گروه گزارش

 دختر‌بچه‌ای که کمتر از 7 سال دارد و در جلو یکی از غرفه‌های اسباب بازی‌های فکری ایستاده توجهم را جلب می‌کند. چشمانش از ‌اشتیاق برق می‌زند و در مورد چگونگی بازی‌ها سؤالات مختلفی از پدر و مادرش می‌پرسد. حتی متوجه شدم که علاوه ‌بر ویژگی‌های فیزیکی و کاربردی، میزان قیمت هم برایش اهمیت دارد. او و تمام کودکانی که امروز در نمایشگاه بازی و اسباب بازی کانون پرورشی فکری می‌بینم به گونه‌ای برایم از بازی و اسباب بازی مورد علاقه‌شان صحبت می‌کنند که به سادگی می‌توان فهمید کودکان نسل امروز بسیار باهوش‌تر و دقیق‌تر از آن هستند که با هر اسباب بازی بتوان آنها را سرگرم کرد.
همزمان با پیشرفت جوامع در تمام دنیا، طی چند دهه اخیر می‌بینیم کودکانی که متولد می‌شوند از بهره هوشی بالاتری به نسبت دهه‌های قبلی برخوردار هستند. کودکانی که شبیه بچه‌های دهه 50 یا 60 با یک توپ یا عروسک پارچه‌ای به راحتی سرگرم می‌شدند دیگر دیده نمی‌شوند. هر چند که پایین بودن سطح امکانات افراد خلاق‌تر و تلاشگری بار می‌آورد، اما کودکانی که امروزه با آنها رو‌به‌رو هستیم در یک اسباب بازی به دنبال یک کشف تازه هستند و با یک عروسک پارچه‌ای و یا ماشین پلاستیکی راضی نمی‌شوند.
 افزایش خلاقیت
 از ویژگی‌های اسباب بازی مناسب
بچه‌هایی که همراه پدر یا مادر و یا بعضا هر دو به نمایشگاه آمده‌اند، همگی به خوبی می‌دانند که اینجا چه خبر است. از این اتفاق که روزهای برگزاری نمایشگاه بازی و اسباب بازی امسال با تعطیلات مدارس به علت آلودگی هوا همزمان شده است و والدین از این فرصت برای بازدید از نمایشگاه استفاده کرده‌اند. حتی در این میان برخی از والدین از کار مرخصی گرفته‌اند تا به همراه فرزندانشان به نمایشگاه بیایند و این خود حاکی از اهمیت مسئله بازی و اسباب بازی برای خانواده‌هاست.
 نزدیک ظهر است و هنوز ساعات‌ زیادی از شروع نمایشگاه نگذشته است، اما جمعیت فراوانی در میان غرفه‌ها در حال بازدید هستند. کودکان و بعضا نوجوانان هم با نگاه‌های جست‌وجو‌گرشان به دنبال اسباب بازی مورد نظرشان هستند. البته اگر کسی نداند که اینجا چه نمایشگاهی است؟ با بازدید از برخی غرفه‌ها گمان می‌کند که نمایشگاه رباتیک یا شبیه آن است. تفاوت دنیای اسباب بازی بچه‌های نسل امروز را با چند نسل پیش به سادگی می‌توان لمس کرد.
خانمی که خود را اعظم قاسمی معرفی می‌کند و به همراه پسرش پرهام به نمایشگاه آمده در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان پیرامون اسباب بازی مناسب برای فرزندش می‌گوید:«‌با بازدید از غرفه‌های نمایشگاه، با توجه به آنکه پسرم کلاس دوم ابتدایی است و به تازگی با حروف آشنا شده یک بازی مناسب دیدم که بازی با حروف و تمرکز روی حروف است و همچنین بازی دیگری به نام «اتلو» که سبب افزایش سرعت عمل نیز می‌شود به نظرم مناسب است.»
وی در ادامه می‌افزاید:« اسباب بازی‌ها به نسبت زمان ما خیلی بهتر شده، چرا که در آن زمان اسباب بازی‌ها تنها عروسک بودند، اما حالا کتاب‌های مختلف و بازی‌های فکری وجود دارد. در زمان ما خلاقیت بچه‌ها بیشتر بود و بچه‌ها قادر بودند از کمترین امکانات استفاده بسیاری ببرند.»
قاسمی همچنین معتقد است که سازندگان اسباب بازی ایرانی برای رقابت با اسباب بازی‌های خارجی باید ربات‌های بیشتری بسازند، چرا که بچه‌های ایران در این زمینه بسیار مستعد هستند و به طور کل بازی‌هایی را که سبب افزایش خلاقیت بچه‌هاست مفید و مناسب می‌داند.
 قاسمی که دبیر نیز هست در ادامه این گفت‌و‌گو می‌گوید:« برای آنکه اسباب بازی‌ها به گونه‌ای باشد که علاوه‌بر بازی و سرگرمی همگام با آموزش تئوری مدرسه نیز باشد، باید مجددا به مسئله افزایش خلاقیت و تمرکز در آنها توجه کرد.»                            
وی همچنین ادامه می‌دهد:«‌مهم‌ترین مسئله در تهیه بازی و اسباب بازی برای کودکانمان علاقه آنان است؛ به طور مثال پسر من خیلی به بازی‌های مربوط به ربات‌سازی علاقه‌ای ندارد، در حالی که برخی از سنین کم در برخی زمینه‌ها مستعد و علاقه‌مند هستند.»
از پرهام نیز سؤالاتی در مورد اینکه به چه اسباب بازی‌هایی بیشتر علاقه‌مند است می‌پرسم، می‌گوید: «‌به بازی‌های فکری بیشتر علاقه دارم چون باعث میشه بیشتر فکر کنیم.»
اسباب بازی مهارتی
 فریاد‌رس فقر مهارتی دانش‌آموزان
امروزه سازندگان بازی و اسباب بازی به گونه‌ای عمل می‌کنند که علاوه ‌بر ایجاد تفریح و سرگرمی برای کودکان و نوجوانان آنچه را که به طور تئوری با کتاب و درس در کلاس می‌آموزند از طریق بازی تجربه و بهتر درک کنند. می‌توان گفت سازندگان اسباب بازی دارند با یک تیر دو نشان می‌زنند، اما نکته قابل توجه آن است که مراقب باشیم تا تیرمان به نشان بی‌نشانی نرود؛ چرا که انسان موجودی است که در هر بازه سنی باید آنچه را که مناسب است یاد بگیرد و اینکه کودکانی با کمتر از 10 سال سن در قالب بازی چیزی را بیاموزند که مربوط به سنین بالاتر است، نه تنها مناسب نیست، بلکه عین خطا و ضرر نیز هست.
یکی از نخستین عناوین درج شده در بالای غرفه‌های نمایشگاه که توجهمان را به سرعت جلب می‌کند «مهارت‌افزا» است.
پای گفت‌و‌گو با نخچی مدیر و مسئول این غرفه می‌نشینیم. وی در آغاز می‌گوید:«فقر مهارتی در نظام آموزشی بسیار بالاست و بچه‌ها با توجه به آنچه که تئوری می‌آموزند مهارت چندانی بلد نیستند به همین سبب سعی در آن داریم تا با اسباب بازی‌های مهارتی بتوانیم مهارت بچه‌ها را افزایش دهیم.»
وی همچنین می‌افزاید:«در سیستم آموزشی سنتی بیشتر روی علوم و ریاضیات تاکید می‌شود و آن هم به صورت کاملا جدا از هم است. به همین علت آموزش‌ها به سمت و سویی است که دانش‌آموزان صرفا در مباحث تئوری تقویت می‌شوند و از نظر فنون و مهارت ضعیف هستند.»
نخچی همچنین ادامه می‌دهد:«‌در حال حاضر کشورهایی که دارای سیستم آموزشی نوین هستند از اسباب بازی‌های مطابق با این سیستم آموزشی استفاده می‌کنند.»
مدیر مهارت‌افزا در ادامه گفت‌و‌گوی خود با گزارشگر کیهان پیرامون چگونگی آشنایی بچه‌ها با چنین اسباب بازی‌هایی می‌گوید:«‌باید تمام ابعاد مثل سرگرم‌کننده بودن اسباب بازی و... بررسی شود تا بچه‌ها در حالی که مشغول بازی با اسباب بازی هستند، اصلا متوجه این نشوند که در حال یادگیری هستند. ما توانسته‌ایم با بالابردن نقش سرگرمی بازی‌هایی را بر اساس آن طراحی کنیم و با طراحی سناریوی مسابقه بازی را ساخته‌ایم تا بچه‌ها ابتدا بازی کنند و بعد یاد بگیرند.»
حفظ سنت‌ها و فرهنگ ملی
 در قالب احیای بازی‌های سنتی
در چند سال اخیر سازندگان و طراحان اسباب بازی به خوبی توانسته‌اند آنچه را که کودک امروز   می‌خواهد و او را به ‌اشتیاق بازی می‌آورد، وارد بازار کنند و این در حالی است که بازی‌های سنتی که جزئی از فرهنگ کشورمان هستند، دنیایی نامأنوس با دنیای کودکان امروز دارند. بازی‌ها و اسباب بازی‌های سنتی دیروز جای خود را به بازی‌های کامپیوتری، بازی‌های فکری و... داده‌اند. بچه‌های نسل امروز به جای چیدن سنگ و تیله بازی، با کیت‌ها و طراحی ربات‌ها آشنا هستند و به خوبی ‌می‌توانند حتی برای خود اسباب بازی بسازند.
بیشتر غرفه‌های نمایشگاه متعلق به بازی‌هایی مناسب با دنیای کودکان امروز هستند، اما با دیدن‌ سنگ‌هایی که به سبک بازی هفت روی هم چیده شده، تیله‌های رنگی و فرفره‌های کاغذی مشتاق‌ می‌شویم تا پای گفت‌و‌گو با اهالی این غرفه بنشینیم.
هادی عظیمی، مدیر غرفه در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «‌پیش‌تر ما نشریه‌ای پژوهشی تحت عنوان چهارگاه با حمایت کانون پرورشی کودکان و سازمان ملل داشتیم که در طی آن سمیناری پیرامون اسباب بازی‌های سنتی برگزار شد که در ذیل آن یک سری برنامه و فعالیت پژوهشی و فرهنگی در پیرامون اسباب بازی‌های سنتی شکل گرفت و خروجی این سمینار و برنامه یک سری محصول با عنوان بازی‌های سنتی شد.»
وی در ادامه می‌افزاید:«فضایی که در حال حاضر در آن هستیم؛ گمشدگی فرهنگی را برای بسیاری در سنین مختلف به وجود آورده، اما این بازی‌ها که مربوط به گذشته است و هر کدام به شکلی خاطراتی را بر جای گذاشته، جای خالی داشت.»             
در میان این بازی‌ها که تداعی خاطرات گذشته بسیاری از ماست برخی به نحوی متفاوت دیده می‌شوند. عظیمی در این باره می‌گوید:«‌با توجه به آنچه که طی جست‌و‌جوهای مختلف داشتیم متوجه شدیم که برخی از بازی‌های گذشته ما در فرهنگ‌های دیگر کشورها نیز وجود داشته است.»
وی با ذکر مثالی می‌گوید:«‌به طور مثال تیله‌بازی در کشور انگلستان نیز وجود داشته، اما با این تفاوت که تیله‌ها باید از زیر یک پل ساخته شده کوچک عبور کنند که این پل به عنوان یکی از سمبل‌های آن کشور بوده و همچنین در ژاپن یه قل دو قل را با کیسه‌های کوچک مثلثی‌شکل که با ارزن یا مواد پر‌کننده، پر می‌شود، بازی میکردند.»                                       
وی درخصوص اینکه بچه‌های نسل امروز که تمایل به بازی‌های فکری و تکنولوژی دارند چگونه با این بازی‌ها آشنا می‌شوند، می‌گوید:«‌اتفاق جالبی که در نمایشگاه شاهد آن بودیم این است که احیای دوباره این بازی‌ها سبب ارتباط عمیق والدین و بچه‌ها شده است و در ابتدا این والدین هستند که جذب می‌شوند و با زنده شدن خاطراتشان، از نحوه بازی‌ها برای بچه‌ها تعریف می‌کنند و سپس بازی‌ها را خریداری می‌کنند تا در خانه با بچه‌ها به بازی بپردازند.»
عظیمی در ادامه می‌افزاید:«احیای بازی‌های قدیمی همچنین فاصله‌ای که اکنون میان والدین و بچه‌ها به وجود آمده را کم کرده است و پل ارتباطی آنها را بیشتر کرده است. و همچنین برخی بازی‌ها مثل ساخت بادبادک در عین حال که خاطرات را برای والدین احیا می‌کند، سبب ایجاد کار گروهی و صمیمیت بیشتر بین والدین و فرزندان است.»  
اسباب بازی‌هایی جذاب، اما با قیمت‌های سر به فلک کشیده
در میان تمام کودکانی که به همراه خانواده‌هایشان به نمایشگاه آمده اند، برخی با دست‌های پر از  اسباب بازی و برخی با دست‌های خالی در حال باز گشت هستند.
 اسباب بازی‌های رنگارنگ و زیبا تنها به یک علت می‌توانند همراه کودکانی که به خانه بازمی‌گردند، نباشند و آن هم چیزی نیست جز قیمت‌های گران و سر به فلک کشیده‌شان که برخی والدین را شرمسار از ناتوانی خرید آنها می‌کند.
 از زبان یکی از بچه‌ها شنیدم که می‌گفت؛ نمایشگاه اسباب اصلا خوب نبود! و وقتی علت را از مادرش جویا شدم از گرانی اسباب بازی‌ها برایم گفت. این مسئله در حالی است که اسباب بازی‌های خارجی با وجود کیفیت همسان با اسباب بازی‌های داخلی دارای قیمت مناسب خرید هستند. این مسئله مهمی است که به ناچار خانواده‌ها را به خرید اسباب بازی‌های خارجی سوق می‌دهد.
یکی از والدینی که به همراه فرزندش در نمایشگاه است، می‌گوید:« امروز پیشرفت ساخت اسباب بازی‌ها طوری است که هر اسباب بازی برای بچه‌ها می‌خریم به سرعت برای آنها عادی می‌شود و باید یک اسباب بازی تازه برایشان بخریم با این وجود کاش تولید‌کنندگان اسباب بازی فکری کنند و آنها را با قیمت‌هایی مناسب‌تر عرضه کنند تا برای همه قابل خرید باشد.»