آمریکا علیه اوپک!(یادداشت میهمان)
1- آمریکا تلاش داشت از طریق اوپک بر ایران فشار بیاورد، حتي نماينده خود در امور ايران را براي تحت فشار قرار دادن اعضاي اوپک به توليد نفت بيشتر به وین فرستاده بود اما بعداز اینکه در اجرای سیاست به صفر رساندن فروش نفت ایران شکست خورد و مجبور شد اعلام کند هشت کشور
مشتري اصلي نفت ايران را از تحريم‌ها معاف می‌کند، اکنون توافق تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک و مستثنی شدن ایران از کاهش تولید نفت شکست ديگري براي آمريکا محسوب مي‌شود.
نشست 175 اوپک با اعتراض اعضا به سیاستهای عربستان، شاهد برتری سیاست منافع تولیدکنندگان نفت بر سیاست حفظ منافع
سعودي - امريکايي بود. نکته بارز در نشستهای اخیر اوپک همسويي عربستان و آمريکا براي مقابله با سياست‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي جمهوري اسلامي ايران از طريق کاهش درآمدهاي نفتي و ارزي و فشار بر ملت ایران از طریق جنگ اقتصادی بود. آمریکایی‌ها و رسانه‌های غربی تلاش داشتند القا کنند تحولات بازار نفت جهان با وجود تحريم نفتي ايران مطابق ميل آمريکا حرکت نموده و آمريکا می‌تواند فشار بیشتری بر ایران اعمال کند. حتی بی‌بی‌سی نیز نتوانست بر نقش پشت پرده آمریکا در فشار بر اوپک سرپوش بگذارد و اذعان کرد«مسئله مهم‌تر فشارهاي آمريکا بر کشورهاي عضو اوپک و مخصوصا عربستان است». آمریکا امیدوار بود با اعمال نفوذ در اوپک، کاهش حضور، نفوذ و نقش خود در منطقه را که با شکست داعش تشدید شده است، جبران کند. اما علیرغم میل آمریکا، توافق اوپک و هرگونه افزایش قیمت نفت اولا موجب درآمد بیشتر کشورهای تولیدکننده نفت از جمله ایران خواهد شد و می‌تواند در صورت تدبیر و برنامه‌ریزی‌های صحیح موجب بهبود وضع اقتصادی این کشورها شود. ثانیا این توافق می‌تواند موجب انسجام و تقویت و تداوم تاثیرگذاری و سیاست‌گذاری این سازمان نفتی در بازارهای جهانی شود.
2-اما در حاليکه رئيسجمهور آمريکا با توئيتهاي پي‌درپي خود به دنبال افزايش توليد اوپک و کاهش قیمت نفت بود، شرکت‌های توليدکننده نفت شيل آمريکا از این سیاست متضرر می‌شوند چراکه از ماه اکتبر تاکنون کاهش 29 درصدي قيمت نفت ايالات متحده و قيمت‌هاي زير 60 دلار موجب کاهش سودآوري سرمایه‌گذاری‌ها در نفت شیل آمریکا و صرفه اقتصادی نداشتن این سرمایه‌گذاری‌ها شده است و عملا طرح «انقلاب شيل‌اويل آمريکا» برای تبدیل شدن به بزرگ‌ترين توليدکننده نفت خام جهان را با شکست مواجه کرده است. آمریکا در یک سیکل معیوب قرار گرفته و هرگونه افزایش تولید موجب کاهش قیمت نفت و در نهایت موجب کاهش تولید نفت شیل به علت مقرون به صرفه اقتصادی نبودن سرمایه‌گذاری در این صنعت خواهد شد. گرچه دولت آمریکا برآورد کرده توليد نفت اين کشور17 درصد در سال جاري افزايش یابد اما شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل از جمله استيون پروت، مدير اجرايي شرکت Elevation Resources LLC اعلام کردند با این روند سال آينده ميلادي تا 20 درصد تولید شیل آمریکا کاهش خواهد یافت و موجب ادامه کاهش ارزش سهام شرکت‌هاي توليدکننده شيل می‌شود.
3- آمریکا به شدت نگران کاهش منابع نفتي در جهان نیز می‌باشد. اين موضوع سبب شده تا ترامپ تلاش کند توليد نفت اوپک کاهش نیابد تا با خرید نفت ارزان هم ذخائر خود را افزایش دهد و هم قیمت بنزین در کشورش را پایین نگه دارد و وضع اقتصادی را بهتر کند تا ریاست جمهوری دور دوم خود را تضمین کند. اما افزايش بهاي نفت باعث ايجاد رکود و افزايش تورم در اقتصاد آمريکا خواهد شد و براساس گزارش آژانس اطلاع‌رساني انرژي آمريکا هم ذخاير نفت خام آمريکا در هفته منتهي به 30 نوامبر هفت ميليون و سيصد هزار بشکه کاهش یافته است و هم شاهد کاهش و رسيدن توليد نفت آمريکا به سه ميليون و پانصد هزار بشکه در روز هستيم. همین امر موجب نگرانی آمریکا برای تاثیرگذاری بر بازار نفت و شکست سیاست تحریمی علیه ایران شده است. لذا نوعي تناقض بين سیاست آمریکا و آنچه که ترامپ انجام مي‌دهد با آنچه صنعت نفت آمريکا شاهد آن است مشاهده مي‌شود. آمريکا با ادعای افزایش تولید نفت شیل و همچنین استفاده از ذخائر خودش، مي‌تواند شکافي را که اوپک و ديگر کشورهای تولیدکننده نفت ايجاد مي‌کنند، پر کند و هيچ ترس و واهمه‌اي هم از تصميم اوپک نداشته باشد. اما آمریکا عملا از این اقدام ناتوان است.
4- هر گونه کاهش توليد و افزايش بهاي نفت در سطح جهاني براي مصرف‌کنندگان نفت و به ویژه آمریکا و اروپا مشکل ایجاد می‌کند، اما از سوی دیگر با توجه به اينکه درصد بالايي از ارزش بازار سرمايه در بورس‌هاي جهان متعلق به شرکت‌هاي نفتي است، کاهش قيمت نفت نیز
به‌طور مستقيم موجب کاهش ارزش شاخص سهام بورس‌های جهانی و متضرر شدن کشورهای مصرف‌کننده نفت نیز خواهند شد، همانند آنچه که قبل از توافق اوپک رخ داد.
5- این سخن وزير نفت عربستان را که گفته بود واشنگتن در موضعي نيست که نظر خود را بر اوپک ديکته کند یک ژست سیاسی باید تلقی کرد برای پاک کردن افکارعمومی از این عقیده که عربستان گاوه شیرده آمریکاست. این در حالی است که خالد الفالح تصریح کرده بود تصميمي که ما در اوپک مي‌گيريم مبتني بر منافع کشورهاي مصرف‌کننده از جمله آمريکاست! نشست اخیر اوپک در وين چالش بزرگي براي عربستان به حساب مي‌آمد. عربستان بر سر دو‌راهي قرار داشت. از یک سو تحت فشارهاي آمريکا برای عدم کاهش تولید بود تا موضع آمریکا در پرونده خاشقجی تغییر نکند و از سوی دیگر تحت فشارهاي بازار برای کاهش توليد بود تا قیمت‌ها بیش از این کاهش پیدا نکند. عدم تاثیرگذاری عربستان بر تصمیم اوپک در جهت سیاستهای کاخ سفید هزینه‌های سنگینی برای
بن سلمان در سايه پيامدهاي خطرناک ترور خاشقجي و دفاع تمام قد ترامپ از عربستان در پی خواهد داشت.
6- اما بعد از 57 سال از تاسیس اوپک تصمیم قطر برای خروج از این سازمان نفتی زوایای پنهانی دارد که باید منتظر روشن شدن آنها بود. دوحه تمرکز بر افزايش سهم و نقش جهاني خود در توليد گاز را دلیل اتخاذ چنین تصمیمی اعلام کرده است اما تمرکز بر افزایش توليد گاز نمی‌تواند منافاتی با حضور در اوپک داشته باشد لذا اولا یکی از اهداف قطر از خروج از اوپک تلاش برای افزایش تولید و جذب بیشتر سرمایه‌های خارجی است که بعد از سیاستهای تنش‌زا و مخرب سعودی‌ها در منطقه، سرمایه‌گذاری‌های خارجي در عربستان به شدت کاهش يافته است.ثانیا شاید نقش مخرب عربستان در اوپک هم آن‌گونه که وزیر انرژی قطر گفته يکي از دلايل تصمیم برای خروج از این سازمان نفتی باشد.ثالثا خروج قطر از اوپک نشان داد اختلافات ميان کشورهاي حاشيه خليج فارس پایدار است که عواقب ناخواسته و بلندمدتي براي منطقه خواهد داشت. رابعا این را هم نباید فراموش کرد که تصميم قطر مبني بر خروج از اوپک بعد از قریب شصت سال عضويت در سازمان اوپک نشان مي‌دهد که اين کشور متوجه شده است که مي‌تواند مستقل از عربستان و امارات هم به بقاي خود ادامه بدهد. خامسا گرچه وزیر انرژی قطر گفته این تصميم سياسي نيست اما هر دلیل دیگری که بتوان برای تصمیم قطر عنوان کرد، با توجه به حضور برایان هوک در وین برای ممانعت از اجماع کشورهای عضو اوپک، نمی‌توان نقش آمریکا را پشت اتخاذ چنین تصمیمی نادیده گرفت، هرچند در حالت خوشبینانه معتقد باشیم که دوحه از این نقش آمریکا بی‌اطلاع و ناآگاه است. عدم واکنش بقیه اعضای اوپک به این تصمیم قطر، به جز ایران که ابراز تاسف کرد، نیز سؤال‌برانگیز است. لذا حقیقت پشت تصمیم قطر این است که دوحه عملا در جهت سیاستهای آمریکا و در زمینی که کاخ سفید طراحی کرده، بازی می‌کند. چراکه هدف آمریکا برای رسیدن به منافع خود در منطقه به ویژه در زمینه انرژی و باز کردن پای صهیونیست‌ها، از حيز انتفاع انداختن نهادهای منطقه‌ای و ايجاد جدايي بين کشورهای منطقه از جمله اعضای اوپک و بی‌خاصیت کردن این سازمان نفتی است، همان‌گونه که تاکنون در جهت تفرقه کشورهای منطقه عمل کرده است. بی‌خاصیت کردن شورای همکاری خلیج فارس، تشویق سعودی‌ها برای دشمنی با ایران، ایجاد تنش بین عربستان و قطر، به راه انداختن جنگ عربستان علیه یمن، همچنین به وجود آوردن داعش در سوریه و عراق با پول عربستان و حمایت‌های ترکیه و قطر، طراحی به گروگان گرفتن نخست‌وزیر لبنان توسط عربستان و حتی طراحی قتل خاشقجی برای تشدید تقابل عربستان با دیگر کشورها و دوشیدن بیشتر سعودی‌ها و... مصادیق نتیجه این سیاست آمریکا در سال‌های اخیر می‌باشد. نکته مهم در اجرای این سیاست آمریکا، نقش و حضور عربستان در اجرای همه نمونه‌های ذکر شده است. لذا از این جهت هرگونه حرکت در جهت سیاستهای آمریکا برای کشورهای منطقه یک بازی باخت – باخت و تصمیم قطر در خروج از اوپک نیز یک خدمت بزرگي به آمریکا و تحليل و تضعیف توان و امکانات کشورهاي عضو اوپک است. سادسا این اقدام قطر می‌تواند احتمال خروج کشورهاي ديگر از مجمع کشورهاي صادر‌کننده گاز را نیز به تلافي خروج دوحه از اوپک در پی داشته باشد که این خود نیز در کنار تهدید اوپک، تهدیدی برای این مجمع گازی در جهت سیاستهای آمریکا خواهد بود.
مشتري اصلي نفت ايران را از تحريم‌ها معاف می‌کند، اکنون توافق تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک و مستثنی شدن ایران از کاهش تولید نفت شکست ديگري براي آمريکا محسوب مي‌شود.
نشست 175 اوپک با اعتراض اعضا به سیاستهای عربستان، شاهد برتری سیاست منافع تولیدکنندگان نفت بر سیاست حفظ منافع
سعودي - امريکايي بود. نکته بارز در نشستهای اخیر اوپک همسويي عربستان و آمريکا براي مقابله با سياست‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي جمهوري اسلامي ايران از طريق کاهش درآمدهاي نفتي و ارزي و فشار بر ملت ایران از طریق جنگ اقتصادی بود. آمریکایی‌ها و رسانه‌های غربی تلاش داشتند القا کنند تحولات بازار نفت جهان با وجود تحريم نفتي ايران مطابق ميل آمريکا حرکت نموده و آمريکا می‌تواند فشار بیشتری بر ایران اعمال کند. حتی بی‌بی‌سی نیز نتوانست بر نقش پشت پرده آمریکا در فشار بر اوپک سرپوش بگذارد و اذعان کرد«مسئله مهم‌تر فشارهاي آمريکا بر کشورهاي عضو اوپک و مخصوصا عربستان است». آمریکا امیدوار بود با اعمال نفوذ در اوپک، کاهش حضور، نفوذ و نقش خود در منطقه را که با شکست داعش تشدید شده است، جبران کند. اما علیرغم میل آمریکا، توافق اوپک و هرگونه افزایش قیمت نفت اولا موجب درآمد بیشتر کشورهای تولیدکننده نفت از جمله ایران خواهد شد و می‌تواند در صورت تدبیر و برنامه‌ریزی‌های صحیح موجب بهبود وضع اقتصادی این کشورها شود. ثانیا این توافق می‌تواند موجب انسجام و تقویت و تداوم تاثیرگذاری و سیاست‌گذاری این سازمان نفتی در بازارهای جهانی شود.
2-اما در حاليکه رئيسجمهور آمريکا با توئيتهاي پي‌درپي خود به دنبال افزايش توليد اوپک و کاهش قیمت نفت بود، شرکت‌های توليدکننده نفت شيل آمريکا از این سیاست متضرر می‌شوند چراکه از ماه اکتبر تاکنون کاهش 29 درصدي قيمت نفت ايالات متحده و قيمت‌هاي زير 60 دلار موجب کاهش سودآوري سرمایه‌گذاری‌ها در نفت شیل آمریکا و صرفه اقتصادی نداشتن این سرمایه‌گذاری‌ها شده است و عملا طرح «انقلاب شيل‌اويل آمريکا» برای تبدیل شدن به بزرگ‌ترين توليدکننده نفت خام جهان را با شکست مواجه کرده است. آمریکا در یک سیکل معیوب قرار گرفته و هرگونه افزایش تولید موجب کاهش قیمت نفت و در نهایت موجب کاهش تولید نفت شیل به علت مقرون به صرفه اقتصادی نبودن سرمایه‌گذاری در این صنعت خواهد شد. گرچه دولت آمریکا برآورد کرده توليد نفت اين کشور17 درصد در سال جاري افزايش یابد اما شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل از جمله استيون پروت، مدير اجرايي شرکت Elevation Resources LLC اعلام کردند با این روند سال آينده ميلادي تا 20 درصد تولید شیل آمریکا کاهش خواهد یافت و موجب ادامه کاهش ارزش سهام شرکت‌هاي توليدکننده شيل می‌شود.
3- آمریکا به شدت نگران کاهش منابع نفتي در جهان نیز می‌باشد. اين موضوع سبب شده تا ترامپ تلاش کند توليد نفت اوپک کاهش نیابد تا با خرید نفت ارزان هم ذخائر خود را افزایش دهد و هم قیمت بنزین در کشورش را پایین نگه دارد و وضع اقتصادی را بهتر کند تا ریاست جمهوری دور دوم خود را تضمین کند. اما افزايش بهاي نفت باعث ايجاد رکود و افزايش تورم در اقتصاد آمريکا خواهد شد و براساس گزارش آژانس اطلاع‌رساني انرژي آمريکا هم ذخاير نفت خام آمريکا در هفته منتهي به 30 نوامبر هفت ميليون و سيصد هزار بشکه کاهش یافته است و هم شاهد کاهش و رسيدن توليد نفت آمريکا به سه ميليون و پانصد هزار بشکه در روز هستيم. همین امر موجب نگرانی آمریکا برای تاثیرگذاری بر بازار نفت و شکست سیاست تحریمی علیه ایران شده است. لذا نوعي تناقض بين سیاست آمریکا و آنچه که ترامپ انجام مي‌دهد با آنچه صنعت نفت آمريکا شاهد آن است مشاهده مي‌شود. آمريکا با ادعای افزایش تولید نفت شیل و همچنین استفاده از ذخائر خودش، مي‌تواند شکافي را که اوپک و ديگر کشورهای تولیدکننده نفت ايجاد مي‌کنند، پر کند و هيچ ترس و واهمه‌اي هم از تصميم اوپک نداشته باشد. اما آمریکا عملا از این اقدام ناتوان است.
4- هر گونه کاهش توليد و افزايش بهاي نفت در سطح جهاني براي مصرف‌کنندگان نفت و به ویژه آمریکا و اروپا مشکل ایجاد می‌کند، اما از سوی دیگر با توجه به اينکه درصد بالايي از ارزش بازار سرمايه در بورس‌هاي جهان متعلق به شرکت‌هاي نفتي است، کاهش قيمت نفت نیز
به‌طور مستقيم موجب کاهش ارزش شاخص سهام بورس‌های جهانی و متضرر شدن کشورهای مصرف‌کننده نفت نیز خواهند شد، همانند آنچه که قبل از توافق اوپک رخ داد.
5- این سخن وزير نفت عربستان را که گفته بود واشنگتن در موضعي نيست که نظر خود را بر اوپک ديکته کند یک ژست سیاسی باید تلقی کرد برای پاک کردن افکارعمومی از این عقیده که عربستان گاوه شیرده آمریکاست. این در حالی است که خالد الفالح تصریح کرده بود تصميمي که ما در اوپک مي‌گيريم مبتني بر منافع کشورهاي مصرف‌کننده از جمله آمريکاست! نشست اخیر اوپک در وين چالش بزرگي براي عربستان به حساب مي‌آمد. عربستان بر سر دو‌راهي قرار داشت. از یک سو تحت فشارهاي آمريکا برای عدم کاهش تولید بود تا موضع آمریکا در پرونده خاشقجی تغییر نکند و از سوی دیگر تحت فشارهاي بازار برای کاهش توليد بود تا قیمت‌ها بیش از این کاهش پیدا نکند. عدم تاثیرگذاری عربستان بر تصمیم اوپک در جهت سیاستهای کاخ سفید هزینه‌های سنگینی برای
بن سلمان در سايه پيامدهاي خطرناک ترور خاشقجي و دفاع تمام قد ترامپ از عربستان در پی خواهد داشت.
6- اما بعد از 57 سال از تاسیس اوپک تصمیم قطر برای خروج از این سازمان نفتی زوایای پنهانی دارد که باید منتظر روشن شدن آنها بود. دوحه تمرکز بر افزايش سهم و نقش جهاني خود در توليد گاز را دلیل اتخاذ چنین تصمیمی اعلام کرده است اما تمرکز بر افزایش توليد گاز نمی‌تواند منافاتی با حضور در اوپک داشته باشد لذا اولا یکی از اهداف قطر از خروج از اوپک تلاش برای افزایش تولید و جذب بیشتر سرمایه‌های خارجی است که بعد از سیاستهای تنش‌زا و مخرب سعودی‌ها در منطقه، سرمایه‌گذاری‌های خارجي در عربستان به شدت کاهش يافته است.ثانیا شاید نقش مخرب عربستان در اوپک هم آن‌گونه که وزیر انرژی قطر گفته يکي از دلايل تصمیم برای خروج از این سازمان نفتی باشد.ثالثا خروج قطر از اوپک نشان داد اختلافات ميان کشورهاي حاشيه خليج فارس پایدار است که عواقب ناخواسته و بلندمدتي براي منطقه خواهد داشت. رابعا این را هم نباید فراموش کرد که تصميم قطر مبني بر خروج از اوپک بعد از قریب شصت سال عضويت در سازمان اوپک نشان مي‌دهد که اين کشور متوجه شده است که مي‌تواند مستقل از عربستان و امارات هم به بقاي خود ادامه بدهد. خامسا گرچه وزیر انرژی قطر گفته این تصميم سياسي نيست اما هر دلیل دیگری که بتوان برای تصمیم قطر عنوان کرد، با توجه به حضور برایان هوک در وین برای ممانعت از اجماع کشورهای عضو اوپک، نمی‌توان نقش آمریکا را پشت اتخاذ چنین تصمیمی نادیده گرفت، هرچند در حالت خوشبینانه معتقد باشیم که دوحه از این نقش آمریکا بی‌اطلاع و ناآگاه است. عدم واکنش بقیه اعضای اوپک به این تصمیم قطر، به جز ایران که ابراز تاسف کرد، نیز سؤال‌برانگیز است. لذا حقیقت پشت تصمیم قطر این است که دوحه عملا در جهت سیاستهای آمریکا و در زمینی که کاخ سفید طراحی کرده، بازی می‌کند. چراکه هدف آمریکا برای رسیدن به منافع خود در منطقه به ویژه در زمینه انرژی و باز کردن پای صهیونیست‌ها، از حيز انتفاع انداختن نهادهای منطقه‌ای و ايجاد جدايي بين کشورهای منطقه از جمله اعضای اوپک و بی‌خاصیت کردن این سازمان نفتی است، همان‌گونه که تاکنون در جهت تفرقه کشورهای منطقه عمل کرده است. بی‌خاصیت کردن شورای همکاری خلیج فارس، تشویق سعودی‌ها برای دشمنی با ایران، ایجاد تنش بین عربستان و قطر، به راه انداختن جنگ عربستان علیه یمن، همچنین به وجود آوردن داعش در سوریه و عراق با پول عربستان و حمایت‌های ترکیه و قطر، طراحی به گروگان گرفتن نخست‌وزیر لبنان توسط عربستان و حتی طراحی قتل خاشقجی برای تشدید تقابل عربستان با دیگر کشورها و دوشیدن بیشتر سعودی‌ها و... مصادیق نتیجه این سیاست آمریکا در سال‌های اخیر می‌باشد. نکته مهم در اجرای این سیاست آمریکا، نقش و حضور عربستان در اجرای همه نمونه‌های ذکر شده است. لذا از این جهت هرگونه حرکت در جهت سیاستهای آمریکا برای کشورهای منطقه یک بازی باخت – باخت و تصمیم قطر در خروج از اوپک نیز یک خدمت بزرگي به آمریکا و تحليل و تضعیف توان و امکانات کشورهاي عضو اوپک است. سادسا این اقدام قطر می‌تواند احتمال خروج کشورهاي ديگر از مجمع کشورهاي صادر‌کننده گاز را نیز به تلافي خروج دوحه از اوپک در پی داشته باشد که این خود نیز در کنار تهدید اوپک، تهدیدی برای این مجمع گازی در جهت سیاستهای آمریکا خواهد بود.
دکتر محمدحسین محترم