جرعه های معرفت - شرح حدیث معصومین(ع) در کلام رهبر انقلاب
نقش خواص در هدایت
یا گمراهی جامعه
عن امیرالمومنین(ع) عن رسولالله(ص) انه قال: صنفان من امتی ان صلحا صلحت امتی و ان فسدا فسدت امتی: قیل یا رسولالله! و من هم؟ قال: القراء و الامراء. (1)
«امیرالمومنین(ع) از قول پیامبر اکرم(ص) نقل میکنند که فرمود: دو دسته از امت من اگر صالح بشوند، همه امت صالح خواهند شد و اگر فاسد بشوند، امت هم فاسد خواهد شد. سوال شد که ای پیامبر خدا! آنها چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: علمای دین و حاکمان بر جامعه.»
***
- صنفان من امتی ان صلحا صلحت امتی و ان فسدا فسدت امتی؛
این همان بحث خواص و عوام است که یک وقتی ما عرض کردیم؛ [امیرالمومنین(ع) از قول پیامبر(ص) میفرماید] که اگر این دو دسته [از خواص] صالح بشوند، همه امت صالح خواهند شد. چون اینها تاثیر دارند، نفوذ دارند و میتوانند حرکت و رفتار جمعی مردم را شکل بدهند؛ هر کدام به نحوی اما اگر اینها فاسد شدند، امت هم فاسد خواهد شد؛ از دو جهت:
یکی از این جهت که فساد اینها مشوق فساد دیگران است. وقتی که در راس یک نظام حکومتی کسانی باشند که اهل دنیاطلبی و دنیاپرستی و رشوهخواری و تجمل و این چیزها باشند، این فرهنگ در بین مردم به طور طبیعی رشد پیدا میکند؛ ولو آنها هیچ عملی هم انجام ندهند برای افساد مردم، نفس مشی آنها مردم را سوق میدهد به یک مشی مشابه آنها. بنده در یک نقلی دیدم که در زمان عمربنعبدالعزیز که در بین بنیامیه اهل عبادت و اهل تنسک (پارسایی و زهد) و این چیزها بود، مردم در اجتماعاتشان، در مسجد، در بازار، وقتی به هم میرسیدند، این به آن میگفت که تو نافله مثلا فلان را خواندی؟ او میگفت تو امروز چند جزء قرآن خواندی؟ از هم که سوال میکردند، تبادلات اطلاعاتیشان درباره نماز و دعا و عبادت و این چیزها بود؛ چون عمربنالعزیز خودش این جوری بود. در زمان سلیمانبنعبدالملک که قبل از عمربنعبدالعزیز بود که اهل بنا و ساختمان و قصر و این چیزها بود و از این کارها میکرد، مردم وقتی در اجتماعات یا در مسجد به هم میرسیدند، میگفتند آقا شما این ملک را خریدی؟ آن خانه را ساختی؟
منزلتان را اخیراً تعمیر نکردی؟ همه سوال و جواب مردم حول وحوش ساختن این چیزها بود. طبیعی است تاثیر رفتار امراء و حکام در مردم. جزو نصایح اغلب بیاثری که ما گاهی به این مسئولین دولتی میکنیم؛ این است که شماها در رفتارها و در روشهای زندگی خودتان اگر هم اهل زهد و مانند آن نیستید و میل به تجمل دارید، [لااقل] این تجمل را جلوی دوربین نیاورید، جلوی چشم مردم نیاورید، فرهنگ نکنید؛ حالا خودتان در زندگی خودتان هر کاری میخواهید بکنید. وقتی که این رفتار و روش تجملآمیز و اشرافیگری جلوی دوربین آمد، در تلویزیون آمد، خب به طور طبیعی مردم میل پیدا میکنند، علاقه پیدا میکنند و برایشان عادی میشود؛ این میشود یک ارزش در جامعه؛ این یک طریق برای «اذا فسدا فسدت امتی». یک طریق دیگر این است که اینها برای توجیه فساد خودشان، فساد را ترویج میکنند؛ چون خودشان اهل فسادند، فساد را ترویج میکنند و میشود عرف؛ برای اینکه دیگر کسی در داخل جامعه به اینها اعتراض نکند. این هم «اذا فسدا فسدت امتی» از این جهت. حالا این دو صنف چه کسانی هستند که یک چنین تاثیر معجزآسایی دارند؟
- قیل یا رسولالله! و من هم؟ قال: القراء و الامراء؛
اینجا «قراء» دارد. بعضی از روایات، ظاهرا «علما» دارد. اگر علما بود، ممکن بود کسی بگوید خب مراد از علما، مطلق علما هستند و فقط عالم دین نیست اما این روایت «قراء» دارد. «قراء» آن اسمی است که در آن دوره اطلاق میشده است بر همین علمای دینی، به قول ماها روحانیون؛ کسانی که اهل دین و تعلیم دین و مسئلهگویی و معارف که حلال و حرام و اینها را به مردم بگویند- و مانند اینها بودند؛ نه فلان عالم مثلا فرض کنید شیمیدان یا فلان مهندس مثلا؛ این مراد نیست. «القراء» یعنی علمای دین. یکی دیگر هم «امراء»، حکام، کسانی که بر جامعه حکومت میکنند؛ حالا به هر شکلی که حکومت میکنند. اینها هم هستند، اینها [هم] موثرند. پول دست اینها است، امکانات دست اینها است، وسایل تبلیغاتی دست اینها است [لذا] «اذا فسدا فسدت امتی، اذا صلحا صلحت امتی». حالا وای به حال امثال بنده و جنابعالی که هم جزو قرائیم، هم جزو امرائیم که آن وقت این تاثیر ما، دیگر تاثیر مضاعفی خواهد بود. پناه میبریم
به خدا.
* شرح حدیث در ابتدای درس خارج؛ 1384/3/16به نقل از کتاب نسیم سحر
____________
1- نوادر راوندی، ص 157