موسسه فرهنگی قدر ولایت

این مقاله به موضوع ممیزی و ابعاد آن می‌پردازد  قسمت پایانی آن را می‌خوانید:
«ما می‌بینیم در مجموعه کتاب و بازار کتاب، گاهی اوقات هدایت‌های همراه با انحراف را دنبال می‌کنند؛ بخصوص سراغ مسائلی می‌روند که برای ذهنیت جامعه، برای ذهنیت کشور، چه از لحاظ جنبه‌های اخلاقی، چه از لحاظ جنبه‌های دینی و اعتقادی، چه از لحاظ جنبه‌های سیاسی، زیانبخش است. انسان به وضوح مشاهده می‌کند که در بازار کتاب، در مجموعه کتاب،
دستهایی فعالند؛ یک چیزهایی را وارد کنند، ترجمه‌هایی را به وجود بیاورند، با مقاصد سیاسی؛ ظاهرش هم فرهنگی است، اما باطنش سیاسی است... مجموعه دست‌اندرکاران امر کتاب- چه شما که کتابدارید، چه مدیریت کتابخانه‌ها، چه آن کسانی که در وزارت ارشاد مسئول این کارند، چه خود ناشران محترم- باید توجه کنند که مواد تغذیه معنوی سالم و مقوی بایستی در سطح جامعه منتشر شود».25
«توجه به این که، ما که به کتاب می‌اندیشیم و غصه رواج کتاب را می‌خوریم و برای رواج کتاب فکر می‌کنیم، حتما باید در کنارش، مسئله سالم‌سازی هم باشد».26
3- لوازم و شرایط ممیزی
در کنار ممیزی و نظارت بر چاپ کتاب و جلوگیری از نشر کتب تحریفی، شهوانی و غیرسالم، ممیزها هم بایستی شرایطی داشته باشند تا سلیقه‌ها و برداشتهای شخصی در تشخیص‌ها، بی‌تاثیر باشد. این که برخی با تمسک به اشتباهات ممیزین و ایرادهای ضوابط و مقررات، سعی در نفی ممیزی می‌کند، نوعی حیله‌گری و فرصت‌طلبی است. هیچ‌گاه اصول و اساس را بخاطر ضعفها، نمی‌توان نادیده گرفت و نفی کرد، سهل‌ترین و در عین حال بدترین کار این است که بجای تلاش برای رفع ضعفها و تقویت امور، اصل آن کار نفی شود.
در یک قضاوت منصفانه، عموم ناشران، از رهگذر ممیزی و نکته‌سنجی‌های ممیزین، سود برده و خاطره‌های خوبی از تکمیل و رفع اشکالات آثار خود دارند. از تغییر و اصلاح یک کلمه و یک جمله تا اصلاح ساختار کتاب، که حقیقتا موجب اتقان کار و گاه ساقط شدن یک خطا و گناه جبران‌ناپذیر شده است. انصاف نیست که به این نقاط قوت توجه نکرد و یکسره بر این ارزیابی‌ها بتازیم. باید بر نقاط قوت تکیه کرد و افزود نقاط ضعف را شناخت و برطرف نمود.
1/3-ویژگیهای افراد ممیز
وقت داشتن، سرسری نگاه نکردن به محتوای کتب، تنگ‌نظر نبودن، کج‌فهمی و بدسلیقگی نداشتن از جمله شرایط لازم برای ممیز است. مسئولین بایستی در انتخاب ممیزین این شرایط را مورد توجه قرار دهند تا احتمال خطاها و برداشتهای نادرست کاهش یابد.
«افرادی را برای کار ممیزی انتخاب کنید که وقت داشته باشند و سرسری نگاه نکنند، من دیدم بعضی از کتابهایی را که برای من فرستاده بودند، بخشی در آن، علامت‌گذاری شده بود که ممنوع است. به نظر من، خیلی مهم نبود. بعد مطلب کتاب را من خودم ادامه دادم، به بخشی رسیدم که علامت‌گذاری نشده بود و واقعا مضر بود... این افراد باید وقت بگذارند، دقت کنند و صلاحیت هم داشته باشند. برای این کار، آدمهای باصلاحیتی گماشته شوند و آنها هم، قصد قربت کنند و ملاحظه هیچ چیز را هم نکنند».27
«البته باید از تنگ‌نظریها پرهیز کرد، باید از سلایق شخصی پرهیز کرد. اینها چیزهایی است که در جای خود مسلم و مورد اتفاق همه است». 28
«استفاده از آدمهای فرهنگی، دارای فکر و فهم درست می‌تواند به صحت ممیزی‌ها کمک کند.
به هر حال، از آدمهای فرهنگی، اهل ذهنیت بالا، دارای فکر و دارای فهم، استفاده کنید، تا آن چیزی را که در این کتابها مضر است، جلوش را بگیرند». 29
2/3- اهداف ممیزین
1/2/3- مفید و بهره‌ده کردن کتابهای بیهوده
«شما سعی کنید که کتاب بیهوده را، کتاب مفید و بهره‌ده کنید، تا کتابهای کیفی به دست مردم برسد».30
2/2/3- جلوگیری از کتابهای مضر
«ملاک را ضرر و زیانبخش بودن بگیرید؛ مثل داروی مضر، مثل تریاک و هروئین بودن بگیرید. وقتی این مبنا، ملاک شد، آن وقت شما، هم وجدانتان آسوده است و هم در مقابل بدخواهان که برای این کار، یاوه‌گویی می‌کنند، می‌توانید محکم بایستید. این کار، یک کار قاچاق نیست؛ کار درستی است».31
3/2/3- تکمیل و تبدیل کتب متوسط به عالی و ممتاز
«بخش معظمی از بودجه و امکانات وزارت را، برای تولید کتاب بگذارید. استعدادهایی هستند که می‌توانند کتاب بنویسند، فکر تولید کنند و می‌توانند یک کتاب متوسط را با یک ویرایش، و بررسی و نظارت و توجه خوب، به یک کتاب عالی و ممتاز تبدیل کنند... در این زمینه یک مقدار صرف وقت و صرف کار کنید و از افکار آقایان و خانمهایی که صاحبان فکرند و در این جا هستند وکسانی که در این جا نیستند، کمک بگیرید، تا این راه را جلو خودتان باز کنید».
ممیزی، قبل از چاپ یا بعد از آن؟
گاهی به این مسئله نیز پرداخته می‌شود که اعمال ممیزی موکول به بعد از چاپ کتاب شود! این فکر در دولت اصلاحات اجرایی شد لیکن با بروز مشکلات جدی، منتفی گردید. اینک مجددا این بحث مطرح می‌شود گویا قرار است تجربه‌ها تکرار شوند!!
در نمونه‌هایی که از برخوردها و توصیه‌های حضرت امام خمینی وحضرت امام خامنه‌ای ارائه شد، به خوبی مشخص است که نظارت و بررسی و ممیزی کتابها بایستی قبل از چاپ صورت گیرد تا دستاوردهای آن، محقق شود. در عین حال می‌توان علل ذیل را از عوامل بطلان ممیزی بعد از چاپ دانست:
1- احتمال توزیع کتب دارای نکات انحرافی و خلاف قانون در فاصله بعد از چاپ تا انجام ممیزی.
2- هزینه‌بر بودن امکان اصلاح آثار چاپ شده از نکات مورد نظر ممیزان.
3- عدم امکان کنترل و نظارت بر کتابهای چاپ شده در چاپخانه‌ها قبل از صحافی یا در صحافی‌ها، قبل از توزیع.
4- انجام فشارهای روانی بیشتر بر ممیزان از سوی ناشران، برای امکان توزیع کتابهای چاپ شده و احتمال عدم رسیدگی دقیق از سوی ممیزان بخاطر این فشارها.
نگاهی به آنچه گذشت
مروری می‌کنیم بر آنچه گفته شد تا هم تاکیدی باشد بر آنها و هم امکان سوءبرداشت نباشد:
الف: کاربرد ممیزی:
1- ممیزی یعنی بررسی و تعیین انطباق یا عدم تطابق محتویات کتاب با قانون و شرع مقدس اسلام.
2- ممیزی یعنی مراقبت و دفاع و حفظ حق مردم در برابر حق احتمالی نویسندگان.
3- ممیزی یعنی اعمال حاکمیت نظام اسلامی در عرصه و جریان حوزه نشر در بستر سالم و منطبق بر اصول نظام.
ب: دستاوردهای ممیزی عبارتند از:
1- جلوگیری از تحریف تاریخ و شخصیتها، حیثیت و آبروی افراد.
2- جلوگیری از نشر نوشتارهای تهییج‌کننده شهوات جنسی در جوانان.
3- جلوگیری از افترا و توهین به مقدسات.
4- جلوگیری از ترویج و نشر اکاذیب و فریبکاریهای فرق شبه دینی و دست ساخته استکبار مانند بهائیت و وهابیت.
5- جاری کردن امر به معروف و نهی از منکر در حوزه نشر و اندیشه.
6- ممانعت از فساد و فحشا و تخریب فرهنگ ملی و اسلامی.
7- تبدیل یک اثر از متوسط به عالی.
8- تبدیل آثار بیهوده به مفید و سالم.
9- جلوگیری از رهزنی فکر و اندیشه و سالم‌سازی حوزه نشر مکتوب.
ج: ممیزین بایستی دارای شرایط ذیل باشند:
1- تنگ‌نظر نباشند.
2- کج فهمی و بدسلیقگی نداشته باشند.
3- وقت کافی داشته و به آثار سرسری نگاه نکنند.
4-اهل فرهنگ و دارای ذهنیت بالا باشند.
5- اهل فکر و دارای فهم عمیق باشند.
6- عالم و آگاه به موضوع اثر باشند.
د: ممیزی بایستی قبل از چاپ کتاب، انجام شود.
ه: ممیزی به مفهوم جلوگیری از ترویج و نشر مطالب انحرافی و ضداسلام و ضدپاکی جامعه، واجب شرعی و قانونی است.
پی نوشت ها:
25-دیداررهبر انقلاب اسلامی با مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران، 29/4/1390.
26- دیدار با دست‌اندرکاران هفته کتاب، 19/8/1376.
27-دیدار با دست‌اندرکاران هفته کتاب، 30/7/1375.
28-دیدار با دست‌اندرکاران هفته کتاب، 19/8/1376.
29-دیدار با دست‌اندرکاران امور هفته کتاب، 30/7/1375.
30-همان.
31- همان.