گمراه کردن خدا(پرسش و پاسخ )
پرسش:
از ظاهر بعضى آيات، گمراه شدن انسان توسط خدا فهميده مىشود، آيا چنين برداشتى صحيح است و انسان می‌تواند گمراهی و ضلالت خود را به خدا نسبت دهد و خود را تطهیر نماید؟
پاسخ:
پاسخ اجمالی منفی است، زیرا مگر مىشود خداوند اين همه پيامبر و كتب آسمانى را براى هدايت انسان بفرستد؛ آنگاه خودش او را گمراه كند؟!
بنابراين، معناى گمراه كردن خداوند اين است كه انسان با اختيار خودش راه انحرافى را انتخاب مىكند و خداوند كيفر او را بستن راه نجات و هدايت قرار مىدهد.
به يك مثال توجه كنيد: سارقى وارد منزل مىشود و براى سرقت به زير زمين مىرود؛ امّا صاحب خانه متوجه شده، در را روى او قفل مىكند و به پليس خبر مىدهد. در اينجا صاحب خانه دزد را گرفتار و راه را بر او مىبندد؛ ولى اين عمل، كيفر حركت آزادانه خود سارق است.
آرى، انسان ابتدا خودش راه لجاجت و خلافكارى را پيش مىگيرد و خداوند او را در آن راه حبس مىكند. «و ما يضلّ به الّا الفاسقين» تنها فاسقان را با آن گمراه می‌سازد (بقره - 26)، «کذلک يطبع اللّه على كلّ قلبٍ متكبّر جبّار» این‌گونه خداوند بر دل هر متکبر جباری مُهر می‌نهد (غافر - 35)، «طبع اللّه عليها بكفرهم» خداوند به علت کفرشان، بر دل‌های آنها مُهر زده (نساء، - 155)
كسانى كه با كمال جسارت به انبيا مىگويند: خواه شما موعظه كنيد يا موعظه نكنيد، ما سخن شما را نمىپذيريم.
«سواء علينا أ وَعَظت أم لم تكن من الواعظين» (شعراء - 136) در قيامت هم مىگويند: «سواء علينا أجزعنا ام صبرنا» چه بی‌تابی کنیم و چه شکیبایی، تفاوتی برای ما ندارد. (ابراهيم - 21)
مگر مىشود باور كرد كه خداوند اين همه پيامبر را با كتب آسمانى بفرستد و سرانجام انسان را مجبور به انحراف از راه خودش بکند و به گمراهی و ضلالت بکشاند.
آرى، اگر انسان راه ضلالت و گمراهى را انتخاب كرد، بدون شك عواقبى متناسب با آن خواهد داشت. چنانكه منافقان مىگويند: «انّما نحن مستهزؤن» ما فقط (آنها را) مسخره می‌کنیم (بقره ـ 14) خداوند مىفرمايد: «اللّه يستهزء بهم» خداوند آنان را استهزا می‌کند. (بقره ـ 15)
امام رضا (عليه السلام) مىفرمايد: خداوند اهل مكر و خدعه و استهزا نيست؛ ليكن جزاى مكر و خدعه و استهزا را مىدهد.
كوتاه سخن آنكه هركس راه فسق را پيش گيرد، خداوند او را در مسير انحراف قرار مىدهد. «و ما يضلّ به الّا الفاسقين» (بقره ـ 26) و هر كس راه خدا را پيش گيرد، هدايت مىشود. «يهدى اليه من أناب» هر کس را که باز گردد، به سوی خودش هدایت می‌کند، (رعد ـ 27)، «يهدى به اللّه من اتّبع رضوانه» خداوند به برکت آن، کسانی را که از خشنودی او پیروی کنند، به راه‌های سلامت هدایت می‌کند (مائده ـ 16)، «و الذين جاهدوا فينا لنهدينّهم سُبُلَنا» و آنها که در راه ما (با خلوص نیت) جهاد کنند، قطعاً به راه‌های خود هدایت‌شان خواهیم کرد. (عنكبوت- 69)
از طرف دیگر خدایی که مستجمع جمیع صفات کمالیه است، و هیچ‌گونه عجز و ضعف و نقصانی در او راه ندارد، چگونه می‌تواند بدون هیچ دلیلی مخلوقات خودش را به انحراف و تباهی بکشاند و از مسیر حق و حقیقت باز دارد. بنابراین هرگونه صفت رذیله و قبیح در ذات پاک حق تعالی راه ندارد و خداوند منزه است از صفات سیئه و سلبیه. همان‌گونه که خداوند در سوره نساء آیه 79 می‌فرماید: «ما اصابک من حسنه فمن الله و ما اصابک من سیئه فمن نفسک» (آری) آنچه از خوبی‌ها و نیکی‌ها به تو می‌رسد، از طرف خداست، و آنچه از بدی به تو می‌رسد، از سوی خود توست.