پرسش:
چرا وقتی نمرودیان حضرت ابراهیم(ع) را در آتش انداختند، آتش او را نسوزاند، آیا این پدیده با حاکمیت قانون علیت در علل و اسباب جاری در جهان هستی تعارضی ندارد؟
پاسخ:
در داستان حضرت ابراهیم(ع) می‌خوانیم که آتش او را نسوزاند، بلکه تبدیل به گلستان شد. از طرفی قانون علیت کلی بوده و در همه موارد کاربرد دارد. با توجه به اینکه ذات آتش علت در سوزانندگی است، چگونه قانون علیت در این مورد نقض شده است؟ آیا از لحاظ علمی توجیهی برای این موضوع می‌توان یافت؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت: علیت هر موضوعی برای موضوع دیگر، وابسته به خواصی است که در موضوع اول قرار دارد و اگر خواص آن به طریق طبیعی و یا اعجاز تغییر یابد، طبیعتا دیگر نمی‌تواند علت برای موضوع دوم باشد.
آتش ابراهیم نیز با اعجاز خداوند دچار تغییر و تحولاتی شده و تبدیل به گلستان شد و بر همین اساس، ویژگی‌های قبلی خود را از دست داد. بر این اساس، جای تعجب نیست که ابراهیم (ع) در گلستانی که قبلا آتش بوده، سالم مانده و دچار سوختگی نشود. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: ای آتش بر ابراهیم(ع) سرد و سالم باش! (انبیاء- 69)
در اینجا توجه خوانندگان محترم را به یک موضوع ثابت شده علمی جلب می‌کنیم:
 می‌دانیم که «آب» در ذات خود دشمن «آتش» بوده و می‌توان آن را از بهترین وسائل برای مهار آتش دانست، اما همین آب، مرکب از دو عنصر «هیدروژن» و «اکسیژن» می‌باشد که اگر با کمک کاتالیزور، آب را به دو عنصر سازنده خود تفکیک کنیم، یکی از آنها (هیدروژن) در تماس با آتش منفجر شده و دیگری (اکسیژن)، آتش را شعله‌ور‌تر می‌سازد؛ یعنی این دو عنصر، دقیقاً کاری مخالف با آب که ترکیبی از آنها است را انجام می‌دهند و این موضوع نیز هیچ منافاتی با اصل علیت ندارد!
بعد از دقت در نمونه ‌اشاره شده، باید دانست که امروزه، علم ثابت کرده که چنین فعل و انفعالات و تغییر و تبدیل‌هایی محال و غیر ممکن نیست و بنابر اصل پذیرفته شده‌ای که «ماده و انرژی هیچ گاه از بین نرفته، بلکه دائما به یکدیگر تبدیل می‌شوند»، می‌توان گفت: امکان تبدیل انرژی موجود در آتش به ماده وجود دارد و از لحاظ علمی محال نیست، گرچه در حالت طبیعی، امکان تبدیل سریع آن به گل و گیاه، دور از ذهن بشر بوده و به عبارتی «محال عادی» است، اما چون این تغییر و تحول، «محال علمی» نیست، بعید نیست که بشر نیز بتواند در آینده این کار را انجام دهد که البته در آن زمان نیز توانایی انسان در تبدیل انرژی به ماده محدود بوده و طی مدت زمان زیادی، شاید بتواند تنها مقدار اندکی ماده را از انرژی استحصال نمود.
اما پروردگار متعال با توجه به قدرت نامحدودی که دارد، به سادگی می‌تواند حجم وسیعی از انرژی را در یک چشم به هم زدن به هر ماده‌ای که می‌خواهد تبدیل کند و این کار را در جریان سوزاندن حضرت ابراهیم (ع) انجام داده و آتش نمرودیان را در زمان اندکی به گلستان تبدیل نمود، بدون آنکه خللی در اصل علیت به وجود آید؛ زیرا آتشی سوزاننده است که خواص و ویژگی‌های مربوطه را داشته باشد، اما اگر همان آتش تبدیل به گلستان شد، دیگر ویژگی‌های قبلی در آن وجود ندارد تا از نسوختن فردی در آن تعجب کنیم، همان گونه که آبی مهار‌کننده آتش است که نوع خاصی از ترکیب اکسیژن و ئیدروژن در آن وجود داشته باشد، اما هرگاه این ترکیب تغییر یابد، نه تنها به مهار آتش کمکی نمی‌کند، بلکه به گسترش دامنه آن می‌انجامد.
چنین مواردی که از لحاظ عقلی محال نبوده، اما توانایی بشر برای انجام و یا سرعت عمل در آن محدود است، اگر در برابر چشم انسان‌ها انجام شود، نام «اعجاز» و «معجزه» را بر آن می‌نهند.