حجم ذخایر نفتی در جهان رتبه سوم و از نظر حجم ذخایر گاز رتبه دوم را دارد. این کشور سالانه سهم زیادی از نفت و گاز تولیدی خود را به مصرف داخلی می‌رساند که این مسئله نه تنها در ایران بلکه در دیگر کشورهای نفتخیز غرب‌آسیا نیزرایج است. مطالعات نشان می‌دهد در اغلب کشورهای نفتخیز دنیا نفت اصلی‌ترین منبع انرژی این کشورها است و همین مسئله می‌تواند در حجم مصرف از این منبع انرژی تاثیر بسزایی داشته باشد. در ایران نیز همچون دیگر کشورهای نفت خیز جهان یارانه‌هایی برای مصرف منابع انرژی در نظر گرفته شده است تا به موجب آن مردم با پرداخت هزینه کمتری از ثروت ملی خود استفاده کنند. همین یارانه‌ها موجب افزایش مصرف در این کشورها شده است تا آنجا که گزارش‌ها از رشد تقاضای منابع انرژی در این کشورها در سال‌های اخیر خبر داده است. مطالعات نشان می‌دهد همین یارانه‌های دولتی زمینه را برای رشد مصرف انرژی در کشورهای مختلف فراهم کرده است و با توجه به بحران ایجاد شده در بازار نفت بسیاری از دست‌اندرکاران بازار نفت و اقتصاددانان و سیاستمداران از کشورهای نفتخیز خواستند تا این یارانه‌دهی را حذف کنند. حذف یارانه‌های انرژی سبب می‌شود تا مردم قیمت واقعی این فرآورده‌های ارزشمند دنیا را بپردازند و به موجب آن در مصرف آنها تا حد امکان صرفه جویی کنند. این مسئله سبب می‌شود تا تقاضا در دنیا سیر کاهشی داشته باشد و یکی از فاکتورهای موثر در رشد قیمت نفت از بین برود.»
فرهاد نامجو یک شهروند درباره دلایل عمده عدم اصلاح مصرف انرژی در کشورمان می‌گوید: «آموزش بی‌نهایت ضعیف توسط رسانه به مردم و در نتیجه فرهنگ پایین مدیریت انرژی در کل جامعه از عمده‌ترین دلایل توسعه نیافتن بهبود الگوی مصرف در کشورمان است. بهای نازل حامل‌های انرژی اعم از بنزین، برق، گاز، و ... دلیل دیگری است. کشورهای صنعتی که توانسته اند جلوی مصرف بی‌رویه و بلکه اسراف را بگیرند به مدد آموزش‌های مداوم و قوی رسانه‌های جمعی و نیز به شدت بالا بردن ارقام روی قبوض بوده است. راه دیگری در این میان وجود ندارد وگرنه هر سال بیشتر از سال قبل باید کاسه چه کنم دست بگیریم و عوارض شوم زیست محیطی مصرف بالای انرژی بیش از پیش دامنگیر مردم و نیز دولت خواهد بود.»اما ناصر عسکری شهروندی است که بالا بردن ارقام قبوض را راه حل چندان منطقی و کارآمدی ندانسته و می‌گوید: «کدام بهای نازل؟ هرچه کم مصرف می‌کنیم، هزینه را بالا می‌برند و رقم‌ها را می‌افزایند. از طرف دیگر زیر ساختارها موجب هدررفت انرژی می‌شود و لوازم برقی پرمصرف. مقصر ما نیستیم، مقصر مدیران پردرآمد و کم‌ابتکار هستند. از طرفی کارخانه‌های تولیدکننده لوازم پرمصرف هستند و فرهنگ تجملاتی هم نقش دارد.»
آرش کُردی مدیرعامل شرکت توانیر پیشتر تذکر داده بود: «مشترکین طبق قراردادی که بسته‌اند برق می‌خرند و اگر خارج از قرارداد برق مصرف کنند، ما مجاز هستیم با افزایش قیمت با آنها برخورد کنیم و سیستم به این مشترکان هشدار می‌دهد که امکان قطع برق وجود دارد، به همین دلیل صورت حساب‌های آن مشترکان به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد. در بخش غیرصنعتی هم اگر مشترکی بیشتر از قرارداد خرید، برق مصرف کند، می‌توانیم به لحاظ قانونی برق مشترک را قطع کنیم. »
5 تا 10 درصد از مصرف آب و برق خود را كاهش دهید
یکی از سوغاتی‌های فصل تابستان افزایش مصرف آب و برق است که با قدری صرفه‌جویی می‌توانیم خانه‌های دیگری را از این نعمات بهره‌مند کنیم.
حمید چیت‌چیان وزیر نیرو توصیه‌اش به مردم این‌گونه است: «با قدری صرفه‌جویی می‌توانیم تابستانی بدون قطع آب و برق داشته باشیم، لذا کاهش مصرف به ویژه در زمان‌های پیک یکی از مهم‌ترین شاه راه‌ها برای رسیدن به این هدف است.»
وی با اشاره به لزوم كاهش مصرف آب و برق در تابستان می‌گوید: «امسال در فصل تابستان با دو مطلب عمده مواجه هستیم یكی اینكه گرمای هوا بی‌سابقه است و دیگری اینكه این گرما در مناطق مختلف كشور به صورت همزمان رخ داده كه بر شدت مسئله افزوده است. پیش‌بینی این بود كه امسال همچون گذشته 5درصد افزایش میزان مصرف برق و آب داشته باشیم، اما این میزان به بیش از 11 درصد افزایش یافته كه این موضوع وزارت نیرو را تا حدی تحت فشار قرارداده است. در این زمینه از مردم می‌خواهیم تا جایی كه می‌توانند مصرف آب و برق خود را كاهش دهند.»
وی توصیه‌اش به مردم این است: «پیشنهاد ما به مردم عزیز این است كه اگر هر كدام از آنان بتوانند 5 تا 10 درصد از مصرف آب و برق خود را كاهش دهند به حول و قوه الهی دیگر هیچ نگرانی در تامین نیاز آب و برق نخواهیم داشت. این 5 درصدی كه ما اشاره كردیم كار خیلی سختی نیست، بلكه با انجام دادن اموری مانند خاموش كردن چراغ‌های اتاقی كه در آن كسی حضور ندارد، یا خاموش كردن كولرها و لوازم سرمایشی در هنگام ترك منزل می‌توانیم تابستان خوبی را پشت سر بگذاریم.»
ساعات پیک مصرف عملکردمان
چگونه باشد؟
در طول شبانه‌روز ساعت پیک روزانه و شبانه داریم که ساعت پیک روزانه بر شب غلبه دارد و حدود ۲ تا ۳ هزار مگاوات مصرف در پیک روزانه بیشتر است. ساعت ۱۲ ظهر تا ۴ بعد از ظهر را پیک روزانه و ۷ تا ۱۰ شب را پیک شبانه اعلام کرده‌اند.
مشترکان خانگی می‌توانند با رعایت نکات ساده و مدیریت استفاده از وسایل پرمصرف برقی مانند ماشین لباسشویی و ظرفشویی، درمصرف برق صرفه‌جویی کنند و استفاده از وسایل پرمصرف را به ساعات غیر پیک اوایل روز یا ساعات انتهایی شب موکول کنند. در استفاده از وسایل سرمایشی دمای ۱۸ درجه مناسب است و بیشتر از آن، مصرف برق را افزایش و به شبکه برق فشار وارد می‌کند.
کارشناسان کشورمان در سال‌های اخیر به منظور مصرف بهینه انرژی آمارهای بسیاری ارائه کرده‌اند که تنها توجه به برخی از آنها می‌تواند اهمیت اصلاح الگوی مصرف و فرهنگ‌سازی در این زمینه را نشان دهد. جالب است بدانیم ایرانیان یک درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، اما ۲ درصد فرآورده‌های نفتی را مصرف می‌کنند و یا در ایران در مقایسه با میانگین جهانی ۴ تا ۵ برابر بیشتر سوخت مصرف می‌شود و یا این که رشد مصرف انرژی در کشور ما طی ۱۰ سال گذشته ۳ برابر نرخ جهان بوده است!
نقش خانواده در اصلاح الگوی مصرف
ما باید شیوه‌های «درست مصرف کردن» را بیاموزیم و در آموزش فرهنگ صحیح مصرف به فرزندان خود بکوشیم.
با توجه به تعداد مشترکین خانگی و افزایش روز افزون لوازم الکتریکی خانگی سهم قابل توجهی از مصارف برق را به خود اختصاص داده‌اند. متوسط مصرف سرانه خانگی در کشور ما ۲۹۰۰ کیلووات ساعت است. درحالی که متوسط مصرف جهانی زیر ۱۰۰۰ کیلووات ساعت می‌باشد. به این ترتیب متوسط مصرف سرانه خانگی در کشور ما سه برابر متوسط جهانی است؛ لذا پتانسیل صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای دراین بخش از مصرف برق وجود دارد. با فرهنگ‌سازی و بهینه کردن لوازم خانگی برقی و به ویژه به‌کارگیری لامپ‌های کم‌مصرف شاهد کاهش مصرف برق دراین بخش خواهیم بود، بدون اینکه به رفاه مشترکین لطمه‌ای وارد آید.
یکی از پر‌مصرف‌ترین وسایل در تابستان کولرها هستند.ظرفیت کولر خود را متناسب با فضای مورد استفاده انتخاب کنید. کولرهای بزرگ‌تر تنها سبب مصرف بیهوده انرژی می‌شود.
از کولرهای آبی برای مناطق معتدل و از کولرهای گازی برای مناطق گرم و مرطوب استفاده کنید.
کانال‌کشی کولرها را از کوتاه‌ترین مسیر انجام داده و حتماً می‌بایست به وسیله عایق‌کاری با پشم شیشه یا دیگر عایق‌ها از هدر رفتن سرما در مسیر انتقال، جلوگیری شود.
از روشن نگه داشتن دائم کولر خودداری کنید و سعی کنید حتماً از ترموستات برای کنترل درجه حرارت محیط استفاده نمایید.
حتی‌الامکان از سرمایش موضعی استفاده کنید، یعنی دریچه فضاهایی که مورد نیاز نیستند را مسدود کنید، با این کار زمان استفاده از کولر کاهش می‌یابد.
کولرهای گازی از پر مصرف‌ترین وسایل خانگی هستند، لذا در مواقع ضروری و حتی‌الامکان در ساعات غیر اوج بار مورد استفاده قرار گیرند.
برای جلوگیری از خروج هوای سرد، اطراف پنجره‌ها و درها را با نوارهای درزگیری، عایق نمایید.
برای جلوگیری از اتلاف انرژی، پوشال‌های کولر را سالی یک بار عوض کنید.از درجه کم کولر استفاده کنید.
سخن آخر
باورتان می‌شود که برخی مشترکین بی‌اطلاع صرفا به دلیل ترس ار تاریکی و تنهایی درست در ساعات پیک مصرف تمامی لامپ‌های منزلشان را روشن می‌گذارند؟!
باورتان می‌شود که برخی از افراد از ابتدا تا انتهای یک استحمام ساده در حالی که شعر خود را زمزمه می‌کنند شیر آب را تا انتها باز می‌گذارند؟!
باورتان می‌شود با این قبیل کارهای دور از ذهن، اخلاق و الگوی مصرف زندگی را برای چند میلیون آدم دیگر تلخ و طاقت‌فرسا می‌کنید؟
در نقطه دیگری یک کودک مجبور است بیشتر ساعات روز خود را برای به دست آوردن دبه‌ای آب صرف کرده و در نهایت از تحصیل و بهداشت باز بماند.
لطفا خودخواهی‌های خود را در مصرف انرژی کنار گذاشته و اصولی‌تر و مهربانانه‌تر رفتار کنید.
در کشور ما امروز کاهش مصرف انرژی جزو اولویت‌ها است. زندگی را برای نسل‌های آتی بدون آب و خاموشی نقاشی نکنیم.