نقش مدیریت کارآمد در اداره جامعه اسلامی در سال جدید -بخش پایانی
مدیریت مدبرانه در سایه تعهد انقلابی
فریده شریفی
مدیران صالح در نگرش و طراحی برنامهها به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که با رعایت مسائل اخلاقی، سعادت جامعه را تامین نمایند.
بسیاری از صاحب‌نظران علت موفقیت و شکست نهادها را در تفاوت مدیریت آنها می‌دانند و معتقدند عضو حیاتبخش هر سازمان مدیریت آن است. وظیفه اصلی مدیران در تمام سطوح و در همه واحدهای مختلف اقتصادی،اجتماعی، اداری و.... این است که محیطی را طراحی و نگه‌داری کنند تا در آن اعضا بتوانند به صورت گروهی با یکدیگر کار کنند و به اهداف تعیین شده دست یابند.
مدیریت فرآیند به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه‌ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و کنترل آنها است که برای دستیابی به اهداف سازمانی و براساس نظام ارزشی مورد قبول قرار می‌گیرد.
بر همین اساس ضرورت دارد در سال جدید سازمان‌ها و ارگان‌ها نیز با نگاهی نو و انقلابی به جنگ مشکلات بروند و در راستای خدمت به جامعه اسلامی قدم بردارند.
کشوری که حرف اول و آخر را می‌زند
40 سال از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد در این مدت به رغم وجود هجمه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و تهدیدات و آسیب‌‌هایی که از دشمنان خارجی به کشور ایران وارد آمده است اما جوانان شجاع و آگاه کشور در همه عرصه‌ها به پیشرفت‌ها و افتخاراتی نایل آمدند که دوست و دشمن اعتراف کردند مردم ایران مردمی آگاه و هوشیار هستند و توانسته‌اند در همه زمینه‌ها پیشرفت کنند.
«محمدحسین صفار هرندی» عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در این‌باره می‌گوید: «به‌رغم تمامی مشکلات و محدودیت‌ها و براساس اعلام مراکز علمی جهان،رتبه علمی ایران در میان 160 کشور، رتبه شانزدهم است. یعنی سرعت علم در ایران نسبت به میانگین سرعت رشد علم در جهان 11 برابر است که پیش‌بینی می‌شود اگر به همین منوال باشد در رتبه‌بندی طی 6 سال آينده جزء پنج کشور اول جهان خواهیم بود.»
وی اضافه می‌کند: «امروز کشوری که در منطقه غرب آسیا حرف اول و آخر را می‌زند و حتی دشمنان به آن اذعان دارند ایران است و این باعث شده که ترامپ رئیس جمهور آمریکا وقتی می‌خواهد با نیروهای خود در عراق دیدار داشته باشد دزدکی و چراغ خاموش می‌آید اما وزیر خارجه ایران پنج روز تمام در عراق بود و همه رسانه‌ها هم این سفر را گزارش دادند.»
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام همچنین می‌گوید: «باید ببینیم که قبلا چه جایگاهی داشتیم و آیا اصلا کسی ایران را می‌شناخت که بخواهد برای آن حوزه نفوذ تعریف کند، امروزه وقتی که خبر تولید یک توربین ایرانی برای نصب در نیروگاه بزرگ برق‌رسانی منتشر می‌شود این سوال در اذهان بیگانگان ایجاد می‌شود که آیا ایرانیان می‌توانند توربین تولید کنند، این‌ها همه از برکت انقلاب اسلامی و حضور جوانان در عرصه‌های مدیریتی است.»
وی تصریح می‌کند: «البته نمی‌توان گفت که اشتباهاتی نداشتیم انسان عاقل باید همیشه به دنبال تصحیح عملکرد اشتباه خود باشد اما به یاری خداوند ما اشتباهات را رفع می‌کنیم و 40 سال دوم را بر یافته‌های 40 سال اول بنا می‌کنیم. امروز خوشبختانه به پیشرفت‌های قابل توجهی نائل شده‌ایم. پالایشگاه را از روی بروشور می‌سازند و رئیس جمهور در مراسم افتتاح این مجموعه در اوج تحریم‌ها و فشارها اعلام می‌کند که در بنزین خودکفا شده‌ایم.
نیاز به مدیرانی دلسوز و آگاه
در سال جدید
مدیران آگاه، دلسوز، شایسته و صالح در پیشرفت کشور نقش اساسی دارند،برای پیشرفت کشور ضروری است که در سال جدید نسبت به تربیت مدیران صالح برنامه‌ریزی شود.
«عبدالرضا صنیعی» کارشناس ارشد مدیریت در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان در این‌باره می‌گوید: «برای تربیت مدیران دلسوز،آگاه و کارآزموده علاوه بر داشتن علم و دانش نیاز است که از تربیت اخلاقی، ارزشی و تربیت اسلامی نیز استفاده شود، چرا که مدیریت همانند دانش‌های دیگر علوم انسانی با اسلام رابطه‌ای عمیق دارد و مدیران علاوه بر کسب علم و فنون باید در زمینه آموزه‌های دینی و مذهبی و ارزشی نیز پیشقدم باشند تا شرایط یک مدیر خوب و ارزشمند را داشته باشند.»
وی اضافه می‌کند: «متأسفانه برخی از مدیران به رغم علم و دانش فراوان از تربیت صحیح اسلامی و اخلاقی برخوردار نیستند و از اداره سازمان یا نهادی که برعهده دارند به خوبی برنمی‌آیند، تربیت اخلاقی و تعهد مدیران می‌تواند زمینه‌ساز دلسوزی، اخلاص، امانتداری و وجدان کاری را در مدیران فراهم آورد.» به گفته این کارشناس، تا زمانی که یک مدیر صلاحیت کافی برای اداره سازمان نداشته باشد نمی‌توان از دیگر اعضای آن سازمان یا کارمندان انتظار کارآیی، صلاحیت و وجدان کاری داشت و این مسئله در تمامی مجامع، ادارات، شرکت‌ها، کارگاه‌ها و کارخانه‌ها قابل مشاهده است، حتی در مجموعه خانواده هم این مسئله به خوبی ثابت شده است که وجود والدین، مدیر، مدبر، آگاه و دانا در پرورش فرزندان شایسته و صالح بسیار تأثیرگذار است.
خانمی که در یک اداره مشغول به کار است در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان به مشکلات اداری اشاره می‌کند و می‌گوید: «با اینکه خود من در یک نهاد دولتی مشغول به کار هستم اما از مشکلات و معضلات اداری کاملاً آگاه هستم و می‌دانم که مردم در مراجعه به ادارات با چه مسائلی دست و پنجه نرم می‌کنند.»
این کارمند، وجود نظام بوروکراسی و کاغذبازی و تشریفات اداری را مهمترین معضل ادارات عنوان می‌کند و می‌گوید: «وقتی مردم به ادارات مراجعه می‌کنند و می‌خواهند گرفتاری و مشکل خود را حل و فصل نمایند با انبوهی از تشریفات اداری و کاغذ بازی رو به رو می‌شوند و به آنها می‌گویند از این اتاق به آن اتاق و از این طبقه به آن طبقه بروید و امضای این شخص یا آن شخص را جمع‌آوری کنید! در حالی که می‌توان از این تشریفات صرف‌نظر کرد و کار مردم را به راحتی انجام داد.»
وی اضافه می‌کند: «حالا تصور کنید شخصی که به ادارات مراجعه می‌کند فرد سالمندی است و رفتن به این اتاق و آن اتاق برایش چه عذابی به همراه می‌آورد مخصوصاً اداراتی که آسانسور ندارند و یا به طور عمد یا غیرعمدی همیشه آسانسورهایشان خراب است! اما اگر یک اداره از مدیر دلسوز و مهربان و با تجربه‌ای برخوردار باشد و با کارمندان رابطه‌ای صمیمی و هماهنگ داشته باشد می‌تواند از آنان بخواهد که کار ارباب‌رجوع را در اسرع وقت انجام دهند و ملاحظه افراد سالمند، کسانی که با بچه‌های کوچک خود به ادارات می‌آیند یا دیگر افراد را داشته باشند و کار آنان را به فردا و پس فردا موکول نکنند.»
مدیران صالح در نگرش و طراحی برنامهها به گونه‌ای عمل می‌کنند که با رعایت مسائل اخلاقی سعادت جامعه را تأمین کنند.
جایگاه مدیریت در اسلام
برخی از کارشناسان به ویژه نظریه‌پردازان غربی معتقدند که مدیریت رشته‌ای فردی و مستقل است و فقط به ویژگی‌های فردی و روحی و روانی شخص ارتباط دارد اما از دیدگاه متفکران اسلامی رشته مدیریت هم مانند سایر رشته‌ها ارتباط عمیقی با دین مبین اسلام دارد و شخصی که مدیریت یک مجموعه را به عهده دارد باید در چارچوب یک سری ارزش‌ها، مفاهیم و بایدها و نبایدها به عهده‌داری منصب خویش بپردازد، مطابق این دیدگاه شخص مدیر نمی‌تواند هر تصمیمی که دلش خواست بگیرد، چرا که اداره یک مجموعه را برعهده دارد و هدف خاصی را دنبال می‌کند و هرگونه تکروی، خودخواهی و رفتارهای غیراخلاقی می‌تواند مجموعه را به انحراف و بیراهه بکشاند.
یک کارشناس مسائل اجتماعی در این باره می‌گوید: «یکی از مسائلی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در استخدام نیروی انسانی در ادارات و سازمان‌ها به کار گرفته شد مسئله گزینش افراد از لحاظ تعهد و الزام به مسائل اخلاقی و مذهبی بود، چرا که واقعاً نمی‌توان انتظار داشت که هر کسی با هر شرایطی به استخدام ادارات در بیاید و مسلماً به شایستگی و صلاحیت‌های اخلاقی نیاز است.»
وی اضافه می‌کند: «در امر مدیریت که بسیار منصب مهم و حساسی است این مسئله بیشتر احساس می‌شود که شخص مدیر به تربیت اسلامی و اخلاق اسلامی مزین باشد زیرا اگر چنین نباشد و انتخاب مدیر صالح و شایسته با توجه به معیارهای اخلاقی و مذهبی انجام نشود آینده آن سازمان یا نهاد با خلأ و محدودیت‌های زیادی مواجه خواهد شد و آن هدفی که مورد نظر است تأمین نخواهد شد.»
وی تصریح می‌کند: «یک مدیر موفق و کارآزموده مدیری است که با رعایت الگو و موازین اسلامی، کارمندان خود را انتخاب کند و در هنگام برنامه‌ریزی، طراحی و تصمیم‌گیری برای اهداف سازمان به مسائل تربیتی نیز اهتمام خاص داشته باشد مثلاً برای کارمندان منظم، هوشیار و دقیق، تشویق‌های مناسبی در نظر بگیرد تا آنان را تشویق و دلگرم سازد و متقابلاً برای کارمندان خاطی، تنبیه‌های مناسبی در نظر بگیرد تا آنان از کار خود پشیمان شوند و رویه خود را عوض کنند. در هر صورت آموزش نیروهای انسانی و کارمندان و کارکنان مجرب، آگاه و کاردان از وظایف مدیران است و اگر مدیری خود صلاحیت‌های لازم برای این کار را نداشته باشد نمی‌تواند کارمندان نمونه و شایسته هم داشته باشد.»
یک کارشناس مذهبی نیز در این باره می‌گوید: «مشکل ما در این است که برخی از ادارات و سازمان‌ها با ضعف مدیریت اسلامی رو به رو هستند و مدیران در این‌گونه سازمان‌ها فقط به فکر پول درآوردن و به فکر پست و مقام هستند، دیر می‌آیند، زود می‌روند و فقط مشغول کارهای شخصی هستند و اداره آن سازمان را به دیگر افراد سپرده‌اند، افرادی که شایستگی مدیریت ندارند و امور آن سازمان را به خوبی انجام نمی‌دهند، در حالی که این سوء استفاده از منصب و مقام هم یک نوع دزدی به حساب می‌آید، دزدی که فقط از در و دیوار مردم بالا رفتن نیست، سوء استفاده از مناصب و موقعیت‌های شغلی و مدیریتی هم یک نوع دزدی به حساب می‌آید که مسئولین و مقامات ذی‌ربط باید نسبت به کار این افراد نظارت و کنترل بیشتری داشته باشند.»