Research@kayhan.ir
تالیف: کامران غضنفری


عکس‌العمل مردم قم
واکنش شديد روحانيت و مردم قم در برابر مقاله توهين‌آميز، به قيام خونين 19 دي قم مبدل شد. قيامي که به اعتراف کثيري از نويسندگان خارجي و داخلي، جرقه مشتعل کننده انقلاب اسلامي بود. قيامي که هويت اسلامي و مردمي انقلاب اسلامي را ثابت مي‌کند.(19) اولين واکنش رژيم در برابر قيام عمومي روحانيت و مردم قم که در روزهاي 18 و 19 دي صورت گرفت، سرکوب و کشتار مردم بود. رژيم حاکم به اين نتيجه رسيده بود که اگر قيام قم سرکوب نشود، شعاع آن شهرهاي مختلف ايران را فرا مي‌گيرد. از اين رو کوشيد تا در اولين فرصت زهر چشم بگيرد.(20)
گاوين همبلي (محقق انگليسي) طي مقاله‌اي در اين باره مي‌نويسد:
"جمعيتي که عده آنها به پنج هزار نفر مي‌رسيد و بسياري از آنها طلّاب علوم ديني بودند، در مرقد حضرت معصومه (ع) اجتماع کردند تا عليه اهانت به آيت‌الله خميني اعتراض کنند؛ مردي که نه تنها نماد مقاومت عليه حکومت بود، بلکه يک روحاني مورد احترام نيز به شمار مي‌رفت ... هنگامي که جمعيت با شعارهاي ضد دولتي شروع به ترک مرقد حضرت معصومه (ع) کرد، پليس در انتظار بود و آنان را به گلوله بست. عده‌اي بلافاصله جان باختند و عده‌اي ديگر نيز بعداً در نتيجه جراحات وارده در گذشتند. گفته مي‌شد که نيروهاي امنيتي مانع از اهداي خون به بيمارستان‌هاي محلي شده بودند."(21)
استاد علی  دواني در کتاب خود، ماجرا را چنين نقل مي‌کند:
"عصر روز 19 دي، سيل جمعيت در حالي که شعار مي‌دادند و سعي داشتند بهانه‌اي به دست مأمورين ندهند، در راه بازگشت خود به ميدان صفائيه و مقابل کلانتري يک قم رسيدند ... ناگهان متوجه شدند شيشه‌هاي بانک ملي در کنار کلانتري (توسط خود مأمورين) خرد شد و سنگ‌اندازي آغاز گرديد. به دنبال آن، مأمورين که زمينه را فراهم کرده بودند، شروع به تيراندازي و درگيري و زد و خورد با جمعيت نمودند(22) ... حمله مسلحانه قواي انتظامي قم از تهران طرح‌ريزي شده بود و مأمورين حتي پيش از انتشار مقاله احمد رشيدي مطلق، به دستور شاه خود را آماده کرده بودند(23) ... کشته و زخمي به قدري زياد بود که گذشته از آنچه مردم به خانه‌ها بردند، تمام راهروهاي بيمارستان‌هاي قم و کف اتاق‌ها انباشته از اجساد و مجروحين بود؛ روحاني و غير روحاني، پير و جوان و کودک و مرد و زن."(24)
در گزارش مورخ 20/10/1356 ساواک قم، جمعيت تظاهرکننده بيش از ده هزار نفر ذکر شده بود.(25)
هفته‌نامه آلماني اشپيگل نيز درباره حادثه قم مي‌نويسد:
" جريان تظاهرات و اعتراضات، با شورش طلبه‌هاي قم آغاز شد که طي آن طبق اطلاعات رسمي شش نفر و طبق اطلاعات غيررسمي شصت تظاهرکننده به قتل رسيده‌اند."(26)
رژيم شاهنشاهي که تصور مي‌کرد با اتکاء به حمايت دولت آمريکا مي‌تواند دوباره همچون ماجراي 15 خرداد 1342، با يک سرکوب و کشتار، مجدداً  براي يک دوره طولاني مخالفت‌ها را سرکوب کرده و سکوت و خفقان را بر جامعه ايران حاکم گرداند؛ دست به جنايت 19 دي زد؛ اما اين بار برخلاف سال 1342 نه تنها صداي اعتراض مردم خاموش نشد، بلکه همين قيام بود که زمينه‌ساز قيام مردم شهرهاي ديگر همچون تبريز، يزد، اصفهان، مشهد و ... گرديد و به دنبال آن، ماجراي کشتار 17 شهريور ميدان شهداي تهران، اوج خباثت و وحشي‌گري رژيم شاهنشاهي و رسوائي اربابان آمريکایي و صهيونيستي آن را به نمايش گذارد.