راههاي افزايش انس و الفت با قرآن‌کريم چيست؟
بذرافشاني مزرعه دل با انوار قرآن(بخش نخست)(گزارش روز)
ماه مبارک رمضان، ماه بهار قرآن و ماه شناخت و بهره‌برداري فکري و عملي از اين کتاب آسماني است. ماهي که در شبهاي قدر آن، قلب پيامبر اکرم(ص) همه قرآن را از امين وحي فرا گرفت و قرآن از لوح محفوظ بر قلب وسيع و نوراني بزرگ‌ترين پيامبر خدا منعکس شد، ماهي که همه ما با روزه گرفتن و عبادت و مناجات و دعا، و با آمادگي معنوي بايد تمام وجود خود را با دريافت قرآن و انس و الفت با اين کلام الهي لبريز کنيم.
صديقه توانا
هر چند که شبهاي قدر را پشت سر گذشته‌ايم ولي هنوز هم براي آنکه بتوانيم در پرتو آثار پربرکت روزه خالص و عبادتها و دعاهاي همراه آن رابطه خود را با قرآن نزديک‌تر و بيشتر کنيم فرصت داريم، بايد تا زمان داريم تصميم بگيريم و خط رابط خود را با قرآن همواره استوارتر و محکم‌تر کنيم.
بخش اعظم برکات رمضان، در رابطه با قرآن است، چنانکه امام محمدباقر(ع) فرمودند: براي هر چيزي بهاري است و بهار قرآن ماه رمضان است. و اميرمومنان حضرت علي(ع) در شأن قرآن فرمودند: در قرآن بينديشيد که بهار قلب‌هاست. در اين ماه بايد بذر دستورهاي نوراني قرآن را در مزرعه دلها بکاريم تا رشد و نمو کند و سرانجام ميوه قرآن را در اين ماه براي غذاي روح برگيريم و قوت قلبمان را در پرتو برکات قرآني اين ماه بيمه نماييم و چنين بهره‌برداري جز از راه انس حقيقي با قرآن به دست نخواهد آمد.
حال در گزارش پيش رو مي‌خواهيم بدانيم حقيقت انس با قرآن چيست؟ و فوايد تدبر در قرآن کريم و انس و الفت با قرآن چه مي‌باشد؟ همچنين در پي يافتن پاسخ به اين سوال هستيم که آيا صرف روخواني، تلاوت و حفظ قرآن، فرهنگ قرآني و الفت با قرآن را گسترش مي‌دهد؟ و فرهنگ‌سازي چقدر در افزايش الفت با قرآن موثر است؟ و اين فرهنگ‌سازي بايد چگونه باشد؟
انس با قرآن و استحکام دروني
در اولين روز از ماه مبارک رمضان، ماه رحمت و ضيافت الهي و بهار قرآن حسينيه امام خميني، عطرآگين رايحه آيات نوراني قرآن کريم شد. در اين مراسم جمعي از قاريان، استادان و حافظان کلام‌الله مجيد، در حضور حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي محفل انس با قرآن بر پا کردند. همچنين مقام معظم رهبري در سخناني کار فعالان قرآني در نزديک کردن جامعه اسلامي به فهم و انس با قرآن را بسيار ارزشمند، مهم و راهبردي خواندند و خاطر نشان کردند: بايد به نحوي برنامه‌ريزي شود که آحاد مردم با مفاهيم و معاني قرآن مأنوس شوند. ايشان همچنين افزودند: «جامعه اسلامي در اثر انس روزافزون با قرآن استحکام دروني پيدا مي‌کند و آن چيزي که به جوامع قدرت حرکت و عبور از چالش‌ها را مي‌دهد، همين استحکام دروني است.»
از نصرالله پژمان‌فر نماينده مردم مشهد و کلات و عضو کميسيون فرهنگي خواستيم که در گفت‌وگوي تلفني ما شرکت کرده و ضمن توضيح در مورد راهکارهاي افزايش انس و الفت با قرآن کريم در اين فرصت باقيمانده از ماه مبارک رمضان، در مورد چگونگي استحکام دروني از طريق انس با قرآن، اطلاعاتي را در اختيار خوانندگان محترم قرار دهد.
وي با اشاره به اينکه ايشان يک موجود دو ساحتي است و ضمن آنکه از جسمانيت برخوردار است و ويژگي جسماني دارد، از ويژگي‌هاي روحاني هم برخوردار مي‌باشد، به گزارشگر کيهان مي‌گويد: «دنياي امروز تمرکز بر جسمانيت و ماديت انسان دارد و انسانها تلاش کردند تمامي نيازهاي جسماني خود را شناسايي کرده و اين نيازها را به شکلهاي مختلف برآورده و تامين کنند. اين امکانات با آسيب تکنولوژي‌هاي مختلف و مفاهيم موجود امروز، در جهت توسعه خدمات در اين راستا شکل مي‌گيرد که متاسفانه در اين ميان بعد دوم انسان مورد غفلت واقع شده است.»
منتخب مردم مشهد و کلات در مورد اين غفلت صورت گرفته از بعد روحاني انسان در دنياي مدرن مي‌گويد: «به دليل اين غفلت انسانها، علي‌رغم آنکه خدمات خوبي در حوزه جسمانيت صورت مي‌گيرد و اين بعد توسعه مي‌يابد، ولي اضطراب و نگراني‌هاي دائمي در درون آنها از وضع موجود آنها را به ستوه آورده و دنبال برون رفت از اين وضعيت هستند و تنها جايي که به صورت واقعي به اين مسئله تمرکز کرده و آن را در اولويت قرار داده حوزه دين است.» پژمان‌فر در ادامه به اين نکته تاکيد مي‌کند که دين ضمن برنامه براي جسمانيت انسان، براي روحانيت او هم همپاي جسمانيت، برنامه‌هاي مختلفي آورده است.»
بين اديان کامل‌ترين دين، که اسباب آسايش را توام با دنياي آرام و آرماني و به تبع آن يک آخرت آرماني را براي انسان رقم زده دين اسلام است که برنامه‌هاي جامع آن در قرآن‌کريم آمده است.
قرآن کتاب تعارف نيست
اين عضو کميسيون فرهنگي مجلس با اشاره به اينکه قرآن کتاب تعارف نيست و کتاب هدايت است خاطرنشان مي‌کند:« اگر انسانها براساس دستورات هدايتي آن رفتار کنند هم در دنيا خوبي‌ها را تجربه مي‌کنند و هم آخرت سعادتمندي را براي خود رقم مي‌زنند که مي‌توانند از آن بهره ببرند.» وي معتقد است: «امروز انسانها نه به عنوان آنکه يک جريان فردي، در خلوت خود قرآن بخوانند و تمسک کنند، بلکه براي آنکه بحران‌هاي خود را براساس هدايتهايي که قرآن ارائه کرده برطرف سازند، بايد به اين کتاب الهي نگاه کنند. قرآن اين ظرفيت را دارد و به اين دليل است که در جامعه به عنوان متوليان فرهنگ و دين وظيفه حاکميت است که ارتباط با قرآن را فراهم کنيم.»
اين نماينده مردم مشهد و کلات اولين کار و قدم در اين زمينه را اقامه صلات مي‌داند و مي‌گويد: «نماز در دلش همان دستورات قرآن را دارد بنابراين نماز بدون قرآن معنا ندارد. حاکميت بايد براي تدبر در قرآن تلاش کند، و توقف در بهره‌برداري از قرآن و موانع اصلي اين راه هم بايد برداشته باشد. برخي در ساحل قرآن مي‌نشينند و از آن بهره مي‌برند، کما آنکه قرآن لايه‌هاي متعددي دارد و هر کس در هر ظرفيتي که باشد مي‌تواند حل مسائل خود را در قالب قرآن پيدا کند اين يک واقعيتي است که هيچ تر و خشکي نيست، مگر آنکه در قرآن به آن اشاره شده است.»
به اعتقاد پژمان‌فر، دين منحصر به فردترين راه چاره است. وي بر اين مطلب البته تاکيد دارد که در کنار دين اهل بيت(ع) هم هستند که مفسر و راهنمايان در اين جاده بزرگ الهي هستند.»
به او مي‌گويم چگونه انس مردم را با قرآن بايد بيشتر کرد؟ وي در ادامه اضافه مي‌کند: « اگر انسان بخواهد طعم لذت پايدار و زندگي پايدار را بچشد بايد ارتباط خود را با اين کتاب الهي بيشتر کند. بايد تلاش شود مردم با قرآن انس پيدا کنند، بعد از انس پايدار که مرحله اوليه آن تلاوت قرآن است بايد تدبر در قرآن و باورهاي قرآني در دل افراد شکل گيرد و به عنوان يک نظام هدايتي انسانها را هدايت کند.»
از نماينده مردم مشهد مي‌خواهيم در مورد برکات و فوايد انس و الفت با قرآن بيشتر برايمان بگويد، اين طور توضيح مي‌دهد: «اگر با قرآن ارتباط برقرار کنيم ثمره اوليه آن آرامش قلبها خواهد بود. قرآن درصدد برطرف کردن ناآرامي‌ها در درون انسان است. انس با قرآن موجب برطرف کردن همه ناآرامي‌هاست. انسانها يک نهاد ناآرام در درون خود دارند که بايد در کنار يک ساحل امن به آرامش برسند اين ساحل امن، قرآن و ذکر تلاوت و تدبر در آيات الهي است و اينکه گاهي همه تلاشهاي ما بيهوده مي‌شود، به دليل گم شدن راه و گم کردن ارتباط انسان با قرآن است، بي‌ترديد آرامش انسان در تمام زمينه‌ها در قرآن وجود دارد.»
تحول جوانان ناشي از چيست؟
رضا منافي‌زاده کارشناس مسائل فرهنگي در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان با تاکيد بر اينکه دليل تحول جوانان را بايد در تحول جامعه دانست، مي‌گويد: «همچنان که در زمان انقلاب با تحول جامعه، جوانان نيز متحول شدند، اکنون نيز جامعه ما متحول شده است و متأسفانه برخي ارزشها کمرنگ شده و تجمل‌گرايي و سبک زندگي‌هاي غربي که با فلسفه دين اسلام در تضاد است در حال رونق گرفتن است.»
اين کارشناس فرهنگي مي‌گويد: «در چنين وضعيتي پرواضح است که جوانان چه مواضعي اتخاذ مي‌کنند، اگر در زمان جنگ شهيد رجايي‌ها، شهيد چمران‌ها و شهيد فهميده‌ها اسطوره محسوب مي‌شدند، اکنون اسطوره‌هاي مادي در حال شکل‌گيري هستند و اين خطري جدي براي جامعه اسلامي است.»
منافي‌زاده بر اين مطلب مهم تاکيد مي‌کند که بخشي از سير نزولي و تحول منفي ناشي از فرهنگ توسعه غربي است. به او مي‌گويم براي آنکه بتوانيم جلوي اين تحولات منفي را بگيريم و موانع سر راه ايجاد انس جامعه با دين را برداريم چه بايد کرد؟ وي به سر فصلهاي کاربردي اشاره کرده و مي‌گويد: «ارائه تصويري خوشايند از دين، مبناي اول در ايجاد انس با قرآن است، يعني شناخت و برطرف کردن موانع که يک اقدام سلبي محسوب مي‌شود. اما مبناي دوم، اقدامي ايجابي است. در اين مرحله نياز است که دين همان‌گونه که هست معرفي شود، زيبا، سهل و مطابق با فطرت و خوشايند.»
از نظر اين کارشناس فرهنگي ارتباط محبت‌آميز خدا با بندگان و ارتباط محبت‌آميز پيامبر و ائمه(ع) با اصحاب و عموم مردم از سرفصلهايي است که در ارائه چهره‌اي مثبت از دين بايد بدان توجه کرد.
قرآن، زيباترين تحفه الهي
قرآن کريم کتاب حيات و زندگي و کتاب سرنوشت و انسانيت براي همه انسانها در همه عصرها و نسل‌هاست و مهم‌ترين و زيباترين هديه و تحفه‌اي که خدا به انسان عطا کرد، گوهر قرآن است و در دستگاه آفرينش گوهري نفيس‌تر از قرآن نداريم که خدا آن را به مسلمانان عطا کرده است.
دکتر محمد اکبري، معاون پژوهشي دانشگاه علوم و معارف قرآن در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان درخصوص راههاي ايجاد انس و الفت بيشتر انسانها با قرآن کريم مي‌گويد: «بايد به اين کتاب الهي، ايمان داشته باشيم. اين کتاب، يک کتاب عادي و بشري نيست، اين وحي و آيينه تمام نماي علوم پروردگار است و بايد از حيث اقتصادي مردم و مسلمانان جهان و به‌ويژه جوانان باور کنند اين کلام و وحي خداوند است و وقتي قرآن تلاوت مي‌شود خدا با ما سخن مي‌گويد، اين طور نيست که ما آيات را از زبان پيامبر مي‌شنويم، بلکه از زبان خداي سبحان آيات وحي را مي‌شنويم، بنابراين قرآن تکلم خداي متعال است... از آقاي اکبري سؤال مي‌کنم براي تقويت اين باور چه بايد کرد؟ مي‌گويد: «براي آنکه اين باور و ايمان دروني و قلبي براي جوانان تقويت شود بايد سلسله مباحث معرفت‌شناختي نسبت به قرآن از طرق مختلف ايجاد و برنامه‌ريزي شود.»
معاون پژوهشي دانشگاه علوم و معارف قرآن به يکي ديگر از راههاي افزايش انس با قرآن يعني قرائت قرآن و موضوعيت پيدا کردن آن اشاره کرده و خاطر نشان مي‌کند: «علاوه بر آنکه ايمان پيدا کرديم، بايد قرآن را بخوانيم. خود قرائت قرآن موضوعيت دارد، قرآن کريم به اندازهاي جاذبيت و نورانيت دارد که در روح و روان و جان انسان تأثير بسزايي مي‌گذارد و انسان را مشتاق مي‌کند. نماز ارتباط انسان با خدا از طريق قرآن است و قرآن در نماز تجلي پيدا مي‌کند و ما با تکلم خدا با خداي متعال ارتباط برقرار مي‌کنيم.»
گسترش محافل قرآني
به اعتقاد دکتر اکبري گسترش محافل و مجالس قرائت قرآن‌کريم هم يکي ديگر از راههاي انس و الفت با قرآن است. وي مي‌گويد: «در پارکها، ورزشگاهها و هر جا که جوانان حضور فعال دارند بايد محافل انس با قرآن هم باشد و در اين مورد نيز خلأ بزرگي وجود دارد.»
دکتر اکبري معتقد است «همان‌طور که براي جوانان در زمينه‌هاي ورزشي و درس سرمايه‌گذاري مي‌شود در زمينه قرآني هم بايد سرمايه‌گذاري بيشتري کنيم، ضمن آنکه در فضاي دانشگاهي و مراکز آموزش عالي هم بايد دارالقرآن‌ها فعال شوند و نه به طور سالانه در يک ماه مبارک رمضان، بلکه اين محافل بايد روزانه باشد تا به جوان انس و الفت با قرآن را القاء کند.»
بي‌ترديد رمز موفقيت يک جوان و رشد و تعالي او ولو در علوم پايه و مهندسي و پزشکي و تجربي انس با کلام خدا و قرآن است. معاون پژوهشي دانشگاه علوم و معارف قرآن همچنين به تدبر در آيات قرآن پس از قرائت تاکيد مي‌کند و مي‌گويد: «تدبر در قرآن به اندازهاي مهم است که خداوند در آيه 24 سوره محمد انسانها را مورد توبيخ قرار مي‌دهد و مي‌گويد: «آيا به دلهايتان قفل زده‌ايد، اين دلها مثل سنگ سفت و سخت شده که در قرآن تدبر نمي‌کنيد.» بنابراين آيات بايد جلسات تفسير و توجه به قرآن هم بيشتر برگزار شود تا بدين ترتيب انس مردم و بخصوص جوانان با قرآن بيشتر گردد.»
دکتر حميد شاه‌آبادي رئيس مراکز آموزش عالي علمي کاربردي فرهنگ و هنر و مشاور وزير در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان بر اين باور است که «جوانان و دانشجوياني که در حوزه‌هاي هنري و کارهاي قرآني فعاليت مي‌کنند صرفا در حوزه تعلقات فکري خود آثار هنري خلق مي‌کنند و وقتي نمايشگاهي از آثار قرآني و هنري داير مي‌شود نشان مي‌دهد که سازندگان آن اثر، دغدغه قرآني دارند و اين هم يکي از راههاي ايجاد انس با قرآن است.» وي با بيان اينکه هنر براي هنر يک مفهوم غربي است مي‌گويد: «چه جايي بالاتر از آنکه هنر در خدمت قرآن باشد و تلاش ما در مرکز آموزش عالي فرهنگ و هنر اين است که فضاي قرآني را در جامعه تقويت کنيم.»
دکتر شاه‌آبادي بر اين مطلب تاکيد مي‌کند که «قرآن کتاب زندگي است و در آن دستورالعمل‌هايي براي همه قرون و اعصار ارائه شده است و اين از القائات دشمن است که مي‌گويد قرآن مربوط به زمان گذشته است.»