علائم کمکاری و پرکاری تیروئید
تیروئید غدهای با وزن 12 تا 30 گرم با شکلی شبیه سپر یا پروانه در قسمت پایین و جلوی گردن قرار گرفته و وظیفه اصلی آن تولید هورمونهایی برای تنظیم سوخت و ساز بدن است.
این هورمونها در دوران جنینی و نوزادی نقش حیاتی در رشد، افزایش هوش و تمایز سلولی برعهده دارند و در افراد بالغ حفظ تعادل سوخت و ساز، کارکرد طبیعی سایر غدد بدن و ایفای نقش دیگر هورمونها را میسر میکنند.
گواتر فقط به معنی بزرگی تیروئید است و داشتن یک تیروئید بزرگ لزوما نشانه اختلال کارکرد آن نیست. همچنین گواتر در خانمها شایعتر از آقایان است. کمکاری تیروئید نیز به حالتی گفته میشود که میزان تولید هورمون تیروئید، کمتر از مقدار مورد نیاز بدن باشد و کمبود ید به عنوان شایعترین علت کمکاری تیروئید در سراسر جهان شناخته شده است.
از علائم عمده کمکاری تیروئید خستگی و خوابآلودگی، خشکی پوست و ریزش مو، احساس سرما و خشونت صدا، اختلال عادت ماهانه، یبوست و افزایش وزن بدون اشتهای زیاد است.
پرکاری تیروئید به وضعیت افزایش بیش از حد هورمون تیروئید در بدن گفته میشود و از علائم آن میتوان بیتحملی در برابر گرما و تعریق فراوان، تپش قلب، ضعف و خستگی، کاهش وزن علیرغم افزایش اشتها، اسهال و تکرر ادرار را نام برد.
در سراسر جهان، به طور متوسط از هر چهار هزار نوزاد یک مورد به کمکاری مادرزادی تیروئید دچار هستند.
امروزه توصیه میشود برای تشخیص تیروئید نوزادان، در روز سوم تا پنجم تولد نمونهگیری خون از پاشنه پا انجام شود؛ میانگین بروز این بیماری در کشور ما حدود یک مورد در هر هزار تولد زنده است.
برای درمان کمکاری تیروئید باید پس از تشخیص بیماری توسط معاینات بالینی و تستهای آزمایشگاهی، درمان را با دارو آغاز کرد و با انجام آزمایشها به فاصله 2 ماه و سپس هر 6 ماه یا سالانه بهبود کامل بیماری را پیگیری نمود. پیگیری درمان در کودکان، خانمهای باردار و بیماران قلبی و عروقی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در بیشتر موارد اثرات بیماری به آهستگی و اغلب با کاهش ورم بدن ظاهر میشود ولی ممکن است حتی 4 تا 6 ماه پس از شروع درمان، بهبود چشمگیری حاصل نشود.
از آنجایی که کمکاری تیروئید مادر ممکن است تکامل عصبی جنین را به ویژه در سه ماهه اول تحت تاثیر قرار دهد لذا در زنان دارای سابقه کمکاری تیروئید یا آنهایی که در معرض خطر کمکاری تیروئید در طی بارداری هستند، باید پیش از حاملگی یا در مراحل اولیه آن، وضعیت هورمونهای تیروئید توسط پزشک متخصص مورد بررسی قرار گیرد.
مصرف قرص لووتیروکسین برای مادران بارداری که قبلا تحت درمان کمکاری تیروئید بودهاند باید به میزان 50 درصد افزایش یابد و پس از زایمان به مقدار قبلی بازگردانده شود. برای درمان پرکاری تیروئید طی دوران حاملگی نیز از داروهای ضد تیروئید طبق تجویز پزشک استفاده شود.
زنان بیشتر در معرض خطرند
به گفته دکتر نوید احمدی سرطان تیروئید معمولا زنان را بیشتر گرفتار میکند؛ بروز گره، بافت سفت و برجستگی غیرطبیعی در گلو اولین علامت بروز این نوع سرطان است.
این سرطان نیز دارای دو نوع خوشخیم یا تمایزیافته و بدخیم یا تمایز نیافته است. سرطانهای تمایز یافته پاسخ بهتری به درمان میدهند و خطر کمتری دارند. سرطانهای تمایزنیافته که نوع بسیار بدخیم سرطان هستند اما شیوع کمتری دارند اما خطرناک و کشندهاند و نمیشود کاری برای آنها کرد.
به گفته این متخصص مهمترین عامل ابتلا ژنتیک و سابقه خانوادگی است. همچنین اشخاصی که درمان با اشعه ایکس داشتهاند بیشتر در معرض ابتلا به این نوع از سرطان قرار دارند.
راههای تشخیص این بیماری به این شکل است که معمولا در ابتدا گرهای در غده تیروئید ظاهر میشود که برجستهتر از قسمتهای دیگر و همانند بیماری گواتر است. در واقع افراد در ابتدا احساس میکنند بافت سخت و برجستگی غیرطبیعی در گلویشان ایجاد شده است.
وقتی این افراد به پزشک مراجعه میکنند در صورت تشخیص اولیه، تستهای خونی، ارزیابی عملکرد تیروئید، اسکن رادیوایزوتوپ و نمونهبرداری در مراحل تکمیلی انجام میشود. اگر گره ایجاد شده خوشخیم باشد تحت کنترل قرار میگیرد اما اگر بدخیم باشد عمل جراحی ضروری میشود.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: اگر غده تیروئید برداشته شود، فرد دچار کمکاری تیروئید خواهد شد که باید درمانهای جایگزین نیز تجویز شود. درمان به وسیله رادیوایزوتوپها در این نوع از تومورها نیز دنبال میشود.
وی درباره هزینه درمان سرطان تیروئید، گفت: امروز درمان سرطانها توسط پزشکان کشور و در بیمارستانهای دولتی از طریق دفترچههای بیمه قابل انجام است. درمان با اسکن رادیوایزوتوپها و رادیواکتیوها نیز مشمول بیمه است و از لحاظ مالی بار سنگینی برای بیمار همراه ندارد.
احمدی درباره نقش کمبود ید در بدن در بروز تومور غده تیروئید، عنوان کرد: کمبود ید در بروز سرطان تیروئید تأیید شده نیست و در مجموع این سرطان برخلاف دیگر سرطانها ارتباط زیادی با تغذیه ندارد و بیشتر به ژنتیک و قرار گرفتن در معرض اشعه بستگی دارد.