تمايل توأم با تهديد؛ راهبرد افراطيون در برابر مجمع روحانیون (پاورقی)
Research@kayhan.ir
در آستانه انتخابات مجلس هفتم، جريان تجديدنظرطلب كه بشدّت دچار افول شده بود از درون دچار بحران گرديد. اين بحران در تابستان 1382 و با تشكيل فراكسيون 130 نفره در مجلس ششم تحت عنوان «فراكسيون وفاق» با محوريت مجمع روحانيون نمود عينى به خود گرفت. هدف اصلى تشكيل اين فراكسيون، ايجاد تعادل در حركت گروههاى دوم خردادى و بويژه اعلام صريح مرزبندى با حركتهاى راديكال «فراكسيون مشاركت» در مجلس ششم بود. به همين دليل، على‌رغم آن كه فراكسيون مشاركت به هيچ وجه حاضر نبود از نقش پدرخوانده در مجلس ششم عدول نمايد، گردانندگان اين فراكسيون، تلاشهايى را براى فعال نمودن ارتباطات خود با ساير فراكسيونهاى دوم خردادى و حتى مجمع روحانيون مبارز آغاز كردند. البته عناصر فراكسيون مشاركت در مواجهه با مجمع روحانيون، از تاكتيك «اظهار تمايل توأم با تهديد» بهره مى‌گرفتند. يعنى ضمن اعلام تمايل براى تداوم اتحاد و ائتلاف با مجمع روحانيون تلاش مى‌كردند تا اعضاى مجمع را از
هزينه جدايى از راديكالها بترسانند.
براى مثال على شكورى راد (نايب‌رئيس فراكسيون مشاركت) پس از تشكيل فراكسيون وفاق با محوريت مجمع روحانيون مبارز طى مصاحبه‌اى مطبوعاتى با طرح اين ادعا كه :
«اگر مشاركت از صحنه سياسى كشور حذف شود، فضاى سياسى راديكال‌تر مى‌شود و نه تنها جامعه به سمت اعتدال نخواهد رفت، بلكه نيروهاى متمايل به محافظه‌كاران، هرچه بيشتر راديكال خواهند شد».
تحليل خود از دلايل تشكيل و برگزارى جلسات فراكسيون وفاق اين‌گونه بيان كرد :
«شرايط سال آخر مجلس شرايط ويژه‌اى است و درحقيقت ممكن است در چنين شرايطى نشان دادن در باغ سبز، مؤثرتر از سالهاى قبل باشد و اين مسئله مى‌تواند انگيزه اين جلسات باشد. اگر بخواهيم با حسن نيت به مسئله نگاه كنيم، عدّه‌اى مى‌خواهند برخلاف سالهاى گذشته كه فعاليت و اثرگذارى كمتر داشته‌اند، فعاليت و اثرگذارى بيشترى از خود بروز دهند و اگر انگيزه اين باشد، قابل توجيه است و تمام حرفهاى سه سال گذشته ما در اين راستا بوده است كه ديگران را به حضور بيشتر در صحنه ترغيب كرديم و ترجيح مى‌داديم، اگر اقدامى انجام مى‌شود، همه، هزينه آن را بپردازند در حالى كه جبهه مشاركت همه هزينه آن را پرداخته است».482
شكورى راد، سپس با تهديد مجمع روحانيون مبارز به كاهش پايگاه اجتماعى، در صورت گسستن از جبهه مشاركت و سازمان مجاهدين، ادعا كرد :
«اگر بنا باشد نيروهاى سياسى كه در سطح جامعه هستند، ميل به محافظه‌كارى داشته باشند، ترجيح مى‌دهند كه به اردوگاه راست بپيوندند تا اردوگاه طيف سنتى اصلاح‌طلبان و اگر قرار باشد، در انتخابات آتى، مردم به پاى صندوقهاى رأى دعوت شوند اين دعوت از جانب طيف مشاركت مى‌تواند مؤثرتر باشد».483
اين ادعا يك پيام روشن براى اعضاى مجمع روحانيون مبارز دربر داشت و آن اين كه اگر از جريان راديكال و تجديدنظرطلب جدا شوند، ديگر نبايد روى حمايت اين جريان در انتخابات آتى مجلس، حساب باز كنند.
پس از اين تهديدات، وى بتدريج لحن خود را به سمت تلاش براى حفظ اتحاد و ائتلاف با مجمع روحانيون مبارز تغيير داد و گفت :
«قطعاً جناح راست حاضر است، امتيازات فوق‌العاده‌اى را به مجمع روحانيون بدهد تا حداقل دست آنان را از دست طيف مشاركت خارج كنند. در چند سال گذشته نيز فشار زيادى بر حلقه‌هاى متفاوت زنجيره‌اى اصلاح‌طلبان وارد شده تا يك حلقه ضعيف پيدا شده و اصلاح‌طلبان را دو شقه كنند. يك زمان فشار آوردند تا انشقاق ميان نيروهاى ملى ـ مذهبى و مشاركت ايجاد شود و زمانى نيز به حلقه ارتباطى دانشجويان و مشاركت فشار آوردند و اكنون نيز قصد دارند تا پيوند ميان مشاركت و روحانيون مبارز را مورد هدف قرار دهند، ولى پيوند اين دو مجموعه بسيار بيشتر از آن است كه بتوان آن را جدا كرد».484
شكورى راد با راهبردى خواندن اتحاد دو حزب مشاركت و مجمع روحانيون، ادعا كرد :
«اگر بخشى از نيروهاى مجمع، تمايل به جدايى از مشاركت داشته و تصميم به ائتلاف راست دارند، بخش كوچك و كم‌اثر مجمع روحانيون را دربر مى‌گيرند، چرا كه اتحاد مشاركت و مجمع روحانيون استراتژيك است».485
اين ادبيات اتحادگرايانه نايب‌رئيس فراكسيون مشاركت، در عين حالى كه در آن سال نوعى سيگنال مثبت براى مجمع روحانيون تلقى مى‌شد، حاوى دو پيام منفى نيز براى آنان بود. اوّل آن كه تلاش مجمع روحانيون براى جدايى از حزب مشاركت، محصول اراده خود آنان نيست، بلكه نتيجه تلاشها و امتيازدهى‌هاى جناح سياسى رقيب است. دوم آن كه، جدايى مجمع روحانيون از حزب مشاركت، به معناى پيوستن و ائتلاف آن با جناح رقيب (راست) تلقى خواهد شد. اين ادبيات ابراز تمايل توأم با تهديد از جانب برخى ديگر از عناصر وابسته به فراكسيون مشاركت نيز، به انحاى مختلف تكرار شد.486
در اين راستا سيدناصر قوامى (يكى از دو عضو روحانى فراكسيون مشاركت) على‌رغم تأكيد بر اين كه در درون جبهه دوم خرداد در اصل حركت هيچ اختلافى وجود ندارد با تطهير حزب مشاركت و انذار مجمع روحانيون مدعى شد :
«از آن‌جايى كه محافظه‌كاران اوّلين خاكريز و هدفشان سركوب كردن فراكسيون و جبهه مشاركت است، لذا ديگر گروههاى جبهه دوم خرداد بايد هوشيار باشند؛ پس از فراكسيون مشاركت نوبت آنها خواهد رسيد. جبهه مشاركت اكثر نمايندگان مجلس را دربر گرفته و يك فراكسيون قوى پارلمانى است، لذا محافظه‌كاران اوّلين هدفشان ضربه زدن به اين جبهه است، لذا چنانچه موفق شوند جبهه مشاركت را از ميدان به در كنند، در مرحله بعدى مجمع روحانيون مبارز و خاتمى را سركوب خواهند كرد. از اين‌رو، من به مجمع روحانيون مبارز، آقاى خاتمى، احزاب همبستگى و كارگزاران هشدار مى‌دهم اگر مشاركت را سركوب كردند، سركوب كردن ديگران برايشان راحت خواهد شد».487
وى با انتقاد از ائتلاف احتمالى مجمع روحانيون مبارز با جناح رقيب گفت :
«اگر چنين ائتلافى رخ دهد، اين ائتلاف يك خودكشى سياسى براى مجمع روحانيون مبارز خواهد بود. من به كسانى مثل مجيد انصارى توصيه مى‌كنم؛ مخالفين اصلاحات، اوّلين هدفشان سرنگونى جبهه مشاركت است و بعد به سراغ مجمع روحانيون مبارز مى‌روند».488
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
482- روزنامه نسيم صبا، به تاريخ 8/5/1382.
483- همان.
484- روزنامه نسيم صبا، به تاريخ 8/5/1382.
485- همان.
486- انتخابات مجلس هفتم، ص 374.
487- روزنامه ابرار، به تاريخ 16/5/1382.
488- همان.