گزارش تحلیلی کیهان از مهمترین دستاورد داخلی دولت تدبیر و امید
سرنوشت مبهم طرح تحول سلامت
محسن پورعرب
در کنار برجام که به عنوان مهمترین دستاورد بینالمللی دولت تدبیر و امید نامیده میشد و البته امروز از آن دیگر چیزی باقی نمانده است، طرح تحول سلامت مهمترین دستاورد داخلی و اجتماعی این دولت به شمار میرفت. این طرح اما به قدری به فراموشی سپرده شده است که انگار اصلا وجود نداشته است. طرح تحول که با هدف کاهش پرداختی از جیب مردم و برقراری عدالت در دریافت خدمات سلامت به میدان آمد حال و روز وخیمی دارد و به اصطلاح شکست خورده است.
البته که شکست طرح تحول سلامت مسئله تازهای نیست و برخی از کارشناسان حوزه سلامت همان سالهای ابتدایی هشدارهایی را درباره آینده این طرح داده بودند. برای نمونه مسعود پزشکیان، وزیر اسبق بهداشت در مردادماه 94 عنوان کرده بود: ««طرح تحول نظام سلامت از بن غیرعلمی، غیرقانونی و غیرکارشناسی است، چون طرحی که برای یک نفر ۱۰۰ میلیون و برای دیگری یک میلیون درآمد داشته باشد،اشتباه است؛ رضایتمندی از این طرح به شکل محدود ادامه خواهد داشت، چون هماکنون که ابتدای طرح است دولت پول بالایی در این طرح هزینه کرده و به خاطر همین منابع خوب، یک موج رضایتمندی به وجود آمده اما همه اینها به شکل محدود بوده و تنها به عنوان یک مُسکن عمل خواهد کرد.»
استعفا یا پذیرش شکست؟
دیری نپایید که پیشبینی وزیر اسبق بهداشت محقق شد و دی ماه 97 پس از حدود چهار سال از اجرای طرح تحول، حسن قاضی زاده هاشمی وزیر وقت بهداشت و درمان به بهانه تامین نشدن اعتبار مورد نیاز طرح، استعفاء داد.
این اولین واکنش رسمی به شکست طرح تحول بود. پس از رفتن قاضی زاده، سعید نمکی جایگزین وی شد. روی کار آمدن نمکی همراه با حاشیههایی نیز بود که یکی از مهمترین آنها تاکید دولت به وی برای ادامه طرح تحول بود. به عبارت دیگر دولت برای وزیر شدن نمکی شرط گذاشت!
اما نکته جالب توجه اظهارات نمکی درباره طرح تحول بود. وی در زمان گرفتن رای اعتماد در مجلس درباره طرح تحول اظهار داشت: «طرح دارای نقصهایی بود که باید به جنبههای اقتصادی طرح با نگاهی کارشناسی بپردازیم. تلاش میکنیم طرح را به گونهای پیش ببریم که کارشناسان اقتصادی هم نگاهشان به آن مثبت باشد. درباره پرونده الکترونیک سلامت و نظام پرداخت نوین، فاصله طبقاتی پرداخت بین پزشک و پرستار باید درست شود.»
نمکی سکان وزارت بهداشت را به دست گرفت و برخلاف انتظارها که توقع میرفت وی تمرکزش را بر احیای طرح تحول و رفع نقایص آن بگذارد، هم و غمش را برای برخورد با فساد در سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت گذاشت. اگر چه این رویکرد جای تقدیر دارد اما به نظر میرسید مانور مبارزه با فساد دارو تلاشی برای به سایه بردن طرح تحول بود. طرحی که به عقیده کارشناسان ضربههای بزرگی را به اقتصاد شرکتهای بیمه وارد کرده است.
فقدان رویکرد تحولزا و شرایط وخیم شرکتهای بیمه
افزایش بار بدهی شرکتهای بیمه پایه از جمله تامین اجتماعی و بیمه سلامت بزرگترین ضربه طرح تحول سلامت به نظام اقتصادی کشور بود. در اینباره اکبر شوکت عضو هیئت امنای سازمان تأمین اجتماعی طی گفتگویی گفته بود: « بلایی که قاضی زاده هاشمی وزیر سابق بهداشت با اجرای طرح تحول سلامت بر سر دولت، مردم و تأمین اجتماعی آورد، هیچکس تاکنون انجام نداده بود. در گذشته عملی که ۱۰۰ هزار تومان بود، ۱۰ درصدش را معادل ۱۰ هزار تومان مردم پرداخت میکردند اما با اجرایی شدن طرح تحول، قیمت همان عمل به ۵۰۰ هزار تومان رسید که مردم باید ۲۵ هزار تومان را پرداخت کنند. بنابراین پرداختی از جیب نه تنها کم نشد بلکه ۲.۵ تا ۳ برابر افزایش یافت. با اجرای طرح تحول سلامت در دو بخش هتلینگ بیمارستانها و تعرفههای دریافتی پزشکان بیشترین افزایش را داشتیم، تعرفههای اعمال جراحی افزایش وحشتناکی پیدا کرده به طوری که در تاریخ بیسابقه بوده است. از سوی دیگر، اجرای طرح تحول سلامت باعث شد ماهیانه ۷ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان به تأمین اجتماعی تحمیل شود و بار مالی داشته باشد که این موضوع به ضرر بیمه شدگان، کارگران و تأمین اجتماعی است. علاوه بر این در ابتدا قرار بود با اجرای طرح تحول سلامت، نظام ارجاع و پزشک خانواده اجرایی شود که متأسفانه هر دوی این طرحها به فراموشی سپرده شد و فقطاشرافیگری پزشکان باقی ماند.»
اوضاع بحرانی سازمان تامین اجتماعی درپی اجرای طرح تحول سلامت در حالی است که بررسی عملکرد بیمه سلامت نیز بیانگر سوء مدیریت در اجرای طرح است. آذرماه سال 97 با موافقت رهبر معظم انقلاب مبلغ 500 میلیون یورو از محل صندوق توسعه ارزی برای پرداخت بدهیهای بیمه سلامت و رفع مشکلات این شرکت بیمهای به این شرکت تخصیص یافت. علاوه بر این، بیمه سلامت با مراکز خصوصی قطع ارتباط کرد و دایره پوشش خدماتش را به مراکز دولتی محدود کرد. اما این پایان بازنگریها نبود و در تازهترین اقدام، دولتی که افتخارش فراهم کردن بیمه رایگان برای افراد فاقد بیمه بود، بیمه اجباری سلامت را کلید زد تا با دهک بندی کردن اقشار جامعه تنها بخشی از افراد فاقد پوشش بیمه را به صورت رایگان حمایت نماید.
در کنار هم قراردادن اظهارات نمکی در زمان رای اعتمادش درباره نقایص طرح تحول و عملکرد وی در حوزه این طرح که فاقد رویکرد جدید و تحولزا بوده، همچنین بررسی شرایط دو شرکت بیمهای و ایجاد بدهیهای سنگین به دلیل اجرای طرح تحول را میتوان دومین اعلام غیررسمی شکست طرح تحول سلامت دانست.
حالا، شاید این ابهام به وجود آید که آیا طبق موارد مذکور میتوان نتیجه گرفت که طرح تحول واقعا با شکست رو به رو شده است؟
مطمئنا همانطور که پیش از این انتقادهای رسانهها نسبت به طرح شنیده نشده بود، اگر این تحلیل و بررسی نیز همراه با اعتراف یک مدیر دولتی نبود بازهم مورد بیتوجهی قرار میگرفت.
اعلام رسمی شکست طرح تحول سلامت
معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیرا در گفتگویی اعلام کرده است طرح تحول سلامت با شکست مواجه شده است!
احمد میدری تصریح کرده است: «سؤال این است که چرا این دولت که منتقد دولت قبل بود مجدداً یارانه نقدی داد. حال به شصت میلیون نفر به جای هشتاد و چهار میلیون نفر، ما میگوییم به شصت میلیون نفر یارانه میدهیم. اما همین دولت در سال ۱۳۹۳ هم قیمت بنزین را آزاد کرد و درآمد حاصل از آن را به بخش بهداشت برد. اگر توانسته بودیم طب را واقعاً ملی کنیم و مسئله بهداشت از دغدغه ایرانیها خارج میشد، مطمئن هستم این بار آقای روحانی میگفت آموزش و پرورش را درست کنیم. اما روحانی دید هر چقدر پول به بخش بهداشت میبرد باز هم کم میآید و وعدههایی داده که محقق نمیشود. رئیسجمهور به وزارت بهداشت و وزارت رفاه اعتماد کرد. آنها گفتند این پول را به بخش بهداشت بدهید، اما نتیجه چه شد؟ بیمارستانها و داروخانهها، همه از دولت طلبکار شدند. وضعیت درمان هم به شرایط قبل از آقای روحانی برگشت. طرح تحول سلامت شکست خورد آن هم با وجود اینکه درآمد یارانهها را جذب خود کرده بود. باید ببینیم چرا طرح تحول سلامت شکست خورد. ما گفتیم که با 12 هزار میلیارد تومان میتوانیم دغدغه سلامت مردم ایران را حل کنیم اما چه اتفاقی افتاد؟ این پول را در میان طبقه ممتاز پزشکان تزریق کردیم و هم از جیب مردم و هم از جیب بخش عمومی پرداخت کردیم اما نتوانستیم تحولی ایجاد کنیم.»
اظهارات معاون رفاه اجتماعی وزیر رفاه دولت دوازدهم را بدون شک میتوان سومین اعلام رسمی شکست طرح تحول برداشت کرد.
اکنون با وجود سه اعلام رسمی و غیررسمی نسبت به شکست طرح تحول سلامت، سؤال اصلی این است که دولت تدبیر و امید در ادامه دوره مدیریتیاش آیا رویکرد جدید و متحولکنندهای را در دستور کار دارد یا قرار است همین دست فرمان به صورت چراغ خاموش ادامه پیدا کند؟