نگاهی به حواشي توليد مركبات داخلي و مشکلات كشاورزان و باغداران- بخش پایانی
امسال واردات مركبات ممنوع ! (گزارش روز)
گروه گزارش
همه ساله در فصل پاييز و زمستان و با آغاز برداشت مركبات زمزمه‌هاي گلايه هاي كشاورزان مبني بر بي‌توجهي مسئولان و نبود خريدار مناسب شنيده مي‌شود از سوي ديگر وجود برخي مركبات وارداتي از خارج از كشور عرصه را براي رونق و فروش بهتر مركبات توليد داخل تنگ‌تر مي‌كند.
اگرچه مسئولان امر بر اين باور هستند كه امسال وضعيت توليد و خريد مركبات از باغداران نسبت به سالهاي قبل وضعيت بهتري دارد و ورود هر نوع مركبات به داخل كشور ممنوع است اما با اين وجود هنوز هم با گشت كوتاهي در سطح شهر مي‌توان ردپاي اين مركبات خارجي را در برخي ميوه فروشي‌ها ديد اما با اين وجود همچنان مسئولان معتقدند كه نه تنها هيچ گونه وارداتي در اين خصوص وجود ندارد كه امسال نيز تمام نياز بازار را با مركبات داخلي و آن هم با قيمت‌هاي رايج از باغدارها تامين مي كنند.
در اين قسمت از گزارش نگاهي داريم به صحبت‌هاي كارشناسان و مسئولان در خصوص حمايت از توليد مركبات داخلي و تشويق كشاورزان براي توليدي بهتر و بيشتر.
مركبات ايران، منحصربه فرد و فوق‌العاده
دكترابوالقاسم حسن‌پور مديركل دفتر ميوه‌هاي گرمسيري و نيمه گرمسيري وزارت جهاد كشاورزي درخصوص موقعيت اقليمي كشور براي توليد ميوه‌هاي گرمسيري و مركبات به گزارشگر روزنامه كيهان مي‌گويد: «كشور ايران بين درياي خزر و خليج فارس قرار گرفته و از اين نظر موقعيت استثنايي آب و هوايي دارد كه موجب شده محصولات متنوع چهار فصل سال دنيا را در يك اقليم داشته باشيم.همين طور وجود كوه‌هاي البرز و زاگرس در ايجاد اين خصوصيت منحصر به فرد تاثير بيشتري دارد. مثلا اين ويژگي شرايطي را ايجاد كرده كه ما بتوانيم از ارديبهشت تا آخر شهريورماه برخي ميوه‌ها را با همان كيفيت و بدون هيچ تغييري در بازار داشته باشيم. درياي خزر اجازه ورود سرماي سيبري را به داخل كشور نمي‌دهد و از جنوب هم خليج فارس اجازه ورود گرماي عربستان را به داخل كشور نمي‌دهد، همين موضوع امكان توليد محصولات باغباني متنوع از گرمسيري تا سردسيري را به ما مي‌دهد. از خرما گرفته تا سيب از گردو گرفته تا موز و ..... خب طبيعي است كه اين تنوع در زمينه مركبات و ميوه‌هايي از اين دست هم به همين شكل متنوع و گسترده خواهد بود.»
مديركل دفتر ميوه‌هاي گرمسيري و نيمه گرمسيري وزارت جهاد كشاورزي در ادامه می‌گوید: «ما علي رغم برف شديد سال گذشته، امسال 4ميليون و 300 هزار تن توليد مركبات در كشور داشتيم يعني با وجود تمام خسارت‌ها و سرما‌زدگي‌ها و تخريب باغات سال گذشته باز امسال براي توليد محصولات الحمدلله هيچ مشكل خاصي نداشتيم.امسال بيش از 2 ميليون تن پرتقال،600 هزار تن نارنگي و ليمو شيرين و 300 هزار تن كيوي توليد شده است وچند هزار تن هم محصولات ديگر داشتيم و از اين لحاظ هيچ مشكلي هم وجود نداشت.امسال با همكاري خود مردم و باغدارها و سازمان تعاون روستايي و البته به پيشنهاد وزارت جهاد كشاورزي تصميم گرفتيم حجم بالايي از اين سيب و پرتقال توليدي را خريداري كرده و براي شب عيد ذخيره‌سازي كنيم.»
او درباره بحث واردات و گلايه‌هايي كه باغدارها درزمينه ورود مركبات وارداتي به داخل كشور دارند نيز مي‌گويد: «هر ساله در زمان برداشت مركبات عده‌اي از واردكنندگان زمزمه‌هايي براي وارد كردن مركبات و محصولات مشابه دارند اما اين كار در نهايت به ضرر كشاورزي داخلي و توليد ملي است، بنابراين امسال ما به هيچ عنوان اجازه واردات مركبات را نداديم، چون هم به اندازه نياز محصول توليد شده است و هم اينكه قيمت‌ها نيز استاندارد شده است و نيازي به واردات محصولات جديد نيست.آن‌قدر توليد مركبات ما بالا است كه حتي اين ظرفيت را كه تا 200 هزار تن محصول صادر شود را داريم و تاكنون نزديك به 40 هزار تن از همه محصول پرتقال، نارنگي و ليموشيرين و كيوي صادر شده است.»
درخت‌هايي با دغدغه سرما
اگرچه مركبات و ميوه‌هاي چهار فصل كشور به صورت منحصربه فردي توليد و عرضه مي‌شود اما اين موقعيت اقليم خاص به معناي چشم‌پوشي از معايب و ضعف‌هاي پيش روي اين حرفه نيست. چرا كه با وجود قدمت چند صد ساله باغداري و كشاورزي در زمينه اين نوع محصولات همچنان با موانع و مشكلات زيادي روبه رو هستيم كه چه بسا عرصه را براي حضور اين محصولات در بازارهاي جهاني تنگ‌تر مي كند.
برف و سرماي شديد و بي‌سابقه سال قبل استان‌هاي شمالي هنوز در خاطر خيلي‌ها مانده است.سرمايي كه به قول كشاورزان و باغداران مركبات، موجب ويراني و يخ زدن خيلي از محصولات شد.محصولاتي كه شايد در صورت پيش‌بيني اين سرما مي‌شد از آنها به نحو بهتري در برابر اين تغييرات ناگهاني اقليم حفاظت كرد و مانع نابودي آن شد. بنابراين بايد به اين باور دست يافت كه براي رسيدن به جايگاهي قابل توجه در بازارهاي جهاني صادرات ميوه، علاوه بر خاك و آب و هوا و اقليم معتدل نياز به يادگيري از تكنولوژي‌هاي برتر و به روز دنيا در كنار تجربه سنتي نيز داریم.
مهندس ميلاد پروري،كارشناس تكنولوژي‌هاي صنعتي كشاورزي درخصوص ويژگي‌هاي مركبات شمال كشور و درجه آسیب پذيري آن به گزارشگر كيهان مي گويد: «در واقع به‌طور كلي ذات مركبات به گونه‌اي است كه به عنوان ميوه‌هاي گرمسيري شناخته مي شوند و اصولا با سرماي شديد سازگاري ندارند. بنابراين طبيعي است كه هر چند مدت يك بار بر اثر تغيير شرايط آب و هوايي مي‌شنويم كه مرکبات شمال بر اثر يخبندان آسيب ديده‌اند. واقعيت هم اين است كه اصولا خطر يخبندان، مناطق مرکبات کاری شمال ايران بيش از مناطق جنوبی است، شايد به همين دليل باشد كه در سالهاي اخير براي افزايش مقاومت درختان پرتقال آن را بر پايه ليموترش پيوند مي زنند چون هر چند ليمو ترش به يخبندان خيلی حساس است ولی پايه‌ای مقاوم در مقابل شرايط نامناسب محيطی دارد.اما اين موضوع بيشتر مربوط به پرتقال هاي جنوب كشور است تا شمال .در شمال بيشتر پرتقال‌ها را روی پايه نارنج پيوند مي‌زنند چون نارنج نسبت به سرما مقاوم‌تر است اما با اين وجود در بعضی از سال‌ها، مانند سال گذشته درختان پرتقال شمال کشور از شدت سرما و بارش برف‌هاي سنگين آسيب‌هاي جدي مي‌بينند و در نتيجه محصول آن سال و حتي سالهاي بعد را هم از دست مي‌دهند. البته بايد به اين نكته اشاره شود كه اين مشكل تنها مختص كشور ما نيست و بيشتر كشورهاي مركبات‌خيز دنيا در طول چند سال با مشكل يخ زدگي مركبات روبه‌رو مي شوند و خسارت هايي مي بينند.چرا كه گاهي شرايط آب و هوايي از دماي مطلوب رشد مركبات فاصله مي گيرد.»
اين كارشناس كشاورزي در ادامه مي‌افزايد: «مرکبات بيشتر در بخش‌های وسيعي از جهان كه داراي آب و هواي سرد و خشك نباشند و هوايي گرمسيری و نيمه گرمسيری داشته باشند به عمل مي‌آيد. به همين دليل است كه مرکبات را جزء دسته نیمه گرمسیری‌ها طبقه‌بندی می‌کنند که دمای 40-0 درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌کنند.
معمولا يخبندان در زمين‌ها و باغ‌هاي مرکبات بيشتر بر اثر سرمازدگی تابشی است و علت آن از دست رفتن سريع گرمای درختان در اين نوع يخ زدگي است. زمانی که هوا بیش از 4 ساعت پایین‌تر از منفي دو درجه سانتيگراد باشد، میوه دچار سرمازدگي مي شود اما معمولا ميوۀ سرمازده خيلي نشانه و علائم بيروني ندارد و ممكن است بدون اينكه هنگام برداشت متوجه اين خسارت شوند چيده شوند اما داخل ميوه يخ زده باشد. اين يخ زدگي مي تواند باعث از بين رفتن آب ميوه و خشك شدن آن شود كه در نهايت ميوه را غير‌قابل مصرف مي‌كند.»
باغداران مشاوره بگیرند
كارشناس تكنولوژي هاي صنعتي كشاورزي در ادامه می‌گوید: «براي حفاظت باغ مركبات از سرما و يخ زدگي راه هاي مختلفي وجود دارد كه باغدارها مي توانند با مشاوره گرفتن از كارشناسان كشاورزي و يا مطالعات موردي اين فرايندها را در باغ خود انجام دهند. يكي از متداول ترين و قديمي ترين اين روش‌ها ايجاد گرماي مصنوعي است كه با استفاده از سوخت فسيلی و بخاري هاي متعدد در طول شب هاي سردي كه احتمال يخ زدگي وجود دارد،انجام مي شود.روش ديگر استفاده از موتورهاي صنعتي براي توليد باد مصنوعي است.درواقع با استفاده از باد مي توان هوای گرمتر قسمت فوقانی لایه هوا را با هوای سردتر درون ارتفاع محوطه گياه مخلوط كرد که وارونگی هوا ايجاد مي كند.غرق كردن مزرعه و باغ در آب كه اصطلاحا به آن غرقاب كردن مي گويند هم روش موثر ديگري است كه مي تواند سرما و خشكي زمين را از بين ببرد و كمي دماي درخت را افزايش دهد تا در برابر سرما مقاوم باشد.البته راه هاي گسترده ديگري نيز وجود دارد اما نبايد فراموش كرد كه براي حفاظت بهتر محصولات كشاورزي دربرابر تغييرات جوي بيش از هر چيز ديگري نياز به برنامه ريزي هاي بلند مدت و صرف هزينه است تا به نتيجه مطلوب دست پيدا كرد.»
پرداخت نقدي پول پرتقال
هر چند عده اي از كشاورزان و باغداران از وضعيت سالهاي قبل گله دارند و عملكرد دولت را در خريد محصولات ضعيف عنوان كردند اما امسال طبق اعلام وزارت جهاد كشاورزي، محصول كشاورزان به صورت نقدي خريداري و براي شب عيد ذخيره مي شود.
مديركل دفتر ميوه‌هاي گرمسيري و نيمه گرمسيري، وزارت جهاد كشاورزي ضمن تاييد اين وعده مي‌گويد: «همان طور كه اشاره شده امسال برنامه ما در وزارتخانه اين است كه بايد تا 30 هزار تن پرتقال خريداري كنيم و در انبارها نگه داري كنيم براي شب عيد .خب فعلا مقداري از اين محصولات خريداري شده و قول ما به كشاورزان براي خريد محصولاتشان پا برجاست و طبق مذاكرات قرار است سازمان تعاون روستايي به صورت نقدي محصول را از كشاورزان خريداري كند و براي شب عيد ذخيره شود.ما امسال به هيچ عنوان واردات نداريم و اگر حالا فرضا در مغازه‌اي فروشنده اي مدعي است كه مثلا پرتقال مصري يا نارنگي پاكستاني دارد شايد به صورت مسافرتي چند صندوق آن هم غير‌قانوني با خود آورده باشد و اين به معناي ورود اين محصولات از مجراهاي قانوني و با مجوز نيست.»
او همچنين ياد آور مي شود: «همان طور كه گفته شده ما از لحاظ توليد و تنوع محصولات مختلف بسيار غني هستيم و نيازي به واردات نداريم و حتي اين تنوع محصول مي تواند با برنامه ريزي مناسب بستر صادرات اين محصولات را هم به خوبي فراهم كند. محصولاتي مثل ليمو شيرين، ليموترش، گريپ فروت، بالنگ و .... و محصولاتي كه در كمتر نقاطي از دنيا به صورت يكجا توليد مي شود. واقعا من روي اين موضوع تاكيد دارم كه تنوع محصولات توليدي در ايران به راستي با هيچ كشور ديگري قابل مقايسه نيست.ما سيب و گلابي را به صورت يك منطقه‌اي معمولا داريم، از آن طرف گردو و پسته و .... ما امسال فقط 940 هزار تن انار توليد كرديم و اولين توليد كننده بالاي انار در جهان هستيم حتي امسال خيلي از باغدارها گله دارند كه مصرف خيلي از محصولات پايين آمده و به اندازه توليد مردم ميوه‌ها را خريداري نمي كنند. يكي از دلايل عمده اين تنوع محصول تعادل آب و هوايي مناسب در فلات ايران و نبود رطوبت در كشور است كه باعث مي شود ما از اوايل ارديبهشت ماه تا اواخر شهريور هوايي معتدل و گرم و مناسب براي رشد و توليد انواع محصولات را داشته باشيم كه همين آب و هوا باعث مي‌شود ميزان ويتامین E محصولات افزايش پيدا كند و نياز به سم پاشي محصول كمتر شود، مثلا خيلي از كشورهاي مديترانه اي براي توليد محصولات مشابه گاه مجبور هستند تا 15 بار در سال محصولاتشان را سم پاشي كنند.»