سیاوش رسولی

این روزها که ماجرای کارشکنی کشورهای غربی و همچنین سیاست بازی‌های آمریکا در مذاکرات هسته‌ای بسیار داغ است برخی موضوعات به حاشیه رفته! حاشیه‌هایی که اغلب به صورت پنهان در حال ترویج در جامعه آن هم توسط کاتالیزورهای رسانه‌ای هستند. یکی از موضوعاتی که اخیرا شبکه‌های ماهواره‌ای روی آن تمرکز کرده‌اند، ازدواج‌های بدلی و روابط نامتعارف دختر و پسر است. چندی پیش برخی از مقامات رسمی نسبت به گسترش نوعی از روابط نامشروع به نام ازدواج سفید واکنش‌های جدی نشان دادند. ازدواج سفید، همان زندگی مشترک دختر و پسر بدون ازدواج رسمی است. اما گویا رسانه‌های فارسی زبان خارجی نگاه خاصی به این موضوع دارند.
بی بی‌سی فارسی، در عرض دو هفته چند بار این موضوع را مطرح کرد. یک روز درباره ماجرای همزیستی بدون ازدواج با کارشناسان همسوی خود صحبت می‌کرد و روز دیگر از مضحک بودن عرف جامعه درباره ممنوعیت جنسی قبل از ازدواج!
تمسخر سنت‌ها با چاشنی حمله به تفکرنسل گذشته
جامعه شناسان غرب زده این روزها روی آنتن بی‌بی سی می‌آیند و بدون توجه به عرف‌ها و ریشه‌های فرهنگی جامعه مذهبی ایران، به اصل موضوع ازدواج حمله می‌کنند. در برنامه شصت دقیقه بی‌بی سی یکی از جامعه شناسان مهاجر به آمریکا، با حمله به ازدواج، جامعه ایران را عقب مانده دانست! همچنان که یکی از دانشجویان ایرانی که سالها در ایران به سبک ازدواج سفید با هم خانه خود به صورت پنهانی زندگی کرده است در برنامه روی خط شبکه صدای آمریکا از این گفت که والدینش به شدت او را تحت فشار قرار می‌داده اند! در واقع به نظر می‌رسد که گام جدید این رسانه‌ها برای تخریب ارزش‌های فرهنگی، توهین و ترور نهاد خانواده به عنوان نخستین سنگر و زیربنای جامعه باشد. به گونه‌ای که موضوع ازدواج سفید، وسیله‌ای برای این هدف شده است. همچنان که هفته گذشته در برنامه من و تو پلاس که شبکه «من و تو»(وابسته به سازمان‌های جاسوسی-تروریستی دولت انگلیس) پخش می‌کند، برای ترویج روابط نامشروع قبل از ازدواج این گونه استدلال کرد که نسل گذشته، همان نسلی است که انقلاب اسلامی کرد و از همین رو طبق موازین دینی، این نسل، فرزندان خود را از داشتن رابطه جنسی قبل از ازدواج نهی می‌کند. این برنامه در ادامه تلاش کرد تا عقیده و رویکردهای نسل گذشته را در مقابل تفکر نسل جدید قرار دهد و تفکر نسل گذشته را تحقیر کند. حتی در این رسانه ها،عده‌ای روانشناس که تفکر آنها کاملا براساس نوعی نگرش ول انگارانه شکل گرفته معمولا سعی می‌کنند تا با توجیه‌های به ظاهر علمی و تخصصی، روابط نامشروع را أمری لازم برای جوانان معرفی کنند!
مدسازی وروتوش
 از یک ناهنجاری
در این بین به نظر می‌رسد که گام بعدی این رسانه‌ها در باب مسائلی همچون ازدواج سفید، قبح شکنی از طریق دست کاری درآمارهاست. این رسانه‌ها تلاش می‌کنند تا به جوانان ایرانی این گونه القا کنند که این مسئله روز به روز در جامعه ایران در حال گسترش است. به طوری که می‌توان روند رسانه‌ها در این باره را نوعی مدسازی اجتماعی برای جامعه ایران تصور کرد. این مدسازی در پی ایجاد تصویری از یک جامعه بدون بنیان خانواده است. به بیانی دیگر، آنچه این رسانه‌ها از ازدواج سفید ارائه می‌دهند، نوعی روتوش است.روتوشی همراه با آمار تا به جامعه این گونه بنمایانند که روابط این چنینی در جامعه در حال گسترش است و هر‌کس به این ماجراها نپیوندد، قافیه را باخته است!در واقع تاکتیک روانی قبح شکنی به وسیله آمار از آن دست رفتارهای رسانه‌ای است که به ویژه درمیان رسانه‌های فارسی زبان که از کشور انگلستان پخش می‌شوند به شدت دیده می‌شود.به عنوان نمونه، شبکه‌های «من وتو» و «بی بی‌سی فارسی» در گام اول درباره این مسئله به سوی قضاوت نمی‌روند،بلکه به‌طور خزنده تلاش می‌کنند تا آرام آرام از طریق دادن آمارهای برجسته، ذهن مخاطب را آماده پذیرش کنند.پس‌از رخ دادن این مسئله بررسی‌ها وتحلیل‌های این شبکه‌ها وارد میدان می‌شود و به این ترتیب مخاطب جوان ایرانی این مسئله ضد هنجار را به عنوان هنجار می‌پذیرد.
نسخه رسانه‌های غربی با نتایج وحشتناک در جامعه غربی
در این میان باید به این مسئله اشاره کرد که این رسانه‌ها حتی تلاش می‌کنند تا این رفتار را امری کاملا مثبت نشان دهند.به این ترتیب که آنان با نشان دادن سبک زندگی بخشی از جوانان در کشورهای غربی تلاش دارند تا به جوان ایرانی این چنین وانمود کنند که از مسئله مهمی جا مانده است.این در حالی است که این سبک زندگی در کشورهای غربی موج وحشتناک کودکان نامشروع را به باور آورده است.کودکان نامشروعی که رسانه‌های غربی هیچ گاه از منظر جامعه شناسی به آن نگاه نکرده اند.
حالا باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از فیلم‌ها وسریال‌هایی که بسیاری از شبکه‌های فارسی زبان آن را پخش کرده‌اند محتوایی با محوریت خیانت و روابط نامشروع داشته است.اما به واقع، بحث کارشناسی در شبکه‌های خبری، همچون بی‌بی سی و من وتو و حتی صدای آمریکا یک نوع حرکت از نوع روانشناسی-رسانه‌ای است.
رسالت رسانه‌های داخلی
 در مقابل بحران زایی تراست‌های غربی
اما سوی دیگر این موج رسانه‌ای غربی برای ایجاد شکاف رفتاری-اجتماعی در جامعه ایران غفلت رسانه‌های داخلی در کشور است.باید توجه داشت که جامعه ایرانی با 16 میلیون جوان مجرد نیاز به بررسی دقیق‌تر وضعیت این جوانان در قاب رسانه دارد.وقتی رسانه‌های غربی درباره این موضوع بسیار جزئی‌تر،گسترده صحبت می‌کنند، در واقع در حال جلب نظر مخاطب داخل ایران هستند ودر نهایت هم تحلیل و راهکار خود را به مخاطب جوان منتقل می‌کنند.این در شرایطی است که در رسانه‌های داخلی، آنچنان که باید به این موضوع به عنوان یک آسیب مهم پرداخته نمی‌شود.همان طور که نه تنها هشدارهای لازم با زبانی جوان پسند به شکل مطلوب منتقل نمی‌شود،بلکه خبری از کارگاه‌های آموزشی تلویزیونی نیست.این مسئله سبب شده تا رسانه‌های فارسی زبان به ویژه از نوع سیاسی-فرهنگی، فضای رسانه‌ای را برای القای مسائل مورد نظر خود مناسب ببینند.باید توجه داشت که چه در برنامه صفحه «دو» بی‌بی‌سی فارسی و چه در برنامه« خیابان خانواده» صدای آمریکا و چه دیگر برنامه‌های شبکه‌های فارسی زبان، درباره ماجرایی همچون ازدواج سفید و روابط نامشروع قبل از ازدواج،نکات گسترده‌ای مطرح می‌شود. نکاتی که ذهن نوجوانان وجوانان ایرانی را به شدت مشغول کرده و سوالات فراوان والبته گیج کننده‌ای را به وجود می‌آورد.این سوالات در صورت بی‌پاسخ ماندن از سوی رسانه‌های فراگیر و بزرگی مانند شبکه‌های پرتعداد صدا وسیما می تواند به تدریج باعث گسترش ناهنجاری‌های اجتماعی شود. هر چند که راهکارهای اجتماعی که دولت موظف به تدبیر درباره آن هاست نیز حائز اهمیت است اما به واقع این تهاجم ،یک حرکت رسانه‌ای است و بنابراین رسانه‌های داخلی، مسئولیت سنگینی در تقابل با آن دارند.در این زمینه، وظیفه مرکز پژوهش‌های صدا وسیما بسیار سنگین است،چرا که این بخش می‌تواند با افکار سنجی در این رابطه دو کار مهم را انجام دهد:
یک- میزان تاثیرگذاری این هجمه‌ها و فضاسازی‌های اجتماعی را از درون جامعه با ابزارهای آماری استخراج کند و در اختیار رسانه‌ها قرار دهد.دو-این مرکز می‌تواند به صورت تخصصی و مطابق با نیازهای سازمان صدا وسیما از سطح جامعه، اطلاعات لازم را جمع آوری کند و براساس آنها به دلیل امکانات قابل توجهی که دارد نبض رسانه‌ای جامعه جوان کشور را پیدا نموده و در اختیار بگیرد.