آشنایی با عملکرد موفق‌ترین طرح فرهنگی کشور- بخش پایانی
تجربه ولادت دوباره فکری و معنوی در سایه‌سار« طرح ولایت »
رضا الماسی
«در فرهنگ، ما مواجه هستیم با یک حمله همه جانبه، یک جبهه عظیمی از لحاظ فرهنگی دارند به ما تهاجم می‌کنند؛ این هم در خلال حرف‌هایشان هست که «غلبه بر جمهوری اسلامی و غلبه بر حاکمیت اسلام، با جنگ نظامی و با تحریم اقتصادی موفّقیت‌آمیز نیست، با کار فرهنگی و نفوذ فرهنگی موفّقیت‌آمیز است. ذهن‌ها را باید تغییر داد، روی مغزها باید کار کرد، هوس‌ها را باید تحریک کرد.» حصار فرهنگی، خاکریز فرهنگی در کشور اگر سست باشد، «همه» چیز از دست خواهد رفت.»
(رهبر انقلاب در جمع هیئت دولت 30/05/1398)
آری؛ بیش از 40 سال است که فشار سیاسی، نظامی و اقتصادی دشمنانِ ایمان مردم، نتوانسته آنها را از پا دربیاورد. هرجا ضربه‌ای خوردیم، پایی پس کشیدیم، فکر سازش به سرمان زد و در حقانیت راهمان درنگی ورزیدیم از همین سوراخِ فرهنگ بوده است.
در دو شماره قبل به معرفی یک طرح موفق فرهنگی با قدمتی 24ساله پرداختیم و در آخرین شماره، ضمن بررسی بیش از پیش آثار و نتایج مجرب طرح ولایت، با گزارشی از دوره‌های امسال میهمان چشم‌هایتان هستیم؛ با ما همراه باشید.
بازدید میدانی ام از دوره‌های امسالِ طرح ولایت نم‌نمک به پایان می‌رسد. با خودم فکر می‌کنم چه میزان اثراتی که از «فراگیریِ منظومه فکری طرح ولایت» گفته می‌شود با واقعیت تطابق دارد؟ مگر می‌شود یک بیتوته 40 روزه در جوار امام الرئوف(ع)، سکوی پرشی برای پرواز به حقایق عالم هستی بشود! حجت‌الاسلام والمسلمین صفدر الهی راد، نویسنده کتاب سوم طرح ولایت(انسان شناسی) و رئیس مرکز آموزش اندیشه‌های بنیادین موسسه امام خمینی(ره) در این‌باره به گزارشگر کیهان می‌گوید: «نظام فکری طرح ولایت یک اثر عجیب بر روی مخاطبان خود دارد و آن این است که با ورود به جامعه و برخورد با مسائل وشبهات مختلف، سنسورهای مبانی فرد فعال می‌شود و شبهات و مسائل را به این منظومه فکری عرضه کرده و تحلیل می‌کند. به همین جهت دانش آموختگان طرح ولایت اگر این مباحث را خوب یاد بگیرند و به‌صورت عمیق کار کنند، خود به خود این توانایی را پیدا می‌کنند.»
آثار و برکات عینی طرح ولایت
آقای حسین مولویِ 43 ساله از فراگیران دوره سوم طرح ولایت در سال 1377 است. او که به معلمی در مدارس اراک‌اشتغال دارد درباره اثراتی که این طرح در زندگی‌اش داشته برایمان توضیح می‌دهد: «خاطرم هست در دوره‌ای که ما شرکت داشتیم، شخص آیت‌الله مصباح حدود دو ماه در دوره‌ها حاضر بودند و در هفته سه مرتبه پس از اتمام کلاس‌ها از بیانات ایشان بهره‌مند می‌شدیم. همچنین در آن دوره از درس اخلاق‌های آیت‌الله موحدی کرمانی که نماینده وقت رهبر انقلاب در سپاه بودند، استفاده می‌کردیم. بزرگان دیگری همچون آیت‌الله جوادی آملی و مرحوم حائری شیرازی نیز از جمله اساتید برجسته دیگری بودند که از محضرشان استفاده بردیم. علامه جعفری نیز ظاهرا در دو دوره اول حضور داشتند. غرض این است که جدای از استفاده‌هایی که از محتوای ارائه شده در این طرح داشتیم، برخورد و مجالست‌ها با دیگر فراگیران و به خصوص اساتید برجسته‌ای که از افکار مستحکمی‌برخوردار بودند، موجب تغییر یا به عبارتی تحکیم مبانی اندیشه اسلامی فراگیران در همان مدت کوتاه می‌شد.»
آقای مولوی که فرزندش محمدجواد نیز امسال در طرح ولایت شرکت کرده، می‌افزاید: «اکثر فراگیران طرح ولایت در طول 24 سال گذشته با توجه به مبانی محکمی‌که پیدا کرده‌اند در هر جایگاهی که قرار گرفته‌اند، منشاء اثر شده و روی این بچه‌ها می‌توان برای پیشبرد اهداف انقلاب حساب کرد. بنابراین این طرح واقعاً سازنده است و به همین دلیل دوستان برگزار‌کننده طرح ولایت باید توجه داشته باشند که کیفیت دوره‌ها فدای کمیت نشود.»
آقای محمدجواد مولوی، فراگیر امسالِ دوره‌های طرح ولایت که مهرماه وارد دانشگاه می‌شود نیز به آشنایی‌اش با این طرح از طریق بیانات رهبر معظم انقلاب اشاره و تأکید می‌کند: «همان طور که حضرت آقا می‌فرمایند؛ پشیمانی برخی افرادی که سفارت آمریکا را تسخیر کردند، ناشی از ضعف در مبانی آنها بود. لذا همه ما بچه‌های انقلابی باید مبانی خود را تقویت کرده تا دچار چنین لغزش‌هایی نشویم.»
آقای علی اصفهانی دانش آموخته دوره ششم طرح ولایت در سال 1380 درخصوص برکات این طرح به گزارشگر کیهان می‌گوید: «نکته جالبی که تقریبا بین ما و بسیاری از دانش آموختگانی که عمق مباحث طرح ولایت را خوب فهمیدند و این منظومه فکری در ذهن آنها نقش بسته این است که طرح ولایت نقطه عطف زندگی ماست. خود بنده این را عینا مشاهده کردم که نگاهم پس از حضور در این دوره به مسئله حیات، دین، هدف زندگی و. .. نسبت به قبل از آن کاملاً متفاوت شد.»
در ادامه گفت‌و‌گوهایم با دانش آموخته‌های ادوار مختلف طرح ولایت، سراغ آقای علی نظامی که یکی دیگر از نخبه‌های دانشگاه تهران است می‌روم. او که سال 1395 با این طرح آشنا شده و مباحث آن را دنبال کرده است، امسال در مقطع کارشناسی رشته مهندسی برق فارغ‌التحصیل شده و از سال تحصیلی جدید در مدرسه علمیه معصومیه(س) قم در کسوت طلبگی مشغول ادامه تحصیل می‌شود. علی در سال 1394 صاحب مدال نقره المپیاد فیزیک کشور و در سال 1397 در المپیاد دانشجویی برق حائز رتبه برتر شده و در کانون ملی نخبگان نیز عضویت دارد. او در آخرین دیدار رهبر انقلاب با نخبگان کشور، اجرای این برنامه را بر عهده داشت. نظامی درباره تغییر رویکردی که به واسطه آشنایی با مبانی اندیشه اسلامی در زندگی‌اش ایجاد شده است، به ما می‌گوید: «آشنایی با مطالب طرح ولایت به نوعی علایق انسان را تغییر می‌دهد و مطالعه فلسفه و مبانی دینی روحیات انسان را به سمتی می‌برد که متفاوت از فضایی است که در علوم مهندسی و تجربی وجود دارد. لذا این عامل، نگاه و انگیزه‌های جدیدی را در انسان ایجاد می‌کند که قبل از آشنایی با طرح ولایت وجود نداشت. از طرفی پس از آشنایی با مبانی اندیشه اسلامی متوجه یک نیاز اجتماعی جدی نسبت به این مباحث شدم. مطلب مهم‌تر هم اینکه اساساً علوم دینی و الهی، ذاتا ارزش بیشتری نسبت به علوم دیگر دارند. مجموع این سه موضوع باعث شد که تصمیم بگیرم برای ادامه تحصیل به علوم حوزوی بپردازم.»
آقای مرتضی گرجی، طلبه پایه 6 مدرسه علمیه پیامبراعظم(ص) تهران و دانش آموخته سال 1395 طرح ولایت هم معتقد است: «از جمله برکاتی که طرح ولایت در زندگی ام داشت این بود که اساساً رویکرد علمی ام تا حد بسیار زیادی تغییر کرد و مسیر جدیدی برایم باز شد. با توجه به اینکه ریشه بسیاری از تنازعات فکری در مبانی معرفت شناسی است، یک سال پس از حضور در طرح ولایت در کنار تحصیل علوم حوزوی در کنکور کارشناسی ارشد رشته «فلسفه علم» شرکت کردم و در دانشگاه امیرکبیر پذیرفته و مشغول به تحصیل شدم. به‌نظر بنده جنگ میان تفکرها از ماده اول طرح ولایت که همان معرفت شناسی است شروع می‌شود. لذا ما اگر بخواهیم تفکرات دیگر را نقد کنیم و حقانیت مکتب اسلام را اثبات کنیم، ابتدا باید با زبان علمی سایر تفکرها آشنا شویم و آنها را بشناسیم تا بتوانیم حرف اسلام را به درستی بیان کنیم.»
آقای محمد قیاسی دانشجوی هوافضای دانشگاه شریف و از فرگیران امسال این طرح نیز به گزارشگر کیهان می‌گوید: «قبل از حضور در دوره دید جامعی نسبت به مباحث نداشتم و یک‌ترسی نسبت به چگونگی انتقال تمام معارف اسلامی طی 40 روز در درونم وجود داشت. اما وقتی وارد دوره شدم نگاهم عوض شد. دیدم با مطالب دقیق تدوین شده در کتاب‌ها و حداکثر استفاده از زمان‌های حضور در دوره برای مطالعه و پرسش از اساتید، می‌توانم به پاسخ بسیاری از سؤالاتم برسم و همین گونه هم شد. دانستن و فراگیری مباحث طرح ولایت این مزیت را دارند که حداقل انسان را آرام می‌کند و به انسان قوت قلب می‌دهد که کسانی هستند به این مسائل بنیادی بپردازند.»
تحول درونی و تولدی دوباره
علامه مصباح یزدی در بیان مهم‌ترین اثرات و برکات طرح ولایت اظهار می‌دارد: «مهم‌ترین اثر این دوره، آن اثر معنوی است که در افراد ایجاد می‌شود. بارها کتبا و شفاها مرد و زن ابراز کردند که؛ اصلا طرح ولایت زندگی ما و بینش ما را نسبت به هستی عوض کرده است. ما اصلا نسبت به دین علاقه‌ای نداشتیم، برای گذراندن یک برنامه‌ای آمدیم بعد اصلا نظر ما نسبت به همه چیز عوض شد. حتی نسبت به نظام بدبین بودیم، با همین چند روز همه چیز تغییر کرد و این کاری است که معجزه آسا در ظرف چند روز این همه تحول در یک جوان دانشگاهی که آینده کشور در دست اوست ایجاد می‌کند.»(05/04/1391)
حجت‌الاسلام دکتر الهی راد نیز در این خصوص به گزارشگر کیهان می‌گوید: «درطول سال‌های برگزاری طرح ولایت، بسیاری از کسانی که در این طرح شرکت کرده‌اند در اواسط دوره به ما مراجعه می‌کنند و از تحولاتی که برایشان ایجاد شده می‌گویند. به‌طور مثال فراگیرانی را سراغ دارم که به اذعان خودشان چند بار بر اثر پوچ گرایی به مرز خودکشی رسیده بودند اما در این دوره‌ها به لطف خدا مسائل شان حل شد. حتی طلبه‌هایی به ما مراجعه می‌کردند و می‌گفتند؛ پس از حضور در این دوره و آشنایی با مباحث آن، نگاه ما به دین عوض شد.»
آقای امیرغفاری فعال فرهنگی استان مرکزی که از دست‌اندرکاران یکی از دوره‌های طرح ولایت است، تصریح می‌کند: «مطابق تجارب این سال‌ها و مشاهداتم، برخی فراگیران طرح ولایت وقتی در این دوره حاضر شده و تحت تعلیم قرار می‌گیرند، گویی پاسخ یک خلأ جدی زندگی شان را دریافت و شروع دوباره‌ای را تجربه می‌کنند. بطور مثال یکی از فراگیران سال گذشته در حین دوره به بنده مراجعه کرد و با اشاره به تحولاتی که برایش رخ داده بود پیشنهاد می‌کرد؛ اسم طرح ولایت را به طرح «ولادت» برگردانیم! فرد دیگری در دل نوشته‌هایش عنوان کرده بود که ما در این طرح با اسلام ناب آشنا شدیم و «این مسلمانی مان» مبارک.
از دوره‌های امسال چه خبر؟
سازمان بسیج دانشجویی قدیمی‌ترین مجموعه‌ای است که دوره‌های طرح ولایت را برگزار می‌کند. بیست و چهارمین دوره طرح ولایت بسیج دانشجویی، امسال در دو بازه زمانی در مشهد مقدس برگزار شد. حجت‌الاسلام امیرابوالفضل حکمت مسئول طرح ولایت بسیج دانشجویی درخصوص برگزاری دوره‌های امسال می‌گوید: «ما در طول یک دوره حداقل ۴۰ روزه در خدمت فراگیران با جامعه آماری حدودا ۴ هزار و ۵۰۰ نفره هستیم که همه آنها جزو دانشجویان کشورمان هستند. البته این فراگیران از میان بیش از ۱۳ هزار ثبت‌نام‌‌کننده پس از پشت‌سر گذاشتن مراحل آزمون، مصاحبه و سایر مؤلفه‌های مورد نظر، انتخاب و گلچین آنها انجام شده است.» اختتامیه بازه دوم دوره‌های بسیج دانشجویی حدود دو هفته قبل(7 شهریور) در دانشگاه فردوسی برگزار و پرونده بیست و چهارمین دوره نیز بسته شد.
آقای امیر غفاری از دست‌اندرکاران دوره طرح ولایت فعالین فرهنگی هم می‌گوید: «دوره طرح ولایت ویژه فعالین فرهنگی در اردوگاه شهید کاوه شهر مقدس مشهد از 11 مرداد آغاز و پنجشنبه 14 شهریور به پایان رسید. در دوره امسال، حدود 1300 نفر ثبت‌نام کردند که پس از انجام فرآیند پذیرش متقاضیان، حدود 400 نفر از کسانی که واجد شرایط حضور در دوره بودند پذیرفته شده و در این طرح شرکت کردند.»
گفتنی است، دوره طرح ولایت طلاب نیز امسال با حضور ۱۲۰ نفر از طلاب سراسر کشور به همت مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه کشور در اردوگاه مفتاح مشهد برگزار و هفته گذشته ۱۶ شهریور به پایان رسید. به این‌ترتیب در دوره‌های امسال 5 هزار نفر از جوانان، تحت آموزش مبانی اندیشه اسلامی قرار گرفتند که قطعاً هریک از آنها به تعبیر رهبر معظم انقلاب سرمایه‌ای برای آینده انقلاب خواهند بود.
کار باید زودتر از این‌ها شروع بشود
حجت‌الاسلام دکتر مجتبی مصباح در آخرین بخش از گفت‌و‌گویی که با ایشان دارم، تأکید می‌کند: «تربیت دینی مراحلی دارد که بخشی از آن باید از مراحل کودکی آغاز شود. متأسفانه سیستم آموزش و پرورش ما این نقص را دارد که در زمینه‌تربیت دینی خوب کار نمی‌کند. نشانه‌اش این است که وقتی جوانان ما به سن رشد فکری می‌رسند، به دلیل اینکه از ابتدا زیرساخت‌های فکری شان درست چیده نشده، به یک باره با یک فرهنگ مهاجم مواجه می‌شوند و احساس می‌کنند دست شان برای پاسخگویی خالی است. در حالی که اگر ما بر اساس مراحل‌تربیت دینی کار کرده بودیم و اجازه نمی‌دادیم برخی از انحرافات فکری شکل بگیرد تا بعدا بخواهیم درصدد درمانش بربیاییم، مفید‌تر بود و راه اصلی نیز همین است. بنابراین ما در این حرکتی که در طرح ولایت انجام می‌شود، از نظر سیر مراحل‌تربیتی، از مرحله وسط کار شروع کردیم. وقتی می‌گوییم در سطح جامعه با مشکلی به لحاظ ضعف فکری و فرهنگی مواجه هستیم و می‌خواهیم آن را درمان کنیم، طبیعتاً همان طور که در بحث سلامت بدن گفته می‌شود پیشگیری بهتر از درمان است، ما باید بیشتر روی آموزش دینی کودکان‌مان سرمایه‌گذاری کنیم تا از زمینه ایجاد انحرافات فکری پیشگیری و به شبهات قبل از آنکه در ذهن‌ها رسوخ کند، پاسخ داده شود.»
دکتر الهی راد در این‌باره توضیح می‌دهد: «دوره‌های فعلی طرح ولایت، سطح 2 محسوب می‌شود که ویژه افرادی است که تحصیلات شان بالاتر از دیپلم است. با دستور آیت‌الله مصباح از حدود سه سال پیش طراحی طرح ولایت سطح یک(ویژه دانش‌آموزان) شروع شد. خودِ سطح یک سه لایه دارد که شامل متوسطه دوم، متوسطه اول و ابتدایی(دبستان) می‌شود. حدود دو سال است که تدوین کتاب‌های این سه لایه به تفکیک توسط مولفین ویژه هر لایه آغاز شده است. محتوای کتب این سه لایه نیز دقیقاً همان مباحث فلسفی است که در چارچوب همان نظام فکری و در قالب همان محورهای 6 گانه تدوین خواهد شد. البته هرچقدر لایه‌ها پایین‌تر می‌آید مباحث روان‌تر تدوین می‌شوند. مثلا به لحاظ سطح مفاهیم فلسفی وقتی به لایه متوسطه دوم می‌رسیم، مباحث 30 درصد تنزل پیدا می‌کنند، در لایه متوسطه اول مباحث شکل داستانی به خود می‌گیرند و در لایه ابتدایی نیز مباحث به‌صورت داستان‌های قابل فهم برای کودکان ارائه خواهند شد.»
وی در پایان این نوید را می‌دهد که تا یک سال آینده دست کم محتوای یکی از این سه لایه آماده و عرضه بشود.