درنگی بر برنامه مشاعره
شعر و شعور
سهیلا قوسی
ادبیات، تصویر جذاب و دلنشینی از مکتوبات ذهنی و مکنونات قلبی آفریننده است. لاجرم انشای درست محتوایی و تکنیکی اثر ادبی و شیوه عرضه آن به مخاطب قطعا سبب ماندگاری اثر مزبور در خلال سالها و سدهها میشود .
شعر به عنوان یکی از کهنترین و تاثیرگذارترین انگارههای ادبی و در جایگاه یکی از هنرهای هفت گانه همواره از محبوبیتی مانا در میان مردمان فرهنگها و ملل مختلف برخوردار بوده است، چنانکه علاوه بر حضور پررنگ این فرم در قالب مکتوبات متنوع و مزین در خانه اصحاب ذوق و فرهنگ، به عنوان گونهای تامل برانگیز زینت بخش آثار معماری شاخص ایران و جهان از دیرباز تا کنون بوده است. در حالی که نثر چنین کارکرد حسی درخشانی نداشته و ندارد.
قدمت شعر در ایران زمین به دوران کهن بازمیگردد و شاعران همواره دارای جایگاه ارزشمندی در نزد حکمرانان، صاحبان اندیشه و مردمان عوام بودهاند. شعر در ادوارگذشته تا به امروز کارکردهای مختلفی داشته و علاوه برگونههای فنی، دارای شاخههای محتوایی متعددی است همچون مدح، مرثیه، قالبهای حماسی، عرفانی، فلسفی، سیاسی و... از این رو به جرات میتوان گفت شعر در قرون متمادی تاریخ یکی از اهرمهای تهییج افکار عمومی در وقوع اتفاقات تاریخی از جمله انقلابها و براندازی حاکمان جور بوده است.از این رو مردمان این خطه همواره با اشعار شعرای بزرگ عجین بودهاند و روزی نیست که شاهد تولد استعدادی قابل تحسین در این هنر ناب نباشیم .
در سالهای پس از انقلاب اسلامی شاعران متعهد بسیاری با سبکهای مختلف پا به عرصه ادب گذاردهاند که هر یک منشا اثر بودهاند. به بیان دیگر این دوران یکی از غنیترین دورههای تعالی شعر در تاریخ پس از ظهور اسلام در ایران است و بدین سبب جای مباهات بسیاری است برای عالمان و فرهیختگان ادب پارسی .
رسانه ملی نیز در طی این سالها اهتمام ویژهای را معطوف این عرصه کرده است و از زمانی که تعداد کانالهای تلویزیونی از دو فراتر نمیرفت تا به امروز که با طیف وسیعی از شبکههای مختلف سراسری، استانی و ماهوارهای مواجهیم همواره ویژه برنامههای تخصصی گوناگون با موضوع شعر در این شبکهها تولید شدهاند که در این میان دو شبکه چهار و آموزش سیما متمرکزتر به این مقوله پرداختهاند و در هر مقطع با استقبال بینندگان خاص و عام مواجه شدهاند. بالاخص شبکه آموزش سیما که در طی چند سال اخیر با دو برنامه پربیننده « قندپهلو» که به اشعار و شاعران طنز اختصاص دارد و برنامه «مشاعره» همواره طیف قابل توجهی از تماشاگران را با خود همراه کردهاند و هردوی این برنامهها با توجه به رویکرد خود در اشاعه فرهنگ گرایش به مطالعه شعر و خلق ادبی در میان مخاطبان موفق بودهاند.
برنامه «مشاعره» که در طی سالهای اخیر با اجرای دکتر اسماعیل آذر، محقق و از اساتید برجسته ادبیات به روی آنتن رفته است یکی از اتفاقات خوب حوزه شعر در کشور است که اقشار مختلفی از علاقه مندان به این مبحث را از خاستگاههای اجتماعی، فرهنگی و نگرشی را به سمت خود جذب کرده است. رقابتی سالم و در عین حال جذاب و هیجان برانگیز میان شرکتکنندگان که همگی در حوزه شعر خوانی و بعضا سرایش شعر ممارستهای طولانی داشتهاند و قرار است میزان تمرکز، دقت نظر و اعتماد به نفس خود را در برابر میلیونها بیننده سراسری به بوته محک و آزمایش بگذارند و طبیعتا این فضا تحت مدیریت جدی و بدون اغماض مجری و داور برنامه، لحظات دلنشینی را برای بیننده ایجاد و او را ترغیب میکند تاخود نیز به این وادی سری بزند و تواناییاش را در به خاطر سپردن اشعار و در مراحل پیشرفتهتر آموزش و به کار گیری صنایع ادبی تخمین زند .
«مشاعره» نخست با حضور همگانی افراد مختلف با میزان و گرایش های تحصیلی گوناگون آغاز شد و دورههای بعدی به مرور شکل و شمایلی تخصصیتر به خود گرفت و موجب شد تا کودکان، افراد نام آشنای عرصههای مختلف ورزش و هنر در قالب «مشاعره ستارهها» و دانشجویان در سریهای مختلف این برنامه به شکل ادواری شرکت کنند و طبیعتا این غربالگری و این شکل از برگزاری بر جذابیتهای بصری این برنامه افزود.
طراحان این برنامه علاوه بر تقسیم بندی شرکتکنندگان برنامه در قشرهای واحد مضامین و مناسبتها را نیز در نظر داشتند و مشاعرههای قرآنی، سلامت و فاطمی با موضوعات مرتبط علاوه بر اینکه قطعا به لحاظ محدودیتهای مضمونی رقابت را دشوارتر میکرد و دورههای یاد شده مستلزم حضور افرادی بود که در این زمینهها مطالعات وسیع و گسترده و حضور ذهن قدرتمندی داشتند بیشک برای بیننده تخصصی حظ مضاعفی را نیز در پی داشت و به نظر میرسد به دلیل توفیق این سلسله برنامهها شایسته است تا طراحان و سازندگان برنامه سایر مضامین اعم از اجتماعی، حماسههای تاریخی و دیگر مناسبتهای ملی – مذهبی را نیز که قطعا در هریک از این موضوعات مجموعه اشعار مختلفی از شاعران مطرح کشور به چاپ رسیده است را در دورههای بعدی مد نظر قرار دهند.
یکی دیگر از نقاط عطف برنامه «مشاعره» سفر به شهرهای مختلف و حضور نمایندگان اقوام ایرانی از نقاط مختلف کشور در این برنامه است. قرائت شعر با لهجه و گویشهای متنوع علاوه بر آنکه به شیرینتر شدن فضای کلی آن کمک میکند سبب میشود تا پایتختنشینان و مردمان خطههای مختلف با شاعران محلی، لغات، تلفظات و اصطلاحات خاص هر فرهنگ و خرده فرهنگ آشنا شوند. از این رو گامی است موفق در جهت ارتقای سطح دانش فرهنگی علاقه مندان و پژوهشگران.
«مشاعره» در فضایی توام با وقار و متانت، هدف بزرگی را دنبال میکند و آن شعور مخاطب نکته سنج امروز و ترویج شعر به عنوان یکی از غنیترین مبانی ادبیات در میان فارسی زبانان ایران و جهان است. این برنامه به مرحلهای از توفیق دست یافته است که لوح فشرده آن در کشورهای فارسی گوی همچون تاجیکستان و افغانستان و ایرانیان مقیم سایر کشورها توزیع میشود و این امر نشاندهنده آن است که زبان فارسی یکی از فصیحترین، بلیغترین و در عین حال روانترین زبانهای دنیا و اشعار فارسی در همه اعصار مانا و ماندگارند.