گروه گزارش
همه ساله با ورود به فصل هاي سرد و پر‌بارش سال شاهد حوادث و سوانح تلخ جاده‌اي هستيم.سوانحي كه عمدتا در سفرهاي خارج از شهري رخ مي دهد و حتي بسياري از رانندگان و مسافراني كه قرباني اين حوادث مي‌شوند شايد مسافران هميشگي اين مسيرها باشند.
همچنين اشاره شد كه معمولا در وقوع چنين حوادثي نمي توان يك مقصر اصلي را شناسايي كرد بلكه عمدتا مجموعه اي از دلايل سبب بروز چنين حوادثي مي شوند.مجموعه اي مانند راه، جاده، ايمن نبودن آسفالت‌ها،علامت‌گذاري‌ها و حاشيه‌هاي نه‌چندان امن جاده‌ها و از سوي ديگر بي‌كيفيتي قطعات ايمني برخي خودروها و بي‌تجربگي رانندگاني كه در مسيرهاي برف‌گير‌و صعب‌العبور در حال جابه جايي هستند و...
 همه اينها در كنار آمار سالانه نزديك به 30 هزار قرباني و مجروح تصادفات رانندگي نشان مي دهد كه خلأ هاي بزرگي در اين زمينه وجود دارد و هنوز آن طور كه انتظار مي رود فرهنگ سازي‌هاي جدي در اين خصوص صورت نگرفته است.
البته در اين بين نبايد تلاش هاي بي وقفه و شبانه روزي پليس راهور و نيروهاي راهداری و امداد و نجات سازمان هلال احمر كشور را ناديده گرفت چرا كه به راستي با تلاش هاي اين ناجيان جاده اي آمار اين تلفات تلخ تا اندازه چشمگيري كاهش يافته است.
در قسمت پاياني اين گزارش نگاهي داريم به نظرات كارشناسان و دست اندركاران امداد و نجات جاده اي کشورمان.
عامل انساني، همچنان در صدر
همان طور كه در قسمت قبلي گزارش هم اشاره شد به‌طور مطلق نمي توان گفت كه آمار بالاي مرگ و مير سالانه و تصادفات جاده اي به صورت مطلق فقط و فقط به يك عامل بستگي دارد.چرا كه با وجود رانندگي هاي غير ايمن و از طرف ديگر عدم دسترسي به سيستم هاي هوشمند تشخيص تصادف، چه در طول مسير و چه در خودرو نمي توان بطور مطلق قصور را فقط به يك عامل نسبت داد.
مرتضي اسد امرجي، كارشناس حوزه حمل و نقل جاده اي و معاون پژوهشگاه حمل و نقل پارسه است.
او درباره مهمترين عوامل ارزيابي شده در تصادفات جاده اي به گزارشگر كيهان مي گويد: « بطور كلي در تمام دنيا براي تصادفات دو عامل مهم و اصلي انسان و جاده شناخته شده است،اما  معمولا در تلاش هستند تا جاي ممكن نقش اين دو عامل در تصادفات كاهش پيدا كند.ارزيابي‌ها هم نشان مي دهد كه در اين تصادفات فاكتور انساني نقش بيشتري داشته است. ارزيابي‌ها نشان مي دهد كه 60 تا 70 درصد و حتي گاهي بيشتر از اين هم عامل انساني موثر بوده است.ولي ممكن است در فصول مختلف سال هم اين آمارها بسته به بارش هاي فصلي تغيير كند. اما ما بايد به اين موضوع فكر كنيم كه به راستي اين مسئله مهمي است و اگر حل شود واقعا شاهد كاهش بي‌سابقه اين آمارها هستيم .البته ضعف در حوزه راه و احداث جاده و حتي برخي نقص هاي فني هم واقعا تاثيرات جدي براين آمار داشته است اما هنوز هم بررسي‌ها نشان مي دهد مهمترين عامل همچنان عامل انساني است. دراين زمينه هم راهكارهاي مختلفي وجود دارد مثل، آموزش و اطلاع رساني و حتي اعمال قانون. اما نمي شود كارشناسان بيايند و پروژه هاي مختلفي را تعريف كنند ولی همين طور گوشه كتابخانه‌ها خاك بخورند. اينها بايد به مرحله اجرا برسند و بايد با جديت بيشتري  پيگيري شوند.ما بايد اين واقعيت را بپذيريم كه تا به همين امروز هم به لحاظ تكنولوژيك خيلي عقب هستيم .سيستم‌هاي خودكار تشخيص حوادث جاده اي ما بسيار ضعيف است در حالي كه اين سيستم‌هاي هوشمند در جهان خيلي پيشرفت داشته اند.»
اين كارشناس حمل و نقل در ادامه با اشاره به بحث تامين بودجه براي برنامه ريزي هاي مناسب در اين زمينه مي افزايد: «مسئله اي كه وجود دارد اين است كه پيشنهادات و برنامه ريزي هاي زيادي مي تواند وجود داشته باشد مثل احداث راه هاي جايگزين در فصول سرد سال يا ايمن سازي جاده‌ها و استفاده از سيستم هاي هوشمند تشخيص تصادف اما زماني كه بودجه اينها تامين نباشد نمي توان كار زيادي انجام داد،اگر هم كاري انجام شود عمدتا كوتاه مدت و غير پايدار خواهد بود.اما گسترش فرهنگ سازي كه مثلا خود راننده‌ها در هواي مه آلود و برفي، فاصله طولي را رعايت كنند و سرعت را كاهش بدهند و با سرعت مجاز حركت كنند و ... مي تواند به عنوان يك راه نسبتا ايمن براي زمان حال و تا زماني كه تصميمات مهمتر اخذ شود، بماند.»
اين كارشناس حوزه حمل و نقل در ادامه با اشاره به نکاتي که در شرايط برفی بايد مدنظر قرار گيرد، مي گويد: «رانندگان بايد در شرايط برف و يخبندان فاصله خود با خودرو جلویی را افزايش دهند، سرعت وسايل نقليه در شرايط برفي و خيابانهاي يخ زده بايد 50 تا 75 درصد كاهش يابد، رعايت دو مهم معيار ديدن و ديده شدن، حرکت با نور بالا در نقاطي که ديد کافي وجود ندارد. بعد از هر دو ساعت رانندگي هم در فصل سرما از اتومبيل خود پياده شوند وبا انجام حركات ورزشي باعث جريان خون بيشتر در اندام خود شوند. همين طوربه همراه داشتن تجهیزات ویژه بسيار ضروري است و اجتناب از پيچيدن با سرعت بالا، ترمز ناگهاني و نامناسب، با سرعت شتابگيري کردن. همين طور برخي، راهکارهای میان مدت و بلند مدت براي کاهش تصادفات در فصول سرد سال و شرایط ویژه آب و هوایی هم وجود دارد مانند، افزایش و تخصیص بودجه ویژه و خاص نگهداری زمستانی با تأکید بر به روز نمودن تجهیزات راهداری، به‌کارگیری سیستمهای هوشمند حمل و نقل مختص نگهداری زمستانی و شرایط آب و هوایی همچون سیستمهای پیشگیری از یخ زدن پل ها، سیستم‌های RWIS، سیستمهای چند منظوره آب و هوایی، ارتقای وضعیت تولید و واردات خودرو، ارتقای سیستمهای درون خودرویی، تعریف پروژه‌های ممیزی ایمنی در راههای خاص فصول سرد سال و...
جاده‌ها در تسخير نيروهاي امدادي
از يك سو بالا بودن آمار تلفات و قربانيان جاده‌اي بسيار دردناك و دلخراش است و از سوي ديگر اما شنيدن و ديدن تلاش هاي شبانه روزي فعالان و دست اندركاران امر براي به حداقل رساندن اين آمارها و امدادهاي به موقع به مجروحان و حادثه ديدگان به شدت قابل تامل است جاي تحسين و افتخار زيادي وجود دارد كه به گفته رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر، فعالان اين سازمان حتي لحظه اي از كمك رساني به حادثه‌ديدگان جاده هاي برفي دست نمي كشند.
دکتر ناصر چرخساز ،رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر درباره اقدامات ،تجهيزات و برنامه هايي درباره طرح زمستانه امداد و نجات به گزارشگر روزنامه كيهان مي گويد: «در حال حاضر 18 فروند بالگرد ترابری جمعیت هلال احمر برای انتقال نیرو، تجهیزات و انتقال آسیب دیدگان به نقاط امن، در طرح امداد زمستانه مورد استفاده قرار گرفته است و با توجه به فرا رسیدن زود هنگام زمستان و آغاز طرح زمستانه امداد و نجات و همين طور پس از عملیات امدادرسانی به زائران اربعین حسینی، طرح زمستانه امداد و نجات جمعیت هلال احمر بلافاصله همگام با نیروهای پلیس، اورژانس و راهداری آغاز شد و تا ٢٣ اسفندماه ادامه خواهد داشت. سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر امسال با افزایش ٩ درصدی توان عملیاتی، خدمات خود را ارائه می‌کند، و تا كنون طبق نیاز سنجی‌های صورت گرفته در جاده‌ها و حوادث مناطق مختلف، ١٠٩٨ پایگاه ثابت، موقت و سیار به همراه ٣٤٣٥ خودرو امدادی و ٣٧٠ دستگاه موتورسیکلت(موتور آمبولانس) خدمات مورد نیاز را ارائه می‌کنند. روزانه ٤ هزار و ٥٠٠ نجاتگر در طرح زمستانه فعالیت می‌کنند، كه ٩٠ درصد نجاتگران جمعیت که همه دوره‌های تخصصی امداد و نجات را گذرانده‌اند بصورت داوطلبانه و بدون هیچ چشم‌داشتی در امداد جاده‌ای مشارکت می‌کنند.»رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر در ادامه تصريح مي كند:  «با اشاره به همکاری‌های بین بخشی در پاسخگویی به حوادث مختلف، در مراکز EOC سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر کدهای بین دستگاهی درنظر گرفته شده است که در صورت نیاز ارتباطات رادیویی برای هماهنگی و همکاری‌های لازم برقرار شود. دستگاه‌های امدادی تعامل و هم افزایی خوبی دارند و در مواقع مختلف با هماهنگی مشکلات مختلف را حل کرده‌ایم. اما بايد به اين نكته هم اشاره كنم كه در زمینه تامین تجهیزات با محدودیت اعتبار مواجه هستیم ‌و در این شرایط تقاضای بودجه برای توسعه کمی و کیفی تجهیزات خود داده‌ایم.با وجود کاهش اعتبارات، تجهیزات‌مان به‌روز است و در صدد وارد کردن تجهیزات پیشرفته هستیم.اما بايد تاكيد كرد كه قالب فعاليت ما، معمولا در حوادث غیرمترقبه که انسان‌ساز نیست، وارد عمل می‌شویم. در حوادث انسان‌ساز، دستگاه‌های متولی مربوطه وارد عمل می‌شوند، البته اگر در زمینه چنین حوادثی مانند آلودگی هوا از ما کمک بخواهند به آنان امداد رسانی می‌کنیم. در این شرایط معمولا در جهت اطلاع رسانی و آموزش همگانی فعالیت می‌کنیم.»
كمك به حادثه ديدگان جاده‌ها  
تصور كنيد كه يك شب در مسير برف گير يكي از جاده‌ها در حال رانندگي هستيد كه ناگهان خودروي جلويي دچار تصادف با خودرويي ديگر مي‌شود. راننده و سرنشينان مجروح شده‌اند و رانندگان خودروهاي ديگر در حال پيگيري هاي لازم براي تماس با اورژانس و هلال احمر و پليس راهور هستند.در چنين شرايطي شما به عنوان يك هموطن و حتي فراتراز آن يك انسان كه از نزديك شاهد اين حادثه دردناك بوده اید، چه وظايفي بر عهده داريد؟ و يا حتي چطور مي توانيد با انجام يك سري اقدامات مقدماتي و ابتدايي از وقوع حوادث فاجعه بار و حتي غير قابل جبران بكاهيد؟  
این سوالات را عبدالحمید اسد زاده کارشناس امداد و نجات مطرح می‌کند و به گزارشگر روزنامه کیهان می‌کوید: «لازم است همه ما با نكاتي آشنا باشيم تا در زمان وقوع حوادثي مشابه دچار دستپاچگي و اضطراب نشويم و به جاي آن بتوانيم نقش موثري در كمك به موقع به مجروحان و حادثه ديدگان داشته باشيم.در اين شرايط نحوه امداد رسانی به مصدومین در تصادفات جاده اي خصوصا در هواي نه چندان مساعد كمي متفاوت و حتي سخت‌تر از هميشه خواهد بود.برخي راهكارهاي حياتي براي امداد و نجات وجود دارد كه فعالان امداد و نجات و هلال احمر تاكيد بيشتري بر انها دارند.»
وی تصریح می‌کند: «بايد به ياد داشته باشيد كه به هيچ عنوان هول نكنيد ومصدومین محبوس شده در داخل ماشین را با فشار و کشش خارج نکنید، چرا که ممکن است آسیب دیدگی مصدوم افزایش یابد. همين طور مصدومینی که دچار توقف عمل تنفس و خونریزی شدید شده‌اند در اولویت درمانی هستند و نیاز به درمان فوری دارند.راه تنفسی حادثه دیدگان را بررسی و دهان مصدوم را باز و هر شی‌ء که داخل آن است خارج کنید تا مصدوم به راحتی تنفس کند.»این کارشناس امداد و نجات ادامه می‌دهد: «در صورتی که پس از خارج کردن مانع از دهان مصدوم تنفس آغاز نشد چانه مصدوم را پایین آورده و سرش را به آرامی به عقب خم کنید. با دو انگشت خود سوراخ‌های بینی را مسدود و از طریق دهان خود به داخل دهان مصدوم بدمید تا سینه‌اش بالا بیاید. کمی صبر و هر چهار ثانیه یک بار این عمل را تکرار کنید تا مجروح بدون کمک قادر به تنفس باشد. با قرار دادن پارچه تمیز و فشار دست بر روی محل خونریزی از ادامه خونریزی جلوگیری کنید. درصورت قطع نشدن خونریزی، عضو را بالا آورید تا خونریزی کمتر شود.در صورت شکستگی پا و دست نسبت به ثابت کردن آن با آتل و یا تخته و یا اجسام مشابه و یا بانداژ اقدام کنید.در صورتی که تعداد زیادی مجروح در محل وجود دارند و مشکل تنفسی ندارند، کمک به مصدومین دارای خونریزی شدید دراولویت است.در صورت نبود تجهیزات کمک رسانی حتی‌المقدور از وسایل و امکانات قابل دسترسی استفاده شود.در هنگام حمل مصدوم دقت کنید که ضایعات بیشتری به مصدومین وارد نکنید. حمل غیراصولی مصدوم باعث ضایعات بیشتر و حتی  نخاعی می‌شود.»