kayhan.ir

کد خبر: ۱۶۵۵۱۳
تاریخ انتشار : ۳۰ تير ۱۳۹۸ - ۱۹:۴۳
نگاهی به نقش مساجد در جریان انقلاب اسلامی-۴۶

مسجد هدایت، سیاسی‌ترین مسجد قبل از انقلاب اسلامی




همين رويكرد بود كه برخى را متقاعد مى‏كرد كه از مسجد هدايت به عنوان «سياسى‏ترين مسجد نسل ما» ياد كنند. ايشان براى تبرئه خود از عواقب اين سخنان در بازجويى‏ها، در يكى از اين سخنرانى‏ها با تصريح به اين كه «اساس اسلام بر پايه سياست و هدايت و ارشاد بشر پايه‏گذارى شده» خاطرنشان مى‏سازد «من اگر روى منبر حرف‏هايى مى‏زنم دولت و هيأت حاكمه نبايد به خودشان بگيرند.»
   سپس يك نكته گزيده تاريخى را نقل مى‏كند كه سيدى در زمان رضاشاه در كرمانشاه به منبر رفته بود. روزى او را شهربانى احضار مى‏كند كه تو به شاه توهين كرده‏اى، هر چه او قسم مى‏خورد كه چنين نيست قبول نمى‏كنند. مى‏گويند: مگر تو راجع به ظالمان حرف نزدى؟ سيد مى‏گويد ظالم چه ربطى به شاه دارد.
سپس او را چند سيلى زده و از شهربانى بيرون مى‏اندازند.
  در خصوص توفيق او در جذب جوانان در خاطرات و اسناد مطالب متعددى آمده است. برخى جامعيت و تفسير چندبعدى او را ملاك مى‏دانند. بعضى طرح مسائل روز را، جمعى يكى بودن حرف و عمل طالقانى را، عده‏اى نوگرايى او و گروهى نيز از سحر سخنان بليغ او و همچنين از سعه صدر و ميدان دادنش به جوانان سخن گفته‏اند.
  حكومت پهلوى با كنترل و مراقبت چندجانبه خود نتوانست مانع كارايى مسجد گردد. لذا مسجد در نقش بازيافته خود ظهور كرد و به پايگاه انقلاب و مركز نشر تعاليم اسلامى مبدل شد. مسجد به محل وحدت نيروهاى انقلابى تبديل شد و سوءاستفاده و تفرقه‏افكنى دشمن، ديگر مجال حضور نيافت. در دوران انقلاب در سال‏هاى 1356 ـ 1357، روحانيون از مساجد براى سازماندهى و هدايت مبارزه مردم بهره مى‏بردند و با تقسيم مناطق و پايگاه قرار‌دادن هر مسجد در آن منطقه، حركات نهضت را هماهنگ مى‏كردند.
مسجد هدايت
مركز اطلاع‏رسانى
   مسجد به سبب آن كه خاستگاه توحيد و نفى شرك و باطل است، جايگاه نداى حق و دادخواهى مظلوم نيز به حساب مى‏آيد، مسجد همواره مهد قيام و اعتراض بوده و مردم نيز برحسب مقتضيات و شرايط جامعه از اين مكان مقدس الهام گرفته‏اند. تبادل اطلاعات و جلسه‏ها و مشاوره ميان مبارزان نيز در مساجد انجام مى‏پذيرفت، زيرا پخش اعلاميه در اغلب مساجد ايران سهل‏تر و سريع‏تر صورت مى‏گرفت. البته اين شيوه برقرارى ارتباط از راه پخش خبر و تجمع مسلمانان، از سال‏هاى قبل نيز سابقه داشت. در دوران نهضت امام نيز اين نحوه اطلاع‏رسانى و پخش اعلاميه در مساجد صورت مى‏گرفت. به دنبال بروز هر واقعه‏اى كه مسبب آن رژيم بود و به نحوى از انحا تعرضى به اسلام و منافع كشور داشت، با اعتراض مردم و علما و حضرت امام شروع و از طريق پخش اعلاميه در مجامع مذهبى خصوصا مساجد، همه‏گير مى‏شد و بدين ترتيب اخبار جريان‏ها و حوادث به مردم انتقال مى‏يافت. در طول نهضت امام خمينى(ره)مسجد اين نقش خود را به خوبى ايفا كرد.
   مسجد هدايت نيز كه از پايگاه‏هاى فعال در دوران مبارزات و مؤثر در پيروزى انقلاب بود نيز در اين زمينه نقش فعالى را ايفا كرد. زمانى كه عده‏اى از سرمايه‏داران آمريكايى و در رأس آنان راكفلر بزرگترين سرمايه‏دار آمريكايى، به منظور عقد قرارداد بازرگانى و اخذ امتيازات به ايران وارد شده بودند اعلاميه اعتراض‏آميزى بر روى درِ مسجد هدايت نصب و نسبت به اين قرارداد اعتراض شده بود. اين اعلاميه براى هوشيارى و آگاهى مردم از متن قرارداد و دعوت از مردم براى اعتراض به آن بود. همچنين در اين مسجد پيام‏هاى امام خمينى در قالب جزواتى تهيه و تكثير و در ميان مردم و بازاريان منتشر مى‏شد.
  مهمترين جلسات مسجد هدايت معمولاً شب‏هاى جمعه برگزار مى‏شد. دليل آن اين بود كه تمامى افرادى كه در جلسات شركت مى‏كردند جوانان و دانشجويان و اقشار مختلف بودند و از تمامى نقاط شهر به اين مكان مى‏آمدند. ازدحام جمعيت در اين جلسات به قدرى بود كه افراد در خيابان و كوچه مى‏نشستند و به مسايل مطرح شده كه از بلندگو پخش مى‏شد، گوش مى‏دادند. يكى از خصوصيات اين مراسم، دوست و آشنا شدن شركت‏كنندگان با هم بود. بعضى افراد دوستانشان را از راه‏هاى دور جهت شركت در اين جلسات دعوت مى‏كردند. شهيد محمدعلى رجايى در اسناد و بازجويى‏هايى كه ساواك از ايشان نموده است مى‏نويسد:
«شب‏هاى جمعه به اين مسجد مى‏رفتيم و در جلسات سخنرانى و تفسير آقاى طالقانى شركت مى‏كرديم.»
  شهيد محمدعلى رجايى هر شب به جلسات تفسير قرآن آيت‌الله طالقانى در مسجد هدايت مى‏رفت و تمام آياتى كه در آنجا تفسير مى‏شد گرفته و حفظ مى‏كرد و مى‏كوشيد تا بدان عمل كند و بارها به دوستانش گفته بود كه اگر ما حداقل هفته‏اى يك آيه از قرآن بخوانيم و به آن عمل كنيم زندگى خوبى خواهيم داشت و خود او نيز اين كار را مى‏كرد.
  همان‏گونه كه پيش از اين ذكر شد با حضور جوانان و دانشجويان، مراسم تفسير شب‏هاى جمعه شور و هيجان خاصى به خود گرفت و در نهايت جلسات رنگ و بوى سياسى مى‏يافت. يكى از دانشجويان شركت‏كننده در آن مراسم مى‏گويد:
«كم‏كم با چهره‏هاى مذهبى و دانشجويان مسلمان همه دانشكده‏ها اعم از كشاورزى، دانشسراى عالى، دانشكده‏هاى علوم پزشكى، دندانپزشكى، شب‏هاى جمعه در مسجد هدايت آشنا مى‏شديم. بعد از اين كه تفسير ايشان [آيت‌الله طالقانى] تمام مى‏شد شايد تا يك ساعت بعد از آن همه مى‏نشستند و با هم صحبت‏هاى سياسى مى‏كردند. عده‏اى هم دور مرحوم طالقانى جمع مى‏شدند و سؤالهاى خاصى مى‏كردند».