جـهاد دانشـگاهی و تحقـق اسـتقـلال در آمـوزش عـالی
نیمه مرداد هر سال یادآور چهار دهه کار و تلاش خستگیناپذیر و تعمیقکننده پیوند صنعت و دانشگاه از سوی نهادی برآمده از بطن جامعه است، جامعهای که رهبر و بنیانگذارش آن را بهتر از عصر پیامبر اکرم(ص) دانستند.
از صدور حکم تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی و معرفی اعضای آن توسط امام خمینی(ره)، رویش ستاد اجرایی انقلاب فرهنگی و تولد جهاد دانشگاهی تا درخشش نخبگان و دانشمندان جهاد دانشگاهی در عرصههای داخلی و بینالمللی بیش از چهار دهه گذشت و نهاد جهادگر و انقلابی جهاد دانشگاهی، پیشگام در توسعه علم، فناوری، فرهنگ، اقتصاد و صنعت با رویکرد درونزا، برونگرا و دانشبنیان با ویژگی تعامل سازنده توانست قلههای توسعه و موفقیت را در عرصههای داخلی و خارجی درنوردد.
جهاد دانشگاهی در آغاز پنجمین دهه حیاتش با همت و تلاش نخبگان، دانشمندان و دانشجویانش در تعامل با سایر دستگاههای دولتی و حکومتی و با امضای تفاهمنامهها و موافقتنامههای مختلف نیازهای اقتصادی و روزمره بخشهای صنعتی، کشاورزی، اداری، قضایی، نظامی و انتظامی را تامین میکند.
این نهاد علمیِ برآمده از انقلاب فرهنگی به لطف حمایتهای مستمر رهبر فقید انقلاب و آیتالله خامنهای بیش از چهار دهه است به بزرگترین قطب علمی، تحقیقاتی و فرهنگی کشور تبدیل شده است و دستاوردهای علمی و فناوری این نهاد اکنون به پلی بین دانشگاه و صنعت مبدل شده است.
طبق اساسنامه 15 مادهای جهاد دانشگاه، این نهاد انقلابی در جهت تحقق اهداف انقلاب فرهنگی و زیر نظر شورایعالی وظایف و تکالیف تعیین شدهاش را انجام میدهد. اساسنامه این نهاد انقلابی یک بار در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۶۵ و بار دیگر در 22 آبان 1369 مورد بازنگری قرار گرفت. براساس این بازنگریها جهاد دانشگاهی علاوهبر انجام فعالیتهای فرهنگی و تحقیقاتی به منظور اسلامی شدن دانشگاهها به عنوان پلی بین دانشگاه و بخشهای صنعتی و خدماتی انتخاب شد.
هدف از تاسیس این ثمره انقلاب اسلامی پیشرفت مراکز علمی و گسترش کمی و کیفی تحقیقات در دانشگاههاست. این نهاد با اعتقاد به اینکه تحقیقات، پشتوانه و اساس توسعه و رشد فناوری ملی است، گسترش تحقیقات و شکوفایی استعدادها را در سطح جامعه از بدو تاسیس در مرداد 1359 سرلوحه سیاستها و برنامههای خود قرار داده است.
امام خمینی در روز اول اردیبهشت ۱۳۵۹ یعنی چند روز پس از طرح مباحثی پیرامون تعطیلی دانشگاهها و انقلاب فرهنگی و سه ماه قبل از تاسیس ستاد انقلاب فرهنگی و تشکیل بازوی اجرایی آن، طی سخنانی بر لزوم اسلامی شدن دانشگاهها تاکید کردند. ایشان در جمع اقشار مختلف مردم، دانشجویان عضو انجمن اسلامی دانشگاهها و سازمانهای دانشجویی مسلمان سراسر کشور روند انقلاب فرهنگی را تشریح کردند.
رهبر فقید انقلاب اسلامی در این سخنرانی مهم در تشریح چرایی تعطیلی دانشگاهها و اعلام انقلاب فرهنگی گفتند: «دانشگاهها باید تغییر بنیانی کند و باید از نو ساخته بشود که جوانان ما را تربیت کنند به تربیتهای اسلامی. اگر تحصیل علم میکنند، در کنار آن تربیت اسلامی باشد، نه آنکه اینها را تربیت کنند به تربیتهای غربی. نه آنکه یک دسته به طرف غرب بکشانند جوانهای ما را و یک دسته به طرف شرق و یک دسته با اشخاصی که با ما جنگ دارند، بالفعلاشخاصی که ما را میخواهند در انحصار اقتصادی قرار بدهند، یا برای ما ادعا میکنند که ما شما را، حصار اقتصادی میکشیم دور شما، و دست و پا میکنند در این موارد، یک دسته از دانشگاهیهای ما، از جوانهای ما کمک به آنها نکنند.»
ایشان هشت سال بعد در فرمانی که تقریبا مصادف شد با دو ماه بعد از پذیرش قطعنامه 598 و قبول پایان جنگ هشت ساله یعنی در مهر 1367 سیاستهای کلی نظام در دوران بازسازی را در 9 بند تبیین کردند. ایشان در ابتدای این فرمان نوشتند: «بر هیچ یک از مردم و مسئولین پوشیده نیست که دوام و قوام جمهوری اسلامی ایران بر پایۀ سیاست نه شرقی و نه غربی استوار است و عدول از این سیاست، خیانت به اسلام و مسلمین و باعث زوال عزت و اعتبار و استقلال کشور و ملت قهرمان ایران خواهد بود.»
بنیانگذار جمهوری اسلامی در بند چهارم این فرمان که درباره خودکفایی علمی و تحقیقاتی کشور بود خطاب به مقامات مسئول تاکید کردند: «مهمترین عامل در کسب خودکفایی و بازسازی، توسعه مراکز علمی و تحقیقاتی، و تمرکز و هدایت امکانات و تشویق کامل و همهجانبه مخترعین و مکتشفین و نیروهای متعهد و متخصص است که شهامت مبارزه با جهل را دارند و از لاک نگرش انحصاری علم به شرق و غرب درآمده و نشان دادهاند که میتوانند کشور را روی پای خود نگه دارند.»
این فرمان بعدها به فرمانی خطاب به جهاد دانشگاهی به عنوان متولی بخش علم و تحقیقات کشور تعبیر شد.
این نهاد علمی و تحقیقاتی بزرگ کشور تاکنون شاهد سه رئیس بوده است. مهندس محمد رحمتی، دکتر علی منتظری و دکتر حمیدرضا طیبی طی چهار دهه گذشته به عنوان روسای این نهاد انقلابی عهدهدار پیاده سازی تکالیف و مسئولیتهای بزرگ بودند.
باوفات امام خمینی، آیتالله خامنهای کمی قبل از 10 سالگی جهاد دانشگاهی رهبری انقلاب اسلامی را عهدهدار شدند و از آن تاریخ تاکنون به انحای مختلف حمایت خود را از این نهاد انقلابی اعلام داشتهاند.
آیتالله خامنهای در دیدارها و سخنرانیهای متعدد خود طی چهار دهه گذشته هرگاه صحبت از فرهنگ، تعهد، تخصص و نیروهای انقلابی به میان آمده است،گریزی به جهاد دانشگاهی و عملکرد درخشان این نهاد انقلابی زدهاند.
مقام معظم رهبری در 11 شهریور 1369 یعنی در اولین سالگرد انتخابشان به عنوان رهبر انقلاب اسلامی که مصادف شد با پایان دهمین سالگرد تأسیس جهاد دانشگاهی در دیدار با اعضای شورای مرکزی این نهاد انقلابی رویکردشان به این نهاد انقلابی را به صراحت بیان کردند.
ایشان بدون در نظر گرفتن تعارفات مرسوم گفتند: «حقیقت این است که ما در دانشگاههایمان، ابزار و وسایل لازم برای هدایت فکری این نسل جوان دانشجو، به قدر وافر و کافی نداریم و تفکر انقلابی، عمق و پختگی لازم را در دانشگاه پیدا نمیکند. این، واضح است به این معنا که اگر فرض کنیم کسی نسبت به انقلاب، هیچ معرفت یا اعتقادی نداشته باشد و وارد دانشگاه بشود، اینطور نیست که ما مطمئن باشیم که این شخص، فردا که از دانشگاه بیرون میآید، فرد انقلابیِ مؤمنی بیرون آمده است؛ درست است؟ عکسش، مصادیقی دارد؛ مصادیق کمی هم ندارد. کسانی هستند که در محیطهای خانوادگی یا محیط شهری خودشان، به انقلاب و اسلام و مبانی انقلابی معتقدند؛ اما به دانشگاه که میآیند، کمرنگ میشود، یا بیتفاوت میشوند، یا جذب یک جاذبههای علیالقاعده منافی با تفکر و حرکت انقلابی میشوند؛ اما آن طرف قضیه که متوقع است، وجود ندارد.»
رهبر انقلاب اسلامی ادامه دادند: «ما باید کاری بکنیم که در دانشگاه، وقتی دانشجو وارد شد، اینجا به عنوان مرحلهای باشد تا همچنانکه بر علم خود میافزاید، بر تفکر و بینش صحیح و خط درست و هدایت خودش هم بیفزاید. به نظر من، جهاد دانشگاهی میتواند در این کار، به نحو وافری سهیم باشد البته انجمنهای اسلامی، اگرخوب عمل کنند؛ دفاتر نمایندگی، اگر پخته و کامل عمل کنند، میتوانند سهم زیادی داشته باشند. اما آن سهمی که جهاد دانشگاهی، با توجه به امکانات و برنامهریزیهای دقیق و نیز ثباتی که دارد، میتواند به عهده بگیرد، هیچ یک از آنها آن سهم را نمیتوانند به عهده بگیرند. این کار را باید شما جزو برنامههایتان قرار بدهید؛ یعنی کار فرهنگی و هنریتان، در این جهت باشد؛ حتی کار تحقیقیتان هم در این جهت باشد که جوانان دانشجو را در خط صحیح فکری و عملی هدایت بکند. بنابراین، من الان هم معتقدم که جهاد دانشگاهی را باید برای این منظور تقویت کرد. این منظور، منظور کاملاً عقلایی و متینی است.»
آیتالله خامنهای تاکید کردند: «جهاد دانشگاهی، اینطور نیست که ما رودربایستی کنیم، بگوییم چون یک عده جوان و علاقهمند هستند، باید تقویت بشوند. نه، باید برای منظور صحیحی تقویت بشود. آن منظور صحیح، همین نجات دانشجویان و هدایت این جریان جوانی است که وارد دانشگاه میشوند، یا بعد از دانشگاه بیرون میآیند و همه چیز ما به آنها نگاه میکند. اصلاً ما امید بستهایم که مملکت را اینها اداره کنند. هدایت اینها در جهت صحیح فکری و عملی، کار بسیار مهمی است و جهاد میتواند سهم قابل توجه و عمدهای از این کار را برعهده بگیرد.»
به نقل از ایرنا؛ ایشان علاوهبر دیدارهای متعدد با مسئولان این نهاد انقلابی با حضور در مراکز عملی زیرمجموعه حمایت خود از علم و تحقیقات را وارد فاز اجرایی کردند. نمونه چشمگیر آن بازدید حدود هفت ساعتهای بود که از دانشگاههای شهید بهشتی و علوم پزشکی شهید بهشتی انجام دادند. رهبری در این دیدار که در مورخ 22 اردیبهشت سال 1382 انجام شد از نزدیک در جریان فعالیتهای علمی، پژوهشی و پیشرفتهای علمی این زیرمجموعه جهاد دانشگاهی قرار گرفتند. این حضور طولانی مدت حاوی این پیام برای جامعه علمی کشور بود که رهبر انقلاب اهمیت ویژهای برای پژوهش، تحقیقات و خلق علم قائل هستند.
مقام معظم رهبری علاوهبر آن سخنرانی تاریخی و این حضور فیزیکی طی چهار دهه گذشته بارها و بارها در دیدار با طبقات مختلف جامعه و مسئولان ردهها و قوای مختلف، بیانات متعددی درباره جهاد دانشگاهی و خدمات ارزنده این نهاد انقلابی بیان داشتند که مهمترین این بیانات مربوط به دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاهها، دیدار با رئیس فقید و فعلی مؤسسه رویان، اعضای شورای مرکزی جهاد دانشگاهی، مسئولان لشکری و کشوری و ائمه جماعات است که محور همه این دیدارها اتکا به تواناییها و استعدادهای داخلی و سپردن امور به جوانان متعهد، مومن، متخصص و انقلابی است.