پرسش:
آیا قرآن کریم و سیره پیامبر گرامی اسلام(ص) در هدایت انسان‌ها به سوی تکامل و سعادت دنیا و آخرت کفایت نمی‌کند و چه نیازی به پیروی و تبعیت از اهل‌بیت(ع) در این رابطه وجود دارد؟
پاسخ:
یکی از مباحث بسیار مهم و با ارزش در معارف دین مبین اسلام و مذهب نورانی تشیع، پیروی از اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) در کنار پیروی از قرآن است، زیرا قرآن و عترت پیامبر(ص) دو ودیعه الهی و دو گوهر گرانبهای به امانت گذاشته شده از سوی پیامبر گرامی(ص) هستند که تمسک به آن دو، مایه حیات حرکت، رشد،‌ سعادت، و تکامل انسان‌ها و جوامع بشری به حساب می‌آیند. این دو ثقل ارزشمند، نشأت گرفته از یک منبع، و در حرکت به یک مسیر، و سرانجام به یک مقصد منتهی خواهند شد آنان که به دنبال سعادت و هدایت در دنیا و آخرت هستند، بی‌تردید باید گمشده خود را در آن دو جست‌وجو کنند.
آنهم نه به صورت مجزا و جدا از هم، زیرا قرآن بدون عترت و عترت بدون قرآن نه مورد و توصیه قرآن است و نه مورد تایید عترت. قرآن ابتدا پیامبر اکرم(ص) و سپس اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) را نخستین و برترین معلم، مبین و مفسر آیات خویش معرفی نموده است. از این رو باید اهل‌بیت پیامبر اسلام(ص) را شناخت و از آنان چگونه خواندن و چگونه فهمیدن قرآن را فرا گرفت.
قرآن کریم با صراحت می‌فرماید: «فسئلوا اهل الذکر، ان کنتم لاتعلمون»
اگر نمی‌دانید، (از آنها بپرسید که) از دلایل روشن و کتب (پیامبران پیشین) آگاهند. (نحل -43)
مرحوم علامه طباطبایی(ره) در ذیل آیه فوق «اهل ذکر» را در جمله «فسئلوا اهل الذکر» همان اهل بیت(ع) تفسیر کرده و از همین جمله استفاده می‌کند که اهل‌بیت مبین و معلم قرآن هستند، و حدیث شریف ثقلین را نیز در اینجا مورد استناد قرار می‌دهد. (المیزان، ج 12، ص 380)
نکات کلیدی حدیث ثقلین
نکاتی کلیدی که از این حدیث شریف و گرانبها به دست می‌آید، عبارتند از:
1. از اینکه حضرت در روزهای واپسین عمرش، کتاب خدا و عترت خویش را در ردیف هم و با تعبیر به: «انی تارک فیکم الثقلین»، «من دو چیز گرانبها را در بین شما ترک می‌کنم»، مورد توصیه همگان قرار می‌دهد، نشان‌دهنده نقش و جایگاه آن دو در هدایت انسان‌ها، و تعیین وظیفه نسبت به تبعیت از آن دو برای دیگران، و در اهتمام ورزیدن مسلمانان نسبت به آن دو است.
2. از تعبیر به: «کتاب الله و عترتی» استفاده می‌شود، همان‌گونه که قرآن کریم در تمامی قرون و اعصار جاویدان است، عترت پیامبر نیز در کنار قرآن، جاویدان خواهد بود، کما اینکه جمله پایانی فرمایش حضرت، تصریح به همین مطلب دارد که فرمود: «و انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض.
3. از تعبیر به: «ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابداً» استفاده می‌شود که آن دو مایه سعادت دنیوی و اخروی برای آنان که آن دو را نصب‌العین خویش قرار دهند، به حساب می‌آیند.
4. تعبیر به «ان تمسکتم بهما» به ما نحوه تبعیت و پیروی از قرآن و عترت را می‌آموزد، و آن این است که ما در اطاعت و پیروی، آن دو را در ردیف هم قرار دهیم. به عبارت دیگر، پیروی از قرآن بدون اهل‌بیت و پیروی از اهل‌بیت بدون قرآن، نه تنها مایه هدایت و سعادت نخواهد بود، بلکه مایه ضلالت و گمراهی انسان خواهد بود؛ زیرا به دنبال آن فرمود: «لن تضلوا ابداً»؛ یعنی اگر شما انسان‌ها، قرآن را موید عترت پیامبر و هم‌چنین عترت پیامبر را مبین و مفسر قرآن دانستید، هرگز دچار لغزش، ضلالت و گمراهی نخواهید شد. اینجا است که با کلام حضرت، میزان نقش اهل بیت عصمت و طهارت در مورد قرآن برای ما روشن می‌شود.
5. نکته مهم دیگری که از «حدیث ثقلین» به دلالت التزام، به دست می‌آید، عبارت است از حفظ و صیانت قرآن از تحریف؛ زیرا طبق فرمایش پیامبر بر همگان تکلیف است که در مقام تبعیت از قرآن و عترت، آن دو را در کنار یکدیگر داشته باشند؛ از این رو وظیفه هر محقق و پژوهشگر قرآنی هم این است که در پژوهش‌های قرآنی خویش، اعم از تفسیر و غیره، فرمایشات اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) را نیز در کنار قرآن ملاحظه نماید، تا راه، هدف و مطلب صواب را به کمک هم دریابد، و سعی و تلاش این است که آن دو گوهر گرانبها در طول تاریخ بشر از هر صدمه و آسیبی در آمان بماند و حفظ شود، در نتیجه خود انسان نیز در پناه صیانت قرآن از تحریف، با استفاده از رهنمودهای عترت پیامبر، هرگز دچار ضلالت و گمراهی نخواهد شد.