پرسش:
بزرگت‌رین مشکل اساسی زمان امام علی(ع) چه بود و از چه اوصاف و ویژگی‌هایی برخوردار بود؟
پاسخ:
در دو بخش قبلی پاسخ به این سؤال به پدیده خوارج به عنوان بزرگترین مشکل اساسی زمان امام علی(ع) با مباحثی همچون: تفاوت مخالفان پیامبر(ص) و علی(ع)، و ویژگی‌ها و ممیزات خوارج شامل: 1- اهل مبارزه، فداکاری و ایثار 2- اهل عبادت، زهد و التزام به ظواهر اسلام 3- مردمی جاهل و کج فهم و فاقد بصیرت پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
4- مردمی تنگ نظر و کوته فکر
خوارج مردمی تنگ نظر و کوته فکر بودند، در افقی بسیار پست فکر می‌کردند. اسلام و مسلمانی را در چهار دیواری اندیشه‌های محدود خود محصور کرده بودند. مانند همه کوته‌نظران دیگر مدعی بودند که همه بد می‌فهمند و یا اصلاً نمی‌فهمند، و همگان راه خطا می‌روند و همه جهنمی هستند. آنها اولین کاری که می‌کنند این است که تنگ نظری خود را به صورت یک عقیده دینی در می‌آورند و رحمت خدا را محدود می‌کنند، خداوند را همواره بر کرسی غضب می‌نشانند، گویی خداوند منتظر است لغزشی از بنده‌اش پیدا شود تا او را به عذاب ابدی بکشاند. یکی از اصول عقاید خوارج این بود که مرتکب گناه کبیره (مثلاً دروغ یا غیبت یا شرب خمر) کافر است و از اسلام بیرون است و مستحق خلود در آتش است. یعنی جز عده بسیار معدودی از بشر، همه مخلد در آتش جهنم‌اند. آری تنگ‌نظری مذهبی از خصیصه‌های خوارج است، اما امروزه در جامعه اسلامی و جهان اسلام همین روحیه را می‌بینیم. در واقع خوارج شعارهایشان و جمعیت و گروهشان از بین رفته و مرده است، اما روح مذهبشان کم و بیش در میان بعضی افراد و طبقات جامعه همچنان زنده و باقی است.
بعضی از خشک مغزان را می‌بینیم که جز خود و عده‌ای بسیار معدود مانند خود، همه مردم جهان را با دید کفر و الحاد می‌نگرند، و دایره اسلام و مسلمانی را بسیار محدود خیال می‌کنند. خوارج چون شجاع و مبارز بودند، غالباً به سراغ صاحبان قدرت می‌رفتند و به خیال خود آنها را امر به معروف و نهی از منکر می‌کردند و خود کشته می‌شدند. اما در زمان‌ها و دوره‌های بعد جمود و جهالت و تنسک و مقدس مابی و تنگ نظری آنها برای دیگران باقی ماند اما شجاعت و شهامت و فداکاری از میان رفت. خوارج بی‌شهامت یعنی مقدس مابان ترسو، شمشیر پولادین را به کناری گذاشتند و از امر به معروف و نهی از منکر صاحبان قدرت که برایشان خطر ایجاد می‌کرد، صرف نظر کردند و با شمشیر زبان به جان صاحبان فضیلت افتادند. هر صاحب فضیلتی را به نوعی متهم کردند، به طوری که در تاریخ اسلام کمتر صاحب فضیلتی را می‌توان یافت که هدف تیر تهمت این طبقه واقع نشده باشد. یکی را گفتند منکر خدا، دیگری را گفتند منکر معاد، سومی را گفتند منکر معراج جسمانی و چهارمی را گفتند صوفی و که اگر نظر این احمقان را ملاک قرار دهیم هیچ وقت هیچ دانشمند واقعی مسلمان نبوده است.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
1- از مهم‌ترین ویژگی‌ها و خصائص خوارج می‌توان به این موارد اشاره کرد! 1- اهل مبارزه، فداکاری و ایثار بودن 2- اهل عبادت، زهد و التزام به ظواهر اسلام بودن 3- مردمی جاهل و کج فهم و فاقد بصیرت بودن 4- مردمی تنگ‌نظر و کوته فکر بودن.
2- از درس‌های بسیار آموزنده تاریخ تشیع خصوصا و جهان اسلام عموما همین داستان خوارج است که یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین مشکلات زمان علی(ع) بود. بدین لحاظ خود امام علی(ع) در مقام بیان عظمت و فوق‌العادگی کار خود می‌فرماید: چشم این فتنه را من درآوردم، غیر از من احدی جرات چنین کاری را نداشت، پس از آن که موج دریای تاریکی و شبهه‌ناکی آن بالا گرفته بود و «هاری» آن فزونی یافته بود. (نهج‌البلاغه- خطبه 92)
3- با وجود تمامی پیچیدگی‌ها و جهات انحرافی که در این جماعت خوارج بود، اما امام علی(ع) آن‌ها را با اصحاب معاویه متفاوت می‌دانست، چرا که این‌ها حق را می‌خواستند ولی در اشتباه افتادند، اما اصحاب معاویه از اول حقه‌باز بودند و مسیرشان مسیر باطل بود. لذا حضرت می‌فرماید اگر این‌ها را بکشید به نفع معاویه است که از این‌ها بدتر و خطرناک‌تر است. «خوارج را بعد از من دیگر نکشید زیر آن کس که حق را می‌جوید و خطا می‌رود، همانند کسی نیست که باطل را می‌جوید و آن را می‌یابد. (همان، خطبه 60)
4- این روحیه خوارجیگری در جوامع اسلامی بعد از نابودی این جماعت استمرار یافته و هم‌اکنون نیز یکی از بزرگترین مشکلات جهان اسلام جریان‌های تکفیری همانند: داعش، جبهه‌النصره، طالبان وجیش‌العدل و... می‌باشد که متاسفانه ملعبه و آلت دست آمریکای جهان‌خوار و صهیونیست‌های کودک‌کش واقع شده‌اند.