اشارات حضرت آقا درباره طرح مذکور بهانه‌ای شد تا خبرنگار ما ضمن مرور اقدامات مهم انجام گرفته در این طرح که خودش سال قبل به عینه شاهد بوده است، آخرین جزییات طرح را هم در گفت‌وگو با معاون وزیر جهاد کشاورزی جویا شود.
طرح از کجا کلید خورد؟
طرح 550 هزار هکتاری احیای اراضی کشاورزی در نقاط مرزی خوزستان و ایلام سال ‌1375 با انگشت تدبیر رهبر فرزانه و حکیم انقلاب اسلامی کلید خورد تا با یک تیر چند هدف نشانه رفته باشد؛ بازگشت امنیت و آرامش با کمترین هزینه به مرزهای طولانی میهن اسلامی، احیای زمین‌های حاصل‌خیز و بعضا بکر و تازه مناطق مرزی، افزایش تولید محصولات استراتژیک نظیر گندم، چغندر و... مهاجرت معکوس مردم به مناطق روستایی مرزی و عمران و آبادانی این نقاط، ‌اشتغالزایی جوانان جویای کار و...
گره طرح با عنایت «آقا» باز شد
البته از سال 75 که این طرح در سفر آقا به خوزستان مصوب شد تا سال 92 به بهانه کمبود منابع مالی اجرای طرح با کندی و حتی وقفه روبه‌رو شده بود تا اینکه در سال92 باز هم با عنایت رهبری این گره نیز باز شد و دولت اجازه یافت با برداشت 1/5 میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی سرعت مضاعفی به طرح فوق بدهد.
پس از این عنایت رهبری، موسسه جهاد نصر و وزارت جهاد کشاورزی کارها را با جد و جهد مضاعفی به پیش بردند. نکته مهم اراضی خوزستان و ایلام این بود که اغلب این زمین‌‌ها تا پیش از این طرح به دلیل عوارض ناشی از جنگ تحمیلی غیرقابل کشت شده بودند؛ وجود موانع مختلف همچون مین و ادوات نظامی، سطح خاکریزی و ناصاف زمین و نی‌‌های بلند مانع از انجام عملیات زراعی در این نقاط شده بود. این وضعیت حتی بسیاری از کشاورزان بومی را مجبور به ترک خانه و کاشانه خود کرده بود و اساسا کمتر کسی گمان می‌کرد دوباره بتوان حیات کشاورزی را به این نقاط بازگرداند.
اما تیزبینی و آینده‌نگری رهبر حکیم و فرزانه انقلاب و همت جهادگران جهاد نصر و کارکنان و مدیران وزارت جهاد کشاورزی موجب شد تا این زمین‌‌های سرد و خشن بار دیگر با کار و تلاش فرزندان غیور این آب و خاک اندک اندک آماده کشت و زراعت شوند. طبق طرح مصوب سفر حضرت آقا ابتدا زمین‌‌ها از ادوات نظامی و جنگی پاکسازی شد و سپس موانع طبیعی همچون نی‌‌های بلند برداشته شده و در مرحله بعد زمین‌‌ها صاف و مسطح شد و بعد نوبت انتقال آب شیرین به این اراضی رسید که در برخی مناطق هم این کار انجام شد.
این کار آن‌قدر برکت و رونق پیدا کرد که کم‌کم کشاورزان به زمین‌هایشان برگشتند و تولیداتشان افزایش پیدا کرد و خلاصه زندگی‌شان رونقی یافت. فراموش نمی‌کنم در همین رابطه یکی از کشاورزان شوشتری سال قبل با لهجه شیرین محلی به خبرنگاران می‌گفت «ما هرچه داریم از برکت وجود آقا سیدعلی خامنه‌ای و زحمات نیروهای جهادی است، چراکه تا قبل از اجرای طرح مصوب 550 هزار هکتاری سفر آقا و حضور بچه‌‌های جهاد نصر و وزارت جهاد در خوزستان، زمین‌‌های کشاورزی ما دیمی و تشنه بودند، ولی با حضور این برادران تحول خوبی در منطقه صورت گرفته است.»
این حرف‌‌ها، مرا یاد جمله یکی از دوستان می‌انداخت که می‌گفت: در فضایی که دشمنان می‌خواهند با پمپاژ خبرهای ناامیدکننده مردم را نسبت به آینده نظام مأیوس کنند، باید کارهای خوب نظام را با صدای بلند و رسا تبلیغ کرد که این خود «دفاع مقدس» دیگری است.
اهمیت طرح از زبان معاون وزیر جهاد کشاورزی
در همین رابطه مهندس علی‌مراد اکبری معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی با‌اشاره به تاریخچه طرح گفت: طرح احیاء و توسعه اراضی 550هزار هکتاری خوزستان و ایلام حاصل مصوبات سفر سال 1375رهبر معظم انقلاب به استان خوزستان بود که در سال 89 موسسه جهادنصر به عنوان مجری انتخاب شد و سپس کارهای مطالعاتی آن آغاز گشت تا اینکه در سال 92 در پی درخواست رئیس‌جمهور و با دستور رهبر انقلاب یک و نیم میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی برای این طرح اختصاص یافت.
به گفته وی، این طرح از جهات مختلف فوق‌العاده حساس و مهم است زیرا اولا سرمایه‌گذاری‌های زیادی در بخش بالادست طرح شده بود مثل احداث سدهای کارون، دز، جراحی و... ولی این منابع آب تا قبل از اجرای طرح احیای اراضی راندمان پایینی داشتند، ثانیا اراضی خوزستان وایلام به علت اینکه اغلب در مناطق جنگی بودند شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که بتوان، آنها را سرسبز کرد.چراکه در زمان جنگ تحمیلی تقریبا بسیاری از نخلستان‌های خوزستان نابود شد و از حیز انتفاع افتاد اما با اجرای طرح احیای 550 هزار هکتاری اراضی خوزستان و ایلام قسمت اعظمی از نخلستان‌ها دوباره زنده شد.
اکبری با بیان اینکه تا قبل از اجرای طرح فوق، کشاورزی در ایلام خصوصا دشت عباس و دهلران بسیار اندک و به صورت دیم بود افزود: الان به برکت طرح احیای اراضی، تمام زمین‌های دشت عباس سرسبز و پرمحصول است و حتی در برخی زمین‌ها دو کشت صورت می‌گیرد.
وی در تشریح جزییات بیشتر طرح فوق گقت:از 550 هزار هکتار اراضی مشمول این طرح 500 هزار هکتار در خوزستان و 50 هزار هکتار در ایلام قرار دارد که شامل 20 شهر خوزستان و سه شهر ایلام است.
اکبری سپس با‌اشاره به مشکلات آغاز اجرای طرح از جمله کم‌آبی در منطقه خوزستان و ایلام به دلیل خشکسالی‌های پیاپی افزود: زمانی که ما شروع به اجرای طرح کردیم وزارت نیرو با توجه به شرایط خشکسالی آن موقع فقط برای 300 هزار هکتار آب تخصیص داد ولی با این وجود کار پیش رفت و عملیات اجرای گسترده‌ای شامل احداث شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی، اجرای زهکشی زیرزمینی و تجهیز و نوسازی اراضی انجام شد.
وی با بیان اینکه پس از 5 سال کار عملیاتی، فاز نخست طرح شامل احیای 295 هزار هکتار از اراضی خوزستان و ایلام به طور کامل آماده و توسط رئیس‌جمهور به بهره‌برداری رسید، در تشریح بیشتر اقدامات انجام‌گرفته در فاز نخست طرح آن‌هم با وجود تحریم‌های شدید گفت: در 295 هزار هکتار فاز اول طرح، 295 هزار متر شبکه‌های فرعی آبیاری احداث شد، 183 هزار هکتار زهکشی زیرزمینی صورت گرفت و کار تجهیز و نوسازی اراضی شامل تسطیح زمین‌های قطعه‌بندی شده، هندسه‌سازی و یکپارچه‌سازی در سطح 198هزار هکتار انجام شد. همچنین در 100هزار هکتار زمین سیستم‌های مدرن آبیاری و سامانه‌های نوین آبیاری اجرا شد.
وی درخصوص تعداد نفراتی که در فاز نخست طرح کار اجرایی انجام دادند گفت: به طور متوسط 8 هزار نیروی انسانی در فاز اول طرح در قالب 225 پروژه با مشارکت 121 شرکت پیمانکاری، 33 شرکت تامین‌کننده لوازم و تجهیزات و 40 شرکت مشاور داخلی در فاز نخست مشغول کار بودند.
داخلی‌سازی برخی ماشین‌آلات
معاون وزیر جهاد کشاورزی سپس داخلی‌سازی برخی ماشین‌آلات به‌کار رفته در این طرح را از دیگر برکات طرح احیای اراضی خوزستان و ایلام دانست و گفت: «اسکریپر» و «ترنچر» از جمله ماشین‌آلات تخصصی کشاورزی هستند که ما در فاز نخست طرح به آنها نیاز داشتیم و چون این دستگاه‌ها خارجی بودند ما موفق شدیم در همان سال اول آغاز اجرای عملیات طرح، نمونه داخلی اسکریتر و ترنچر لیزری و ایرانی را بسازیم و از خارج بی‌نیاز شویم. نکته دیگر اینکه علاوه ‌بر فعالیت 550 دستگاه ماشین‌آلات تخصصی 3700 دستگاه ماشین‌آلات سنگین و نیمه‌سنگین هم در فاز نخست طرح مشغول به کار بودند.
وی در پاسخ به این سؤال که با بهره‌برداری از فاز نخست طرح چه میزان ‌اشتغالزایی صورت گرفت؟ گفت: در فاز اول مجموعا برای 79 هزار نفر بهره بردار ‌اشتغال مستقیم و82 هزار نفر‌اشتغال غیر مستقیم ایجاد شد. همچنین راندمان آبیاری از 35 درصد در شروع طرح به 60 درصد ارتقا پیدا کرد و حدود 885 میلیون مترمکعب آب در سال صرفه‌جویی خواهد شد.
نکته مهم دیگری که معاون وزیر جهاد کشاورزی به آن‌ اشاره کرد تاثیر طرح احیای اراضی خوزستان و ایلام در افزایش تولیدات کشاورزی بود. به گفته اکبری، تولیدات کشاورزی در سال شروع طرح در محدوده فاز اول یک میلیون و 750 هزار تن بود که الان به بیش از 5 میلیون و 250 هزار تن رسیده و به عبارتی میزان تولید محصولات کشاورزی اعم از گندم، برنج، جو و...سه برابر شده است.
جالب اینکه در سال گذشته فقط 500 هزار تن برنج در خوزستان به برکت این طرح تولید شده است.
برگشت سریع سرمایه
وی سپس به بازگشت سرمایه به کار رفته در این طرح‌ اشاره کرد و گفت: برای این طرح 4500 میلیارد تومان در سال 92 معادل یک و نیم میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی اختصاص یافت که این مبلغ به نوعی فقط از برنج تولیدی پارسال خوزستان برگشت داده شد زیرا اگر 500 هزار تن برنج را کیلویی 10 هزار تومان هم فروخته باشند بیش از 5هزار میلیارد تومان نقدینگی به دست آمده است.
اکبری همچنین به فاز دوم طرح هم ‌اشاره کرد و گفت: فاز دوم طرح 255 هزار هکتار است که 9 هزار هکتار آن در ایلام و 246 هزار هکتارش در خوزستان می‌باشد.درخصوص تخصیص آب برای فاز دوم تقریبا با وزارت نیرو به توافق رسیده‌ایم و مشکل حل شده است.
از فاز دوم چه خبر؟
معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه امسال برنامه اجرایی 50 هزار هکتار از فاز دوم را مشترکا با وزارت نیرو در دستور کار داریم ادامه داد: اراضی فاز دوم شبکه اصلی آبیاری ندارند و ما آمادگی هر دو شبکه فرعی و اصلی را احداث کنیم.
وی البته مشکل مهم فاز دوم را اعتبار مالی دانست و از مسئولان نظام خواست با توجه به اهمیت تکمیل طرح فوق و مزایای آن مثل استقرار جمعیت در مرزها، امنیت غذایی، عدم وابستگی به خارج، جلوگیری از خروج ارز از کشور، ‌اشتغال پایدار و تولید محصولات راهبردی، منابع مالی طرح را تامین کنند. به گفته اکبری با اجرای کامل طرح احیای اراضی خوزستان و ایلام مجموعا 9و نیم میلیون تن محصولات غذایی و کشاورزی تولید می‌شود که بستر مناسبی برای توسعه صنایع تبدیلی مواد غذایی از جمله احداث کارخانه‌های تولید شکر و چغندر است.