راهکارهای مقابله با بیماری های فصل سرما- بخش پایانی
پیشگیری، روشی مناسب برای مقابله با بیماری ها
فریده شریفی
امام علی(علیه‌السلام) می‌فرمایند: در آغاز سردی هوا خود را از سرما حفاظت کنید و در پایان آن از آن استقبال کنید، زیرا سرما با بدن‌ها همان می‌کند که با درختان می‌کند، در آغاز برگ درختان را می‌سوزاند و در پایان می‌رویاند.(حکمت 128 نهج‌البلاغه)
سرماخوردگی و آنفلوآنزا از بیماری‌های شایع در فصل سرما هستند. عامل اصلی این بیماری‌ها، ویروس می‌باشد که به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. لذا این بیماری‌ها مسری هستند و می‌توانند افراد زیادی را در مدت زمان کم مبتلا کنند. علت شیوع این بیماری‌ها ، مسری بودن آنها و بودن افراد در محیط‌های بسته به دلیل سرمای هواست.
پیشگیری بهترین شیوه برای درمان
بیماری سرماخوردگی به دلیل فعالیت برخی ویروس‌ها در ناحیه فوقانی دستگاه تنفسی عارض می‌شود. تا به حال، بیش از ۲۰۰ نوع ویروس عامل سرماخوردگی شناسایی شده‌اند که از طریق بینی و دهان، وارد بدن می‌شوند و به راحتی از طریق تماس با افراد و اشیای مختلف، منتشر شده و گسترش می‌یابند. عواملی مانند خستگی، اضطراب و استرس روحی، آلرژی‌های بینی و گلو نیز از مواردی هستند که به بروز سرماخوردگی کمک می‌کنند.
آقای «عسگری» درمانگر که در یک کلینیک مشغول به کار است در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان به علائم سرماخوردگی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در اغلب سرماخوردگی‌ها، نشانه‌هایی همانند درد و خارش گلو، عطسه، آبریزش بینی و چشم وجود دارد و چنانچه این علائم با نشانه‌هایی همچون تب بالا و درد عضلانی نیز همراه شوند، دیگر این علائم نشان دهنده سرماخوردگی نیست، بلکه نشانه‌های آنفلوآنزا هستند. در این هنگام بدن بیمار اقدام به مقابله توسط گلبول‌های سفید می‌کند ولی تا قبل از شناسایی دقیق نوع ویروس، حمله‌های ابتدایی معمولاً با شکست مواجه می‌شوند و بدن برای تجدید قوا، اندکی ضعیف می‌شود.»
وی اضافه می‌کند: «کودکان به طور متوسط ۷ بار در سال سرما می‌خورند و یکی از مهم‌ترین دلایل سرماخوردگی بیشتر کودکان نسبت به سایر مقاطع سنی، عدم آگاهی و توجه به بهداشت شخصی است. کودکان در محیط مهد یا مدرسه، بیشتر از هر مکان دیگری در معرض ویروس‌ها هستند. علاوه‌بر آن، باید توجه داشت که بدن بچه‌ها، به خوبی در برابر سرماخوردگی ایمن نشده است.»
در خانواده‌هایی که چند فرزند مدرسه‌ای دارند، ممکن است متوسط دفعات سرماخوردگی تا ۱۲ بار در سال نیز افزایش پیدا کند. همچنین بزرگسالان نیز به طور متوسط بین ۲ تا ۳ بار در سال دچار این بیماری می‌شوند. خانم‌ها، خصوصاً خانم‌های ۲۰ تا ۳۰ ساله، بیشتر از مردان درگیر این بیماری می‌شوند. احتمالاً به این خاطر که تماس بیشتری با بچه‌ها دارند. در سنین بالاتر، آمار ابتلا به سرماخوردگی کمتر است. برای مثال افراد بالاتر از ۶۰ سال، ممکن است فقط سالی یک بار دچار سرماخوردگی شوند. اگر چه سرماخوردگی‌های معمولی، اغلب خفیف هستند، اما ممکن است در صورت عدم مراجعه به پزشک، بیمار را حتی برای چند هفته زمین گیر کنند.
آقایی که به همراه همسر خود برای درمان بیماری سرماخوردگی به کلینیک مراجعه کرده‌اند به گزارشگر کیهان می‌گوید: «همسرم در یک مهد کودک مشغول به کار است و با آغاز فصل سرما و آمدن پاییز غالباً به این بیماری مبتلا می‌شود و به دلیل اینکه با درمان‌های خانگی و خود تجویزی مخالفم سریعاً به پزشک مراجعه می‌کنیم تا این بیماری طولانی و خطرناک نشود چرا که شغل همسرم به گونه‌ای است که با کودکان سروکار دارد و خدای ناکرده نباید این بیماری به آنها سرایت کند.»
وی اضافه می‌کند: «کاش این فرهنگ در جامعه فراگیر شود که هر خانواده‌ای رعایت مسائل بهداشتی را در اولویت مسائل خود قرار دهد و به محض دیدن علائم سرماخوردگی در فرزندان آنها را به مهد یا مدرسه نفرستند تا دیگران مبتلا نشوند.»
پزشکان، درمانگران و پژوهشگران معتقدند موثرترین راه برای جلوگیری از ابتلا به بیماری آنفلوآنزا و سرماخوردگی پیشگیری و رعایت مسائل بهداشتی است. رعایت نکات بهداشتی ازسوی فرد بیمار از جمله استفاده از وسایل و ظروف جداگانه و استفاده از دستمال در هنگام عطسه و سرفه، خودداری از تماس غیرضروری با افرادی که دچار عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی هستند، شست وشوی مداوم دست‌ها، استفاده از پوشش مناسب در روزهای سرد باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها می‌شود. داشتن رژیم غذایی متعادل، انجام ورزش منظم و مصرف روزانه مولتی ویتامین نیز موجب تقویت سیستم ایمنی بدن شده و آمار این بیماری را کاهش می‌دهد.
دکتر «اصغر کاظمی» مسئول داروخانه در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان در این باره می‌گوید: «بهترین راه جلوگیری از بیماری سرماخوردگی عدم تماس با مردم است. مخصوصا در سه روز اول بیماریشان. مسئله دیگر انتقال ویروس از طریق دست‌ها است بنابراین مهم‌ترین و مؤثرترین کار در طول پاییز، زمستان و در تمام ماه‌های سال برای پیشگیری از سرماخوردگی، شست و شوی دست‌ها است. همچنین یک رژیم غذایی حاوی
ویتامین C می‌تواند از ابتلا به سرماخوردگی جلوگیری کند. به همین دلیل توصیه می‌شود در فصل زمستان مرکبات بیشتر مصرف شود.»
نتایج مطالعات جدید نیز نشان می‌دهد که مکمل‌های ویتامین D می‌تواند در محافظت از سرماخوردگی و آنفلوآنزا کمک کند.
جلوگیری از سرماخوردگی از نگاه طب سنتی
بر اساس توصیه‌های حکمای طب سنتی در سه روز اول سرماخوردگی باید اجازه داد که ترشحات و مواد زائد از مجاری بینی خارج شود. همچنین مصرف سوپ جو رقیق و پرهیز از مصرف گوشت و سبک نگه‌داشتن معده بهترین روش برای بهبود علائم سرماخوردگی است. برای جلوگیری از ورود ترشحات به پشت حلق نیز باید به جای طاق‌باز خوابیدن به پهلو خوابید تا ترشحات از بینی دفع شود.
مدتی است بسیاری از پزشکان مصرف شربت آویشن را برای تسکین سرفه و التهاب گلو برای بیماران سرماخورده تجویز می‌کنند. از نظر طب سنتی آویشن خلط‌آور، ضدسرفه، ضددرد، ضد تب و گرفتگی بینی و کاهنده ترشحات بزاقی است که هم می‌توان به صورت شربت یا جوشانده و هم بخور آن را مصرف کرد. عرق آویشن نیز می‌تواند در درمان و کاهش علائم سرماخوردگی موثر باشد. همچنین متخصصان طب سنتی بر این باورند دارچین از جمله ادویه‌هایی است که هزار و یک خاصیت دارد، از کاهش قند خون گرفته تا درمان آرتروز و سرماخوردگی.
رعایت تدابیر تندرستی
یک متخصص طب سنتی معتقد است، رعایت تدابیر تندرستی در فصل پاییز، بهترین راهکار برای پیشگیری از بیماری‌هاست.
دکتر «ناصر رضایی‌پور» در این باره می‌گوید: «هر فصل سال دارای مزاج خاصی است، بنابراین لازم است توصیه و تدابیر خاصی برای حفظ تندرستی و پیشگیری از بروز بیماری‌ها یا به حداقل رساندن عوارض و پیامد‌های آنها به کار گرفت. به طور مثال فصل پاییز دارای مزاج سرد و خشک است و برای سالمندان و افراد دارای بیماری‌های با طبیعت سرد و خشک، مناسب نیست، در این فصل، سرمای هوا و تغییرات هوایی، موجب بسته شدن منافذ بدن و غلیظ شدن و تجمع اخلاط فاسد در بدن می‌شود. بنابراین بیماری‌های صفرایی باقی‌مانده از تابستان بیشتر بروز می‌کنند.»
وی اضافه می‌کند: «اختلالات گوارشی، بیماری‌های پوستی، اگزما و خشکی پوست، شوره‌سر، ترک لب‌ها، ورم لوزه‌ها، درد مفاصل، بزرگی طحال، سخت‌ادراری، بیماری‌های روده‌ای، درد‌های سیاتیکی، بیماری‌های ریه مانند سل، تنگی نفس و آسم، اختلالات روانی سوداوی مانند وسواس و افسردگی، از جمله بیماری‌های شایع فصل پاییز هستند.»
این متخصص خاطرنشان می‌کند: «افراد در این فصل باید با رعایت تعادل و بر حسب مزاج فردی، شرایط جسمی، سن و شرایط گوارشی و اقلیمی، از خوراکی‌هایی از قبیل پروتئین‌ها و فراورده‌های حیوانی، حبوبات، غلات، میوه‌ها، مغز‌ها و خشکبار، سبزیجات و ادویه‌ها استفاده کنند و در مصرف خوراکی‌ها و میوه‌ها زیاده روی نکنند.»
رعایت بهداشت در محیط کاری
برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها ی مختلف از جمله سرماخوردگی بهتر است فضای داخل خانه و محل کار همیشه تمیز نگه داشته شود تا از انتقال و سرایت باکتری‌ها، ویروس‌ها و میکروب‌های بیماری‌زا جلوگیری شود. مخصوصاً ابزار و لوازمی مثل گوشی تلفن، کنترل تلویزیون و یا دستگیره در را که معمولا زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد باید مدام ضد عفونی شوند.
آقایی که خود را «وارسته» معرفی می‌کند و در یک شرکت خصوصی مشغول به کار است در‌باره رعایت مسائل بهداشتی در محیط‌های کاری به گزارشگر کیهان می‌گوید: «محیط‌های کاری جایی است که در طول روز ساعت‌ها وقت برای آن می‌گذاریم، به همین دلیل اگر محیط کاری ناسالم باشد، کارمندان از لحاظ جسمی و روحی آسیب‌هایی خواهند دید. رعایت بهداشت عمومی، داشتن تاسیسات عمومی مناسب، پاکیزگی محیط، نظافت میزها، صندلی و وسائلی که روی میزها قرار دارند از جمله کامپیوتر، تلفن و... از ابتدایی‌ترین مواردی است که یک محیط اداری باید مورد توجه قرار گیرد.»
وی اضافه می‌کند: «متاًسفانه در محیط‌های کاری هم مانند برخی از مدارس مسائل بهداشتی رعایت نمی‌شود و کارمندانی که بیمار می‌شوند به خصوص بیماری‌های ویروسی، سر کار می‌آیند و دیگران را بیمار می‌کنند. این افراد پیش خود فکر می‌کنند که مرخصی‌ها را برای مسافرت و دیگر کارها بگذارند و صرف درمان بیماری خود نکنند. در حالی که این طرز فکر واقعا اشتباه و نادرست است و در واقع نوعی خودخواهی است، چرا که به خاطر چند روز مرخصی بیشتر چند نفر به بستر بیماری می‌افتند و مجبورند در خانه استراحت کنند.»
به گفته این کارمند، برخی از ادارات نیز در رعایت مسائل ایمنی و بهداشتی کوتاهی می‌کنند، به طور مثال برای یک اداره یا شرکت بزرگ با کارمندان زیاد فقط یک نیروی خدماتی وجود دارد که مسلماً به همه کارها نمی‌تواند رسیدگی کند و نظافت و تمیزی به موقع و کاملی صورت نمی‌گیرد، مخصوصا دستگاه‌هایی مانند تلفن و کامپیوتر که مورد استفاده عمومی قرار می‌گیرد باید هرروز ضد عفونی شوند در حالی که در کمتر اداره یا شرکتی این مسئله به چشم می‌خورد یا به طور مثال لیوان‌های چای، قندان و ظروف دیگر به هیچ وجه نباید همگانی باشد بلکه باید از ظروف یک بار مصرف استفاده شود و یا اینکه هر کارمندی وسایل شخصی جداگانه داشته باشد تا مشکلی به وجود نیاید.
در واقع می‌توان گفت که رعایت مسائل بهداشت فردی کار چندان سخت و مشکلی نیست ولی نتیجه‌ای عالی و بسیار مفید در بر دارد و آن هم کاهش هزینه‌های بیماری و افزایش بهره وری و کار مفید کارمندان است. مطالعات سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که خسارات ناشی از بیماری کارمندان در محیط‌های کاری آنچنان در حال افزایش است که اگر سریعا به این وضع رسیدگی نشود بر بهبود وضعیت کاری ادارات و سازمان‌ها تاثیر می‌گذارد و راندمان و کیفیت کاری این سازمان‌ها کاهش پیدا می‌کند.