جشنواره فیلم فجر، همان طور که از عنوانش مشخص است، یک رویداد بین المللی محسوب می شود. در سی و دومین دوره این جشنواره که هم اکنون درحال برگزاری است هم تعدادی فیلم و فیلمساز خارجی شرکت کرده اند. با این حال، در این دوره نیز همچون اغلب دوره ها، فیلم های خارجی و بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر، در انزوا و بی توجهی به کار خود ادامه می دهد. برخلاف جشنواره های سینمایی جهان که بخش بین المللی، اصل و متن است، در جشنواره فجر، بخش بین الملل در حاشیه قرار دارد. چرایی این ضعف و چگونگی ارتقای بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر را از دو فیلمساز صاحب نظر در حوزه سینمای جهانی جویا شدیم.                                                                                                         تصویر روز
اهرم سیاست گذاری یا تزیین جشنواره؟
سلیم غفوری، مستندساز و مدیر مرکز فرهنگی میثاق گفت: وجود بخش بین الملل در هر جشنواره ای دو کاربرد دارد؛ یکی اینکه به واسطه هنرمندان و کارشناسانی که به جشنواره دعوت می‌شوند، سینمای ملی کشور میزبان به کشورهای دیگر معرفی بشود. کارکرد دوم هم این است که هر جشنواره ای تلاش می کند به فیلم‌هایی متناسب با سیاست ها و اهداف خودش ضریب بدهد و موجب هم‌افزایی تولید فیلم های همسو و همراستای اهداف خود شود. طبعا در جشنواره فیلم فجر به عنوان معتبرترین رویداد فرهنگی بین المللی کشور که برخاسته از نظام و انقلاب است وظیفه ذاتی ، حمایت از سینمای مقاومت، سینمای ضدسلطه و سینمای برخوردار از مفاهیم انسانی است.
وی درباره چرایی ضعف بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر اظهار داشت: ضعف اساسی در بخش بین الملل جشنواره این بوده که هم رسانه ها و هم مدیران جشنواره همه توجه خود را به سینمای ایران معطوف و متمرکز کرده‌اند و هیچ توجهی به بخش بین الملل نمی‌شود. نکته دیگر اینکه اساسا در بخش بین الملل جشنواره فجر‌، سیاست کاملی برای دعوت از فیلم ها وجود ندارد. قاعدتا بخش بین الملل جشنواره فجر باید محلی باشد برای هم‌اندیشی و ضریب دادن به سینمای مستقل؛ سینمایی به دور از هالیوود و متفاوت از سینمای روشنفکری اروپا. اما جشنواره فیلم فجر، سیاست و برنامه خاصی برای رسیدن به این مقصود ندارد. البته در سال های اخیر، یک سری فعالیت های جسته و گریخته‌‌ای برای بهبود این ضعف انجام شد، مثل کنفرانس هالیوودیسم که آقای طالب زاده و دوستان دیگر پی‌گیر اجرای آن بودند که گردهمایی نسبتا خوبی با حضور چهره های مستقل سینمای جهان بود که آن هم تعطیل شده است.
کارگردان مستند «عراق، سرزمین جنگ ها» افزود: بخش بین‌الملل در جشنواره فیلم فجر کارکردی تزییناتی یافته و چندان جدی گرفته نمی شود. مثلا شما در تالار اصلی برج میلاد که کاخ جشنواره محسوب می شود و جایی است که در آن اهالی رسانه و هنرمندان به نظاره آثار می نشینند و این باعث می شود که درباره فیلم ها فضاسازی شود معمولا بخش بین الملل غائب است. حداکثر حضور بخش بین الملل در کاخ جشنواره به نمایش تعداد معدودی از آثار در تالارهای جنبی محدود می شود. اصحاب رسانه اصلا متوجه خیلی از فیلم های بخش بین الملل نمی شوند.
غفوری ادامه داد: مسئله دیگر به سیاست گذاری محتوایی جشنواره بر می‌گردد. یعنی اساسا هدف ما از برگزاری بخش بین‌الملل در این جشنواره مشخص نیست. آیا هدف این است که تنها چند فیلم و هنرمند خارجی در جشنواره حضور داشته باشند تا بتوان گفت جشنواره فیلم فجر بین المللی است یا می خواهیم به واسطه بخش بین الملل ، با سینماگرانی که به لحاظ فکری به ما نزدیک هستند ارتباط برقرار کنیم و یا به حمایت از گونه ای از سینما دست بزنیم؟
وی تصریح کرد: در جشنواره های غربی می بینید که معمولا فیلم هایی از ایران دعوت می شود که تصویری سیاه و منفی از کشورمان نمایش می دهند. این سیاست گذاری باعث شده که برخی از فیلمسازهای جویای نام در ایران به سمت این نوع سینما که در جشنواره های غربی مطالبه می شود تشویق شوند. حالا جای سوال است که ما در ایران و به واسطه بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر چه انگیزه ای را برای سینماگران خارجی ایجاد می کنیم؟
کارگردان مستند «کشمیر، بهشت فراموش شده» در پایان گفت: نکته مهم این است که کشور ما همان طور که در زمینه اقتصادی تحریم شده، در زمینه فرهنگی نیز تحریم است و طبیعتا کمپانی های بزرگ فیلمسازی و هنرمندان تابع آن ها، حاضر به حضور در ایران و شرکت در جشنواره فیلم فجر نیستند. در این شرایط، ارزش افزوده ما می تواند این باشد که به گونه ای از سینما و سینماگران ضریب دهیم که هم به ما نزدیک هستند و هم هدف بغض همان کمپانی ها قرار دارند. جشنواره فیلم فجر محتاج چنین سیاستی است.
مأمن فيلمسازان مستقل
رئيس اسبق انجمن منتقدان معتقد است: جشنواره فيلم فجر می‌تواند مأمني براي فيلمسازان مستقل جهان باشد.
سعيد مستغاثي، منتقد سینما و مستندساز گفت: جشنواره فيلم فجر ويترين سينماي ايران است و به دليل تقارن با سالگرد انقلاب اسلامي ارزش و اعتبار خاصي نسبت به ديگر جشنواره ها دارد. با این حال، هنوز از ظرفیت این جشنواره استفاده نشده است. به ویژه در بخش بین الملل که جای یک جشنواره مستقل و متفاوت با سایر جشنواره های سینمایی موجود خالی است و جشنواره فیلم فجر می تواند این خلأ را پر کند.
کارگردان مجموعه «راز آرماگدون» توضیح داد: سینمای ما باید از انفعال خارج شود. سینمای ایران از قدرت بالقوه ای برخوردار است و فرهنگی پشتوانه آن است که می تواند در عرصه جهانی ده‌ها، بلکه صدها برابر اسکار جریان ساز باشد. یعنی جشنواره‌هایمان حداقل در سطح کشورهای اسلامی و آزادی خواه جهان فراگیر شوند. چون بسیاری از سینماگران مستقل دنیا و بسیاری از فضاهای فرهنگی حتی در خود غرب و در آمریکا، از سلطه امروز به اصطلاح لیبرالیسم غربی یا همان دیکتاتوری مدرنیسم سرخورده و دلزده شده اند و دنبال مفرهای جدیدی می گردند، به ویژه که این فضاهای گریز از طرف کشورهایی که در مقابل غرب ایستاده‌اند، ایجاد شود. هنوز فراموش نکرده ایم که جشنواره «افق نو» که شهریور سال گذشته در تهران برگزار شد چه استقبالی را از سوی فیلمسازان جهان در پی داشت.
مستغاثی تصریح کرد: مطمئن هستم که جشنواره فجر هم اگر از پیروی از کن و برلین دست بردارد و مستقل باشد، می‌تواند ده‌ها جشنواره مثل آن ها را توی جیبش بگذارد. اصلا مگر آن‌ها چی هستند؟ دنیا دنبال حرف جدید است. ما باید میادین بازی آن‌ها را رها کنیم و میدان بازی خودمان را طراحی نماییم. امروز مگر غیر از این است که جبهه مقاومت در مقابل اسرائیل همه روشنفکران دنیا را به دنبال خودش کشانده است؟ ما باید این‌ها را دریابیم.