حزب حاکم «عدالت و توسعه» در‌ترکیه با ریزش برخی اعضای قدیمی ‌مواجه شده است. بسیاری از ناظران منتظرند تا ببینند آیا اردوغان این چالش سیاسی را هم با موفقیت پشت‌سر می‌گذارد یا اینکه موقعیت او دچار تزلزل خواهد شد.
رایزنی‌های کمیته مرکزی حزب عدالت و توسعه برای برکناری «احمد داوداوغلو» رهبر پیشین این حزب و نخست‌وزیر اسبق، آخرین خبرهایی بود که رسانه‌ها از تحولات مهم سیاسی ‌ترکیه مخابره کردند. اخراج‌های حزبی محدود به داوداوغلو تئوری‌پرداز شاخص حزب حاکم نیست و چند نفر دیگر هم همراه وی در لیست حذف‌شدگان قرار گرفته‌اند.
تشدید اختلاف‌نظرها میان رهبران پیشین حزب عدالت و توسعه نظیر «عبدالله گل»، «علی باباجان» و نیز داوداوغلو با «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری پیش از این نیز بارها خبرساز شده بود اما گویا این اختلافات روندی تصاعدی و سازش‌ناپذیر یافته است.
پژوهشگر ایرنا با «سیامک کاکایی» کارشناس مسایل‌ ترکیه در مورد ریزش اعضای حزب عدالت و توسعه به گفت‌و‌گو پرداخت.
کاکایی در ابتدای این مصاحبه اظهار داشت: حزب عدالت و توسعه با ریاست اردوغان دستخوش تغییرات جدیدی شده است. خروج افراد سرشناس این حزب در ماه‌های گذشته نگاه تحلیلگران و محافل سیاسی را به خود جلب کرده است. این پرسش‌ها مطرح است که آیا این آغاز دوران تغییرات و انشعاب در حزب عدالت و توسعه است یا بستر تنزل این حزب به شکلی فراهم شده است. خروج شخصیت‌های مطرح حزب عدالت و توسعه همانند علی باباجان و افراد سرشناس دیگری که از حزب خارج شدند این پرسش‌ها را مطرح کرده است.
افرادی که از حزب خارج شدند وزیران کشور، انرژی و دادگستری در دولت پیشین بودند. خروج این افراد توجه محافل سیاسی را به خود جلب کرده است. ممکن است این افراد در مسیری حرکت کنند که وزیر اقتصاد قبلی‌ ترکیه علی باباجان آن را شروع کرده و حزب جدیدی را تشکیل داده است. این افراد ممکن است تشکیل یک حزب جدید دهند یا در قالب حزب نوپای علی باباجان قرار گیرند.
حزب عدالت و توسعه به‌طور کلی در سال‌های اخیر با تداوم مشی اقتدارگرایانه اردوغان دستخوش ریزش‌هایی شده است. دامنه انتقادها از شیوه اداره حزب گسترش یافته و افرادی همانند عبدالله گل از موسسان حزب عدالت و افرادی که اخیرا استعفا کرده‌اند انتقادهای عمده به شیوه اداره حزب، از سوی اردوغان داشتند. این انتقادها در شیوه اداره حزب از سوی داوداوغلو طراح و ایده پرداز حزب عدالت و توسعه نیز وجود داشت.
خروج علی باباجان از حزب حاکم و تشکیل یک حزب جدید عملاً راه را برای شکل‌گیری گروه دیگری که منشعب از حزب عدالت و توسعه است فراهم می‌کند. البته در‌ترکیه چنین حرکت‌هایی تازگی ندارد. دو سال پیش در درون حزب حرکت ملی، گروهی به رهبری خانم «مرال آکشنر» از حزب جدا شدند و حزب جدیدی بنام حزب «خوب» را تاسیس کردند. این گروه در انتخابات توانستند تعدادی کرسی به دست آورده و وارد ائتلاف دیگری شوند.
اردوغان با همکاری حزب حرکت ملی به رهبری «دولت باغچه‌لی» ائتلاف جمهور را تشکیل داد و در دو دور گذشته انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی‌ ترکیه، حزب عدالت با برتری شکننده‌ای پیروز شد. این موضوع نشان می‌دهد که در آینده حزب عدالت نمی‌تواند به شکل تک حزبی دولت تشکیل دهد و جلب نظر حزب حرکت ملی از سوی اردوغان برای ائتلاف در همین چارچوب بوده است. اگر دامنه انتقادها از حزب به این شکل پیدا کند و افراد دیگری از حزب خارج شوند ممکن است نوعی نوسان در عدالت و توسعه به‌وجود آید و از درون این حزب گروه دیگری متولد شوند.
حزب عدالت و توسعه از درون حزب منحل شده «فضیلت» به‌وجود آمد؛ گروه تکنوکراتی که با ایده‌های جدید توانستند آرای مردم را در انتخابات ۲۰۰۲ به‌طور چشمگیری به‌دست آورند و بعد یک دولت تک حزبی برای چهار دوره پیاپی تشکیل دهند. حزب عدالت و توسعه در چالش درونی قرار دارد. اکنون بعد از چهار دوره حکومتداری چالش‌هایی در لایه‌های حزب عدالت و توسعه پدیدار شده است. این رشته تحولات ممکن است به تضعیف بیشتر حزب عدالت و توسعه کمک و زمینه را برای قدرت گرفتن حزب‌های رقیب همانند حزب «جمهوری‌خواه خلق» فراهم کند.
پیروزی حزب جمهوری‌خواه خلق در انتخابات شهرداری استانبول نشان می‌دهد که اردوغان برای حفظ برتری با چالش‌هایی مواجه است. حزب عدالت و توسعه در انتخابات شورای شهر استانبول در دو نوبت از حزب جمهوری‌خواه خلق شکست خورد. تمایل این حزب به سمت کُردها و حل مسالمت‌آمیز مشکلات آنان در جامعه ‌ترکیه این احتمال را به‌وجود می‌آورد که در انتخابات آتی ائتلاف احتمالی، میان حزب جمهوری‌خواه خلق با کُردها شکل گیرد. البته اختلاف‌نظر و فاصله زیاد میان کُردها و حزب جمهوری‌خواه خلق وجود دارد. عامل پیروزی «اکرم امام اوغلو» در انتخابات شهرداری شهر استانبول کُردها بودند و این زنگ خطری بر‌ای حزب عدالت و توسعه و اردوغان محسوب می‌شود.
اردوغان در سازماندهی حزب عدالت و توسعه مشی اقتدارگرایانه را به نمایش گذاشته و نوعی فردگرایی در عرصه قدرت و حکومت‌داری را تقویت کرده است. وی می‌تواند با کیش شخصیتی خود تأثیر عمده در حزب عدالت و توسعه را به نمایش بگذارد.
کاکایی همچنین اظهار داشت: اردوغان شگردهای متعددی درمواقع حساس داشته است و با امنیتی کردن فضای انتخابات‌ترکیه در چند دوره گذشته عملاً توانسته است حزب عدالت و توسعه را به سمت پیروزی سوق دهد. نتایج آرای حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری و هم در همه‌پرسی قانون اساسی نزدیک به هم بوده است اما درنهایت حزب عدالت پیروز شد و توانست سکان قدرت را در‌ ترکیه نگه دارد.
آزمون و تجربه سیاسی که اردوغان در این سال‌ها کسب کرده سبب شده که برخی از تحلیلگران سیاسی، توانایی وی در ساماندهی حزبش را مورد توجه قرار دهند و این بحث مطرح شود که اردوغان در هدایت و مهار قدرت همچنان توانمند است و می‌تواند حزب را قدرتمند نگه دارد.
به گفته کاکایی، روش حکومت‌داری اردوغان در چند دور گذشته همواره مبتنی بر اصل اقتدارگرایانه بوده است. اردوغان در سمت و سو دادن به حزب و بسیج آرا عمومی در میان طرفدارانش و ممانعت از به هم خوردن‌ ترکیب سیاسی موفق است اما انتقادهای جدی از سوی محافل نخبگی و سیاستمداران‌ ترکیه نسبت به رفتار داخلی و خارجی اردوغان و شیوه اقتدارگرایی که نوعی سلطانیسم را به نمایش می‌گذارد وجود دارد. این موضوع می‌تواند شرایط ساختار سیاسی در‌ ترکیه را به سمت و سوی دیگر هدایت کند.
منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی