فریده شریفی
با فرا رسیدن فصل پاییز در حالی که بیش از یک ماه است که هیجان بازگشایی مدارس به خانه اکثر خانواده‌ها آمده یک میهمان ناخوانده دیگر هم ممکن است به خانه‌ها سر بزند و آن هم بیماری‌های فصل سرما مانند سرماخوردگی، آنفلوانزا، حساسیت‌های فصلی و آسم است که متأسفانه مردم را به زحمت می‌اندازد.
فصل پاییز و البته زمستان، زمان اوج ابتلا به بسیاری از بیماری‌های ویروسی، به ویژه آنفلوانزاست. ویروس‌ها به راحتی بین افراد سرایت کرده و به ویژه برای افراد مسن، و کسانی که از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردارند، خطرناک هستند.
فصل پاییز اوج زمان ابتلا به بسیاری از بیماری‌های ویروسی است، زیرا هوای سرد می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تحت فشار قرار داده و آسیب‌پذیری در برابر عفونت‌ها را افزایش دهد. سرماخوردگی و آنفلوآنزا در این فصل شایع می‌شود که به دلیل کاهش رطوبت هوا و تماس بیشتر با میکروب‌های بیماری‌زا در محیط‌های بسته است. اگر چه این بیماری‌ها خطرناک نیستند، ولی به گفته پزشکان و درمانگران در صورت سهل‌انگاری و عدم درمان به موقع می‌توانند خطرآفرین شوند.
تغییرات فصلی، تغییرات جسمانی
با شروع فصل پاییز یک سری تغییرات در طبیعت رخ می‌دهد و همین تغییرات در بدن انسان‌ها نیز رخ می‌دهد و موجب می‌شود که بدن با سرمای هوا و کاهش طول مدت روز تطابق پیدا کند. آب ریزش بینی، سرفه‌های خشک و آزاردهنده، سردردهای مداوم، گلودرد و خستگی بدن، زندگی را برای افراد در این فصل مشکل می‌کند.
خشکی هوا در فصول سردسال باعث می‌شود ویروس‌ها و باکترهای بیشتری وارد بدن شوند و در نتیجه میزان ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا زیاد می‌شود. هنوز هم افراد زیادی هستند که به‌اشتباه تصور می‌کنند اگر در روزهای سرد بدون لباس مناسب و کافی بیرون بروند، سرما می‌خورند. احتمالا این تصور ‌اشتباه از اینجا نشأت می‌گیرد که در ماه‌های سرد سال افراد بیشتری بیمار می‌شوند و البته این مسئله درست است، اما علت آن چیزی جز قرار گرفتن در مجاورت عوامل بیماری‌زا نیست. در فصل سرما مردم عموماً زمان بیشتری را در فضاهای بسته می‌گذرانند، به یکدیگر نزدیک‌تر هستند، دست‌های یکدیگر را لمس می‌کنند یا با سرفه و عطسه بیشتری در اطرافشان مواجه می‌شوند. در واقع ویروس سرماخوردگی عامل ابتلا به این بیماری است.
دکتر «اصغر کاظمی» مسئول داروخانه در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان درباره تغییرات فصلی و شروع بیماری‌های این فصل می‌گوید: «هر فصل از سال دارای ویژگی‌هایی می‌باشد که با آگاهی از خصوصیات آنها می‌توان از فرصت‌های آن حداکثر استفاده را برد و با شناخت تهدیدها و انجام اقدامات مناسب و پیشگیرانه و رعایت توصیه‌های بهداشتی، از بیماری‌ها و مشکلات احتمالی آن ایمن باشیم.»
وی اضافه می‌کند: «در فصول پاییز و زمستان هوا سردتر و طول روزها کوتاه‌تر می‌شود، بنابراین شرایط برای ابتلا به بیماری‌های مخصوص این فصل‌ها از جمله سرماخوردگی، آنفلوانزا، سردردهای مزمن، آبریزش بینی، سرفه و حتی بیماری‌های روحی و روانی از جمله افسردگی فراهم می‌گردد. البته هر سرفه، عطسه یا آبریزش بینی نشان دهنده سرماخوردگی نیست و بسیاری از این علائم نشان دهنده آلرژی و حساسیت‌های فصلی است و تشخیص این علائم بالینی بسیار مهم است، به همین دلیل کسانی که به این عارضه‌ها دچار می‌شوند برای درمان باید حتماً به پزشک مراجعه کنند و از مصرف داروهای خود تجویزی جداً پرهیز کنند تا خدای ناکرده به عوارض بیشتری مبتلا نشوند.»
بارش باران، ورزش باد تند و کاهش رطوبت هوا همگی باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شوند و ابتلا به سرماخوردگی را آسان‌تر می‌کنند. البته سرماخوردگی فصل پاییز به شدت سرماخوردگی فصل زمستان نیست، ولی بایستی برای جلوگیری از خطرات عفونت ویروسی، سریعاً به پزشک مراجعه کرد و آن را درمان کرد.
شیوع بیماری‌های تنفسی مزمن از جمله آسم نیز در فصل پاییز زیاد می‌شود. شایع‌ترین علامت آسم آلرژیک، سختی نفس کشیدن است. بنابراین تشخیص این بیماری‌ها به عهده پزشک است و افراد باید به محض دیدن علائم سرماخوردگی، آلرژی، آنفلوانزا و دیگر بیماری‌های فصل سرما به پزشک متخصص مراجعه کنند.
سرماخوردگی، آنفلوانزا
سرماخوردگی و آنفلوانزا از بیماری‌های شایع فصل سرما هستند. پژوهشگران معتقدند همزمان با کاهش هوا، سرماخوردگی نیز شایع‌تر می‌شود. نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد که کاهش دمای محیط به میزان ۷ درجه سانتی‌گراد می‌تواند مقاومت بدن را در برابر تکثیر ویروس سرماخوردگی کاهش دهد.
یک استاد زیست‌شناسی و ایمونولوژی در این باره می‌گوید: «هر بار که بدن انسان در معرض عفونت قرار می‌گیرد، تلاش می‌کند با ترشح نوعی پروتئین به نام اینترفرون با سلول‌های عفونی مقابله کند اما کاهش دما و افزایش سرما باعث می‌شود که قدرت سیستم ایمنی بدن کاهش یابد و ویروس‌ها مجددا تکثیر شوند.» این موضوع به‌خوبی نشان می‌دهد که چرا در فصل پاییز و زمستان آمار سرماخوردگی بیشتر می‌شود. در هر صورت، تغییرات ناگهانی دمای هوا، فشار زیادی را به سیستم ایمنی بدن وارد می‌کند و مدتی طول می‌کشد تا بدن نسبت به آنها عادت کند. عفونت‌های ویروسی به راحتی منتقل می‌شوند و می‌توانند برای افراد مسن، کودکان خردسال و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف خطرناک باشند.
خانمی که خود را «وثوقی» معرفی می‌کند و برای خرید داروهای فرزندش به داروخانه مراجعه کرده به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «هر سال با آمدن فصل پاییز و زمستان گرفتاری من هم بیشتر می‌شود، چرا که فرزندانم به دلیل رفتن به مدرسه و تماس با دیگر بچه‌هایی که بیمار هستند به سرماخوردگی و آنفلوانزا مبتلا می‌شوند و مجبورند حداقل یک هفته در خانه بمانند تا بهبود پیدا کنند و مسلماً از درس و مدرسه عقب می‌مانند.»
وی اضافه می‌کند: «متاًسفانه برخی از والدین رعایت نمی‌کنند و فرزندان بیمار خود را به مدرسه می‌فرستند تا از درس عقب نمانند در حالی که متوجه نیستند این بچه‌های بیمار نه تنها درس را به خوبی فرا نمی‌گیرند بلکه باعث بیماری بسیاری از همکلاس‌های خود می‌شوند، زیرا سرماخوردگی و آنفلوانزا بیماری‌های ویروسی هستند و سریع منتقل می‌شوند. به همین دلیل امسال تصمیم گرفتم مسایل ایمنی بدن فرزندانم را بیشتر رعایت کنم تا با مشکلات کمتری در فصل سرما مواجه شویم.»
خانم وثوقی همچنین تصریح می‌کند: «من شاغل هستم و برای مادرانی که در بیرون از منزل کار می‌کنند خیلی سخت است که برای هر کدام از فرزندان خود یک هفته مرخصی بگیرند و در خانه بمانند در حالی که رعایت مسائل بهداشتی از سوی همه خانواده‌ها می‌تواند به این مشکلات پایان دهد.»
نظر دکتر«محمد صدیقی‌فرد» داروساز و مسئول یک داروخانه را در‌باره واکسن‌های آنفلوانزا جویا شدیم، وی در گفت وگو با گزارشگر روزنامه کیهان درباره این واکسن‌ها می‌گوید: «در بازاردارویی ایران واکسن اینفلوواک (سه‌ظرفیتی)، اینفلوواک تترا(چهار‌ظرفیتی)، واکسی‌گریپ (سه‌ظرفیتی)، واکسی‌گریپ تترا (چهارظرفیتی) وجود دارد که تجویز آنها برای سنین مختلف تفاوت دارد و باید زیر نظر پزشک متخصص تجویز و تزریق شود. به طور مثال واکسن‌های اینفلوواک، واکسی‌گریپ و واکسی‌گریپ تترا در بزرگسالان و اطفال بالای ۶ ماه قابل تجویز هستند در حالی که، واکسن اینفلوواک تترا مجوز مصرف در بزرگسالان و کودکان بالای ۳ سال را دارد. مصرف اینفلوواک تترا در کودکان زیر ۳ سال مجاز نمی‌باشد.»
به گفته این دکتر داروساز، برنامه واکسیناسیون ممکن است در سطح بین‌المللی متفاوت باشد، بنابراین بررسی سیاست‌های محلی مهم است. واکسن‌های چهار ظرفیتی به طور فزاینده‌ای با توجه به حفاظت گسترده‌تر ارائه شده ناشی از گنجاندن یک ویروس آنفلوانزای B اضافی، مورد قبول واقع شده‌اند، با این حال، مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها (CDC ) و کمیته مشورتی برنامه واکسیناسیون و ایمن‌سازی (ACIP ) توصیه می‌کنند که هیچ ترجیح و اولویتی در انتخاب واکسن سه ظرفیتی یا چهار ظرفیتی وجود ندارد و به طور کلی هیچ واکسنی بر دیگری ارجح نیست.
بینی الکترونیک چیست؟
پژوهشگران اخیراً دستگاهی ابداع کرده‌اند که باکتری‌های بدن افراد را تنها با آنالیز نفس‌هایشان شناسایی می‌کند. این فناوری به این معناست که به بیماران می‌توان گفت که آنها سرماخوردگی یا آنفلوانزا دارند یا اینکه به بیماری‌های عفونی مبتلا هستند. این دستگاه نمونه تنفس را بعد از اینکه بیمار داخل لوله تنفس نفس کشید تجزیه و تحلیل می‌کند. در این مرحله این دستگاه برخی از مواد شیمیایی نفس را شناسایی کرده و حضور یا عدم حضور باکتری را نشان می‌دهد.
پژوهشگران این دستگاه را «بینی الکترونیک» نامیده‌اند و ابراز امیدواری کرده‌اند که در آینده با استفاده از این دستگاه تجویز غیر ضروری آنتی بیوتیک کاهش یابد. این دستگاه با دقت ۸۰ درصد قادر به شناسایی حضور باکتری‌ها است. توسط این دستگاه تشخیص پزشکان دقیق‌تر می‌شود و دقیق‌تر می‌توانند تشخیص دهند که بیماران به یک آنفلوانزا یا سرماخورگی ساده مبتلا شده‌اند یا بیماری‌های عفونی دارند.
سرماخوردگی طولانی
سرماخوردگی یک بیماری شایع در تمام دنیا است، به ویژه در میان کودکان که معمولاً هر از گاهی سرما می‌خورند و بزرگسالان هم به طور متوسط ۲ تا ۴ بار در سال به این بیماری مبتلا می‌شوند. با این حال، گرچه سرماخوردگی معمولاً ظرف یک هفته برطرف می‌شود، اما این بیماری اگر بیشتر از ۲ هفته طول بکشد، در این صورت یک سرماخوردگی طولانی محسوب می‌شود. همان طور که اکثر پزشکان همیشه هشدار می‌دهند به محض دیدن اولین علائم بیماری باید به پزشک مراجعه شود در مورد سرماخوردگی هم همین مسئله باید رعایت شود. یک باور نادرست در بین مردم وجود دارد که سرماخوردگی بیماری نیست و با استراحت و خوردن شلغم و سوپ درمان می‌شود. در حالی که همین بیماری ساده اگر به موقع درمان نشود ممکن است به برونشیت، ذات‌الریه و بیماری‌های حاد تنفسی منجر گردد. در واقع ممکن است سرماخوردگی بعضی‌ها به آبریزش بینی و کمی بدن درد خلاصه شده و بیشتر از دو سه روز طول نکشد، اما کم نیستند افرادی که در طول بیماری با علائم شدیدتری مثل تب و لرز، گلودرد، سرفه‌های آزاردهنده و... دست و پنجه نرم می‌کنند و بیش از دو هفته با این مشکل مواجهند. در صورتی که علائم سرماخوردگی بیشتر از چهار هفته ادامه پیدا کند زمینه سینوزیت مزمن فراهم خواهد شد. از طرفی ممکن است عوامل آلرژی‌زا، آسم، عفونت‌های باکتریایی و پولیپ بینی نیز باعث سینوزیت مزمن شود. از طرفی سرماخوردگی یک بیماری مسری است و معمولا بعد از ابتلای یک نفر بقیه اعضای خانواده هم به آن مبتلا می‌شوند، بنابراین پیشگیری و درمان به موقع این بیماری می‌تواند بقیه اعضای خانواده را از ابتلا به این بیماری مصون نگه دارد.
دکتر اصغر کاظمی در این باره می‌گوید: «علت طولانی شدن سرماخوردگی عدم درمان به موقع و کامل آن و همچنین مواجهه با ویروس‌های جدید است. در فصل سرماخوردگی، ممکن است که ابتدا گرفتار یک ویروس سرماخوردگی شوید و بدن شما با آن ویروس مقابله کند، اما دوباره در معرض ویروس جدیدی قرار بگیرید و درگیر سرماخوردگی جدیدی شوید که با سرماخوردگی قبلی‌تان که علائم آن هنوز به طور کامل برطرف نشده همزمان شود، در نتیجه این طور به نظر می‌رسد که سرماخوردگی شما طولانی شده. به همین خاطر است که معمولا بیشتر از یک بار در سال به این بیماری مبتلا می‌شویم.»