رمان «بی اسمی» حکمت در دفاع مقدس
علی نعیمایی
کتاب «بی اسمی» جدیدترین رمان احمد شاکری است که در حوزه ادبیات دفاع مقدس منتشر شده است. شاکری که طی سالهای اخیر بیشتر به نظریهپردازی و نقد در حوزه آسیبشناسی ادبیات دفاع مقدس متمرکز شده بود، این بار، بخشی از تجربیات خود در زمینه نظریهپردازی را در این رمان تجلی بخشیده است. رمان قبلی وی، «انجمن مخفی» بود که بیش از یک دهه از زمان انتشار آن میگذرد.
«بی اسمی» یک رمان کوتاه - حدود 100 صفحه- است که میتوان آن را تلاشی برای احیای ابعاد حکمی و حقیقتجوی دفاع مقدس دانست. طی سالهای اخیر، عمده کتابهایی که در حوزه ادبیات داستانی دفاع مقدس منتشر شدهاند یا آثاری تاریخی و مستندنگار بودهاند یا سیاه. کتابهای پراقبال و پرتیراژی چون «دا»، «پایی که جا ماند»، «وقتی مهتاب گم شد» و... بیشتر از آنکه داستان باشند، خاطره هستند و در زمینه مستندنگاری و تاریخی، آثار مکتوب مهمی در این حوزه هستند. رمانهایی چون «من قاتل پسرتان هستم»، «عقرب» و... نیز بیشتر متمایل به سیاهنمایی جنگ هستند. یعنی نویسنده با تمرکز بر استثناها، با لحنی ضد جنگ و به دور از ابعاد قدسی و عرفانی دفاع مقدس، به این بخش از تاریخ کشورمان پرداخته است.
در رمان «بی اسمی» اما سعی شده تا با زبانی منطقی و به دور از اغراق و شعارزدگی، حقایق و ارزشهای آشکار و نهفته در جبهههای جنگ هشت ساله برجسته شود. این داستان با محور قرار دادن یکی از رزمندگان دوران دفاع مقدس، تحول و تعالی این شخص در متن و بطن جنگ را پدیدار میسازد.
شاکری درباره این رمان میگوید: «بیاسمی» داستان بلند دفاع مقدس است که در آن به نوعی دغدغههای معارفی دنبال میشود و خیلی نمیتوانم خلاصهای از آن ارایه دهم. دغدغه این کتاب دغدغههای معارفی است و نگاه نیز نگاه غیبی و قدسی است. به نظر میرسد که جوهره ادبیات دفاع مقدس ما را همین نگاه شکل میدهد. با این دغدغه موقعیتی طراحی شده و داستانی نوشته شده که انشاءالله این کتاب تا هفته دیگر از چاپ خارج میشود.
وی بیان میکند: ادبیات دفاع مقدس و خود دفاع مقدس دریای بیکرانی است. هر چقدر ادبیات ما به سراغ دفاع مقدس برود و بنویسد به نظر میرسد این دریا پایانناپذیر است، لذا به هر حال موضوع دفاع مقدس موضوعی امروز و فردا نیست. به نظر من موضوع دفاع مقدس در تاریخ انقلاب اسلامی موضوع همیشگی است. دفاع مقدس آنقدر ظرفیت دارد که میشود از زوایای مختلف به آن پرداخت.
شاکری اضافه میکند: این نویسنده ادامه داد: در این رمان به اندازهای که برای من مقدور بوده تلاش کردم تا داستان از جنبههای تاریخی فاصله بگیرد. زمان و مکان در این داستان چندان موضوعیت ندارد. آن چیزی که در خلق این رمان برای من اهمیت داشت این بود که شخصیت اصلی داستان در سیری قرار بگیرد که به بخشی از وقایع و حقایق ملکوتی دفاع مقدس دست پیدا کند.