در آيه 38  سوره مباركه نساء و سایر سُوَر فرمود: هر كه با شيطان باشد، با رفيق بدي است: مَنْ يَكُنِ الشِّيطانُ لَهُ قَريناً فَسآءَ قَريناً، همراه بدي دارد.بالأخره اين وسوسه كه هست، بخت و اتفاق و شانس و تصادف كه خرافه است، خود به خود اين وسوسه پديد نيامده! اين ميل به طرف گناه پيدا می‌شود، اين وسوسه و خاطرات تلخ به طرف گناه پيدا می‌شود؛ اين مبدأ فاعلي دارد!
چگونگي پناه بردن انسان از شيطان به خداي سبحان
در قرآن می‌فرمود: فَاِمّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشِّيطانِ نَزغٌ فَاسْتَعِذْ بِالله (3). اگر يك وقتي يك خاطراتي آمد، فوراً پناه ببر. نه اينكه بگو: اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشِّيطانِ الرَّجيم! اين اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشِّيطانِ الرَّجيم گفتن يك ذكر لفظي است،‌ ثواب مخصوص خودش را هم دارد؛ امّا (فَاسْتَعِذ‎) نه يعني قُلْ اَعُوذُ بِالله! فَاسْتَعِذ يعني پناه ببر. آنوقتي كه در جريان دفاع مقدّس مناطق مسكوني را بمباران می‌كردند، به ما می‌گفتند: وقتي آژير خطر را شنيديد، برويد در پناهگاه. معنايش اين نيست كه وقتي آژير خطر را شنيديد،‌ در همان خيابان بايستيد؛ بگویيد: من می‌خواهم بروم پناهگاه!!اينكه آدم را از خطر حفظ نمي‌كند! گفتن اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشِّيطانِ الرَّجيم كه آدم را از خطر حفظ نمي‌كند! انسان بايد احساس هراس بكند و در پناهگاه برود! چه جور وقتي يك بيمار صعب‌العِلاج دارد، براي شفاي او مضطرب است؟ مضطرب است،‌ يعني رفته در خانه اَمَّنْ يُجيبُ المُضطَر(4)! اين حالت را می‌گويند پناه بردن.
فرمود: فَاِمّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشِّيطانِ نَزغٌ فَاسْتَعِذْ بِالله، برو در پناهگاه! خدای سبحان هم خودش دژبان است. اينكه فرمود: كَلِمَهُ لا إله إلا اللهْ حِصنِي(5)؛ «حِصن »يعني دژ، يعني قلعه. من دژبانم، هميشه هم هستم، در هم هميشه باز است؛ بيایيد درون اينجا. اينچنين نيست كه حِصن الهي يك وقتي باز باشد، يك وقتي باز نباشد؛ يا ديگري دم در باشد، راه ندهد! اگر گفت حِصنِي،يعني قلعه من است، من دژبانم. اين دژ است، هميشه هم حضور دارم. اگر يك چنين حالت است، آدم بايد احساس خطر بكند، بفهمد كجا بايد برود!
اگر اين كار را نكرد، به دنبال اين وسوسه‌ها حركت كرد: مَنْ يَكُنِ الشِّيطانُ لَهُ قَريناً فَسآءَ قَريناً. بد همراهي است، مرتب دارد آدم را گمراه می‌كند. چقدر اين قرآن كريم لطيف است!! می‌فرمايد:‌ شما مواظب باشيد با كي داريد معامله می‌كنيد. با كسي معامله كنيد كه عِوض و مُعوّض، هر دو را به شما بدهد؛ با كسي معامله نكنيد كه عِوض و مُعوّض، هر دو را بگيرد! اگر می‌گويند تجارت خدا مُربِحه هست: يَرجُونَ تِجارَهً لَنْ تَبُور(6)، رَبِحَتْ تِجارَتُهُم(7)و مانند آن؛ معنايش اين نيست كه ما با خدا تجارت می‌كنيم، ‌سود می‌بريم! معنايش اين است كه اين تجارت آنقدر سودآور است كه او عِوض و مُعوّض، هر دو را به ما می‌دهد. ما اگر جانمان، مالمان، آبرويمان را در راه دين او صرف بكنيم، او چه كار می‌كند ؟ يك چيز ديگر به ما می‌دهد؟ يا اين‌ها را كامل می‌كند، می‌پروراند، شكوفا می‌كند، يك چيزي هم رويش می‌گذارد، به ما می‌دهد. عِوض و مُعوّض، هر دو را به ما می‌دهد.
خسارت سنگين انسان در معامله با شيطان
اگر با شيطان معامله كرديم، خسارت می‌بينيم،  يعني چه؟ يعني عِوض و مُعوّض، هر دو را او می‌گيرد. ما را به عنوان برده و مركب و مركوب می‌گيرد،‌ از ما سواري می‌خواهد. شيطان ما را در جهاد اُوسط نمي كشد! اگر بكشد، مردار به درد او نمي‌خورد! فرق اساسي جبهه جهاد اكبر و اصغر اين است كه در جهاد اصغر، يعني جنگ بيروني؛ حالا يا مجروح می‌كنند يا می‌كشند يا اسير می‌گيرند. ولي در جريان جبهه جهاد اكبر او نه مجروح می‌كند، نه اسير می‌گيرد! او سالم و زنده نگه می‌دارد، نمي‌خواهد بكشد! او سواري می‌خواهد. در سوره مباركه اسراء آمده: لَاَحتَنِكَنَّ ذُرِّيَتَهُ (8)، من اِحتناك می‌كنم؛ يعني سوارشان می‌شوم، اين‌ها می‌شوند مركب من، حَنَك و تحت حَنَك اين‌ها در اختيار من است؛ من می‌شوم مُحتَنِك، اين‌ها می‌شوند مُحتَنَك، يعني حَنَك باخته.
بنابراين اگر كسي به دنبال شيطان رفت، اينچنين نيست كه يك قدري ضرر بكند يا ورشكست بشود! عِوض و مُعوّض، هر دو را او می‌برد؛ لذا اين می‌شود تابع او! يك چنين خسارتي در پيش است. لذا فرمود: وَ مَنْ يَكُنِ الشِّيطانُ لَهُ قَريناً فَسآءَ قَريناً.اَعدی عدوّ انسان همين شيطان است! چون تمام خسارت ‌ها را از او می‌بيند؛ با او محشور می‌شود، با او هم بايد زندگي كند، با او هم بايد جهنّم برود: لَاَملَاَنَّ جَهَنَّمَ مِنكَ وَ مِمَّنْ تَبِعَكَ اَجمَعين(9).و چه خسارتي بدتر از اين؟!
بيانات حضرت آيت‌الله جوادي آملي (مدظلّه) در جلسه درس تفسير سوره مريم در جمع طلاب و فضلاي حوزه علميه
  قم  ؛ 10/ 9/ 1388
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) ابراهيم/ 22           (2)مریم/68                           (3) اعراف/ 200
(4) ر. ك:  نمل/ 62     (5) بحار‌الانوار/ 49/ 127
(6) فاطر/ 29         (7) بقره/ 16          (8) اسراء/ 62    (9) ص/ 85
خوان حکمت در ماه مبارک رمضان روزهای زوج منتشر می‌شود.