همچنین کبد مسئولیت ذخیره انرژی برای به حرکت در آوردن عضلات و کنترل قند خون و تنظیم کلسترول و نیز مسئولیت کنترل چندین هورمون و آنزیم دیگر است.
هپاتیت چیست؟
هپاتیت که از نظر لغوی به معنای التهاب کبد است می‌تواند براثر عوامل مختلف از جمله بسیاری از داروها، ویروس‌های مختلف، بیماری‌های خود ایمنی و بیماری‌های ژنتیکی پدید آید. هپاتیت C نوعی بیماری کبدی است که بر اثر عفونت با ویروس هپاتیت C رخ می‌دهد.
ویروس هپاتیت C در سلول‌های کبدی زندگی می‌کند و موجب التهاب کبد (هپاتیت) می‌شود. این ویروس همچنین می‌تواند موجب آسیب‌های دائمی کبد مثل سیروز (تنبلی کبد)، سرطان کبد و نارسایی کبد شود.
بسیاری از بیماران تا زمانی که دچار آسیب کبدی شوند، از بیماری خود بی‌اطلاع هستند. این امر ممکن است چندین سال پس از آلوده شدن فرد به ویروس هپاتیت C رخ دهد.
بلافاصله پس از اینکه فردی به ویروس هپاتیت C آلوده شود، وارد مرحله کوتاه مدت و ابتدایی (فاز حاد) بیماری می‌شود.
در بعضی افراد پس از این مرحله ویروس هپاتیت به طور دائمی از بدن پاک شده و هرگز مشکل کبدی پدید نمی‌آید ولی حدود 85 درصد افرادی که به این ویروس مبتلا می‌شوند وارد فاز پیشرفته و طولانی مدت بیماری (هپاتیت C مزمن) می‌شوند.
براساس تخمین سازمان بهداشت جهانی 170 میلیون ناقل هپاتیت C در جهان وجود دارد و سالانه بیش از یک میلیون مورد مرگ براثر هپاتیت اتفاق می‌افتد.
در سال 1379 در زندان‌های کشور اپیدمی هپاتیت C در حدود 20 درصد بود که با توزیع سرنگ یکباره مصرف در بین زندانیان و تغییر اعتیاد آنها از تزریقی به خوراکی، این بیماری کاهش یافت به گونه‌ای که در سال 84 حدود 5 درصد از معتادان تزریقی به هپاتیت C مبتلا بوده‌اند. در حال حاضر حدود 200 هزار بیمار هپاتیت C در ایران شناسایی شده‌اند.
گرچه هپاتیت C یک بیماری خطرناک است ولی با درمان مناسب و تحت پیگیری بودن منظم پزشک و مراقبت بیمار از خود این افراد می‌توانند زندگی فعال و عادی داشته باشند ولی باید همواره به یاد داشته باشیم که پیشگیری بسیار آسانتر و کم هزینه‌تر از درمان است.
ابتلا به هپاتیت C چگونه
 رخ می‌دهد؟
بیماری هپاتیت C توسط ویروس هپاتیت C ایجاد می‌شود. این ویروس پس از تماس فرد با خون بیمار مبتلا به هپاتیت C وارد بدن می‌شود.
هپاتیت C از خون یک فرد به خون فرد دیگر منتقل می‌شود ولی از طریق بغل کردن، بوسیدن، سرفه یا عطسه کردن و آب یا غذای مشترک منتقل نمی‌شود. ویروس هپاتیت C در محیط خارج از بدن  درون خون خشک شده نیز به مدت سه ماه زنده می‌ماند. ولی با جوشاندن در 100 درجه سانتی‌گراد و به مدت 5 دقیقه از بین می‌رود.
شرایط انتقال هپاتیت C
* استفاده از سرنگ یا دیگر وسایل که برای تزریق داروها و مواد غیرمجاز (مواد مخدر) به کار می‌روند، به صورت مشترک، این روش شایعترین روش انتقال هپاتیت C در بسیاری از کشورها است.
* خالکوبی، حجامت، تاتو زدن، سوراخ کردن گوش، خدمات پزشکی و دندانپزشکی در محل‌های نامطمئن و با وسایل آلوده.
* دریافت خون یا عضو اهدایی آلوده قبل از سال 1375.
* تماس پزشکان و کارکنان مراکز بهداشتی- درمانی با خون فرد آلوده.
* در موارد نادر از مادر آلوده به هپاتیت C به نوزادش در حین زایمان
* اگر شک به ابتلای خود به هپاتیت C دارید،‌از اهدای خون خودداری کرده و آزمایش دهید.
شایعترین راه انتقال هپاتیت C روش تزریقی است که بیش از 50 درصد موارد را شامل می‌شود. انتقال هپاتیت C از راه جنسی نسبت به هپاتیت B کمتر است و شیردهی موجب انتقال هپاتیت C نمی‌شود.
پیشگیری از انتقال ویروس هپاتیت
زخم و بریدگی‌های پوست را خودتان پانسمان کنید. در صورت نیاز به کمک برای پانسمان زخم از دستکش استریل استفاده شود. در صورتی که به این بیماری مبتلا هستید، خون، پلاسما، اعضای بدن یا بافت اهدا نکنید.
از ریش‌تراش، مسواک و لوازم آرایشی یا لوازم شخصی دیگران به طور مشترک استفاده نکنید و مواضب باشید در داخل خانه اشتباهی از مسواک همدیگر مشترک استفاده نکنید. بهتر است محل نگهداری مسواک‌ها و رنگ آنها متفاوت باشد.
به یاد داشته باشید هپاتیت C  واکسن درمان کامل ندارد لذا پیشگیری از آلودگی دیگران با عمل به توصیه‌های بهداشتی برعهده شماست.
علائم و نشانه‌ها
دو نوع هپاتیت C وجود دارد، نوع اول هپاتیت C حاد نامیده می‌شود و به معنی عفونت کوتاه‌مدت است علائم این مرحله شبیه آنفلوآنزای خفیف است. نوع دوم که هپاتیت C مزمن نامیده می‌شود به این معناست که فرد به نوعی عفونت جدی‌تر و طولانی مدت مبتلا شده است.
اکثر بیماران وارد مرحله مزمن می‌شوند ولی همچنان بدون علامت باقی می‌مانند، به همین علت در بسیاری از موارد دیده می‌شود که فرد  تا 15 سال یا بیشتر تشخیص داده نشده باقی می‌ماند و به صورت اتفاقی، بعد از اهدا خون یا بررسی کامل پزشکی متوجه ابتلا به هپاتیت Cمی‌شود.
علائم هپاتیت C
خستگی، تب اندک، سر درد، گلو درد خفیف، کاهش اشتها، تهوع، استفراغ، درد قسمت فوقانی راست شکم (روی کبد)، درد مفاصل، خارش پوست، درد عضلانی، ادرار پر رنگ و زردی (حالتی که در آن پوست و سفیدی چشم بیمار به سمت زردی می‌رود).
هپاتیت C به آهستگی موجب آسیب کبد بیمار می‌شود. حدود 85 درصد افرادی که وارد مرحله مزمن بیماری می‌شوند، پس از 20 سال یا بیشتر دچار آسیب شدید کبد و اسکار کبدی (سیروز) می‌شوند.
علائم سیروز کبدی
* قرمزی کف دست‌ها (به علت گسترش و اتساع عروق خونی کف دست)
* تجمعی از عروق خونی زیر پوست به شکل عنکبوت قرمز کوچک، این حالت معمولا روی قفسه سینه، شانه‌ها و صورت دیده می‌شود.
*‌تورم شکم، پاها و صورت
* خونریزی از وریدهای متسع شده دستگاه گوارش که خونریزی واریسی گفته می‌شود و به صورت ملنا (مدفوع سیاه) خود را نشان می‌دهد.
* آسیب دستگاه عصبی و مغز که آنسفالوپاتی نامیده می‌شود. انسفالوپاتی می‌تواند علائمی مانند گیجی و اختلالات حافظه و تمرکز را در پی داشته باشد.
تشخیص هپاتیت C
هپاتیت C با بررسی شرح حال بیمار، معاینه وی و آزمایش‌های خونی تشخیص داده می‌شود غالبا میزان آنزیم‌های کبدی در خون مبتلایان به هپاتیت C بالا است. هنگامی که پزشک به هپاتیت C مشکوک می‌شود، وجود آنتی‌بادی‌های ضد هپاتیت HCV Ab را در خون بیمار بررسی می‌شود.
در صورتی که آنتی‌بادی‌های ضد هپاتیت C در خون بیمار وجود داشته باشد، برای تشخیص قطعی هپاتیت C باید خون بیمار با آزمایش زیبا (PCR) پی‌سی‌آر (HCV RAN) مورد بررسی قرار گیرد.
وجود آنتی‌بادی‌های ضد ویروس هپاتیت C در خون بیمار نشانگر این است که فرد در گذشته با ویروس تماس داشته است ولی وجود مواد ژنتیکی (HCV RNA) هپاتیت C در خون بیمار نشان می‌‌دهد که وی در حال حاضر مبتلا به هپاتیت C است.
ویروس هپاتیت C انواعی دارد و به همین دلیل قبل از شروع درمان بررسی ژئوتیپ ضروری است. موارد 1a و   1bشدیدتر از  3b  و 2a  می‌باشند. انجام شمارش ویروس (PCR) قبل از درمان و پیگیری پس از درمان نیز کمک‌کننده است.
در  اکثر موارد برای تعیین اینکه آیا ویروس هپاتیت C موجب اسکار در کبد شده است یا خیر، بیوبسی (نمونه‌برداری) از کبد صورت می‌گیرد به این منظور پزشک به سادگی و با بی‌حسی موضعی، سوزنی را از فضای بین دنده‌های بیمار وارد کبد نموده و نمونه کوچکی از بافت کبد را جهت بررسی زیر میکروسکوپ جدا می‌کند.
امروزه در بعضی کشورها کیت‌های خانگی بررسی هپاتیت C وجود دارد که خود بیمار توسط آنها می‌تواند بررسی کند که آیا با این ویروس تماس داشته است یا خیر، و در صورت مثبت بودن تست با پزشک خود برای بررسی بیشتر ابتلای قطعی به بیماری مشورت کند.
درمان هپاتیت C
درمان هپاتیت C در مواردی نیاز به درمان دارویی دارد و در مواردی درمان دارویی لازم نیست، در صورتی که آسیب کبدی خفیف باشد، ممکن است نیازی به درمان نباشد.
همچنین درمان دارویی به علت عوارض جانبی زیاد این داروها و همچنین گران بودن آنها، همواره بهترین انتخاب نیست.
در صورتی که پزشک معالج درمان دارویی را لازم بداند، درمان با اینترفرون و ریباویرین صورت می‌گیرد.
آمپول اینترفرون به صورت هفته‌ای سه بار تزریق می‌شود، مقدار و مدت مصرف آن را پزشک تعیین می‌کند.
بیماران باید حداقل ماهی یک بار جهت بررسی و انجام آزمایشات مراجعه کنند. امروزه آلفا - اینترفرون جدیدی به نام پگ - اینترفرون معرفی  شده که هفته‌ای یک بار تزریق می‌شود. این دارو گران قیمت است، ولی تاثیر بیشتری دارد. هپاتیت C  قابل درمان است و در صورت مصرف دقیق دارو تحت نظر پزشک، امکان ریشه‌کنی آن وجود دارد.
در مورد انتخاب داروی خود با پزشک معالج مشورت کنید.
میزان پاسخ به درمان، به میزان آسیب کبدی بیمار، مقدار ویروس موجود در بدن و نوع ویروس هپاتیت C که فرد به آن مبتلا شده است بستگی دارد.
شش  نوع مختلف (که ژئوتیب نامیده می‌شود) از ویروس هپاتیت C وجود دارد. نوع 1   و 2 و 3  در سراسر جهان یافت می‌شود. نوع  4  در آفریقای شمالی دیده می‌شود، نوع 5 در آفریقای جنوبی و نوع 6 در آسیا شایع است. درمان ژئوتیپ 1، مشکل‌تر از درمان ژئوتیپ‌های 2  و  3    است.
بخش مهمی از درمان هپاتیت C به مراقبت فرد از خود بستگی دارد. بیمار می‌تواند با انجام ورزش، مصرف غذا و میوه‌های سالم، ترک دخانیات مواد مخدر و داروهایی که موجب آسیب کبدی می‌شوند، از آسیب بیشتر کبد جلوگیری کرده و وضعیت بهتری داشته باشد.
ریباویرین
ریباویرین یک داروی خوراکی ضد ویروسی است که مصرف همزمان آن با اینترفرون در درمان هپاتیت C موثر است این دارو در حال حاضر نباید به تنهایی مصرف شود. مهم‌ترین عارضه آن از بین رفتن گلبول‌های قرمز  خون است که ممکن است تا 10 درصد موارد منجر به قطع دارو شود. بنابراین هنگام مصرف ریباویرین در فواصل منظم باید توسط پزشک معاینه شوید و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. مدت مصرف این دارو 6-12 ماه می‌باشد این دارو نیز بسیار گران قیمت است.
هنگام مصرف داروی ریباویرین نباید حاملگی در فرد یا همسر او رخ دهد. خطر عوارض جنینی وجود دارد در این مورد حتما از پزشک معالج اطلاعات بیشتری را دریافت کنید.
اینترفرون الفا چیست و چگونه عمل می‌کند؟
یک پروتئین است که سلول‌های مختلف بدن در هنگام ابتلا به عفونت‌های ویروسی آن را ترشح می‌کنند تا در برابر عفونت مقاومت کنند.
درمان با اینترفرون آلفا، نوعی از اینترفرون انسانی را به اینترفرونی که بدنتان خودش آن را می‌سازد (برای تحریک بیشتر سیستم ایمنی) اضافه می‌کند. استفاده از این دارو می‌تواند سبب بروز علایمی شبیه آنفلوآنزا شود که ممکن است دلالت بر موثر بودن درمان باشد.
در حال حاضر دقیقا معلوم نشده است که چگونه این درمان در معالجه هپاتیت مزمن B و C عمل می‌کند. اینترفرون آلفا ممکن است با حمله مستقیم به ویروس هپاتیت عمل کند، یا ممکن است سیستم ایمنی بدن را طوری تنظیم کند که در غلبه بر ویروس کمک کند.
دکتر موید علویان
فوق تخصص بیماری‌های گوارشی و کبد