فریده شریفی

یادش به خیر اون روزها پدر بزرگ با یک حس اعتماد به نفس قوی و غرور فراوان دفترچه بیمه‌اش را به دست می‌گرفت و می‌گفت امروز به آزمایشگاه می‌روم تا قند خون و چربی خود را آزمایش کنم... چند روزی است که بی‌اشتها شده و سرم گیج می‌رود... اما وقتی به قدم‌های او نگاه می‌کردم می‌دیدم با صلابت و استوار راه می‌رود و آثاری از بیماری در او نیست مثل این بود که به اتکای دفترچه بیمه‌اش می‌خواست به آزمایشگاه برود تا مطمئن شود که هنوز پیر نشده و آثار ضعف و بیماری در او پیدا نشده است...
اما این روزها دفترچه‌های بیمه آن اطمینان خاطر و اعتماد به نفس را برای بیمه شدگان به ارمغان نمی‌آورند و دفترچه‌ای که روزی برای کارمندان، کارگران و اقشار مختلف اجتماع از واجبات به شمار می‌آمد امروزه ارزش آن کمرنگ شده است چرا که مطالبات و انتظارات بیمه شدگان تأمین نمی‌شود.
برای سرماخوردگی خوب است!
در حالی که فلسفه ایجاد و تشکیل سازمان‌های بیمه‌گذار ارائه خدمات و تسهیلات درمانی برای بیمه شدگان است و شامل همه موارد و همه بیماری‌ها باید باشد اما عده کثیری از بیمه شدگان معتقدند دفترچه بیمه کارآیی زیادی ندارد و اصطلاحاً به درد نمی‌خورد!
خانمی که خود را «عزت‌اللهی» معرفی می‌کند و در حالی که ماسکی روی دهان و بینی خود گذاشته و در صف انتظار بیمارستانی در خیابان رسالت نشسته است به پیشنهاد گزارشگر کیهان برای گفت‌وگو درباره خدمات درمانی و بیمه پاسخ مثبت می‌دهد و می‌گوید: «دفترچه‌های بیمه فقط به درد درمان سرماخوردگی و بیماری‌هایی از این قبیل می‌خورند و فایده دیگر ندارند!»
وی اضافه می‌کند: «وقتی برای بیماری‌های دیگری نظیر بیماری‌های گوارشی، قلبی و عروقی، استخوانی و مفاصل و... به پزشکان متخصص مراجعه می‌کنیم اولین چیزی که در مطب این دکترها به چشم می‌خورد این است که با «بیمه قرارداد نداریم.» حتی داروهایی که این دکترهای متخصص تجویز می‌کنند و در دفترچه می‌نویسند هم در بسیاری از داروخانه‌ها به قیمت آزاد ارائه می‌شود و قراردادی با بیمه ندارند، به عبارت بهتر در چنین مواردی واقعاً احساس می‌کنیم که دفترچه‌ای که به دست گرفته‌ایم به درد نمی‌خورد و بهتر است آن را در کیف خود گذاشته و اصلاً بیرون نیاوریم.»
این خانم بیمار که نوبتش شده و به طرف مطب پزشک بیمارستان می‌رود اضافه می‌کند: «30 سال برای دولت خدمت کردم و جوانی و نشاط خود را برای تعلیم و تربیت و آموزش کودکان و نوجوانان گذاشتم و حداقل انتظار دارم که دولت رعایت حال ما بازنشستگان را داشته باشد و امکانات و خدمات درمانی و بیمه مناسب در اختیار ما قرار دهد.»
وظیفه‌ای عمومی و فراگیر
«زهره کدخدایی» کارشناس مسائل اجتماعی درباره خدمت‌رسانی به مردم به گزارشگر کیهان می‌گوید: «پیشی گرفتن در ارائه خدمت به مردم و تأمین سلامت انسان ها یک وظیفه عمومی و فراگیر است و ربطی به سازمان‌ها یا نهادهای دولتی و غیر دولتی ندارد و همه مراجع، سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط در رابطه با سلامت انسان‌ها باید نهایت تلاش خود را به کار گیرند تا محیطی سالم و امن و انسان‌هایی فعال و با نشاط پرورش دهند تا بیماری، رخوت، ضعف و ناکارآمدی از جامعه رخت بربندد.»
وی اضافه می‌کند: «در حال حاضر مهمترین نگرانی و دغدغه مسئولین باید سلامت آحاد جامعه باشد و طرح توسعه سلامت باید در دستور کار قرار بگیرد و بیماران باید فقط دغدغه بهبود بیماری خود را داشته باشند نه نگرانی از مشکلات و روند درمان و این کار با حمایت لازم از بیمه‌های خدمات درمانی، تأمین اجتماعی و کارآمدی آنها امکان‌پذیر است.»
به گفته این کارشناس اجتماعی، متولی درمان هر کشور در هر سطحی وزارت بهداشت است و این وزارتخانه باید بر فعالیت همه بیمه‌ها اعم از سلامت، تکمیلی، تأمین اجتماعی، خدمات درمانی و... نظارت کامل داشته باشد تا بیمه شونده به حق واقعی خود دست یابد چرا که بیمه شدگان نیز سهم خود را از حق سرانه بیمه پرداخت می‌کنند و انتظار دارند که از خدمات مناسبی هم بهره‌مند شوند.
وی همچنین می‌گوید: «متأسفانه برخی از بیمارستانها، کلینیک‌ها و درمانگاه‌ها به مسئله بیمه و بیمه‌گذار نگاه تجاری دارند و این مسئله به ویژه در بیمارستان‌های خصوصی به چشم می‌خورد که به طور مثال به همراهان بیمار می‌گویند تا برگه پذیرش را امضا نکنند و مبلغ زیادی را پرداخت نکنند بیمار را پذیرش نمی‌کنند که می‌توان در چنین صورتی وضعیت بیماری را تصور کرد که بسیار بدحال و شرایط بحرانی یا اورژانسی دارد و هر لحظه انتظار می‌تواند برای او عواقب وخیمی را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل وزارت بهداشت باید بر فعالیت این بیمارستان‌ها کنترل و نظارت بیشتری داشته باشد و آنها را مورد بازخواست قرار دهد.»
یک شهروند که برای یکی از بستگانش حادثه‌ای اتفاق افتاده بود در این باره می‌گوید: «یکی از بستگانم در خیابان تصادف کرده و یک موتوری به او برخورد کرده بود که با خونریزی و شکستگی دست و پا مدت‌ها کف خیابان رها شده بود و مردم اطراف به خودروهایی که برای عزیمت این فرد حادثه‌دیده اعلام آمادگی می‌کردند می‌گفتند که این کار را نکنید و باید حتما اورژانس و آمبولانس این شخص را به بیمارستان منتقل کند چرا که در غیر این صورت بیمارستان از پذیرش این مجروح خودداری می‌کند و بیمه هم مسئولیت را قبول نمی‌کند!»
این مسئله عمق فاجعه را نشان می‌دهد واقعا به کجا رسیده‌ایم. چرا باید مجروحی که هر لحظه حیاتش وابسته به اقدامات اورژانسی و پزشکی است به خاطر ترس از عدم پذیرش بیمه و بیمارستان ساعت‌ها روی کف خیابان دراز کشیده باشد و کسی به داد او نرسد؟
کارشناسان اجتماعی معتقدند همین قید و بندها و محدودیت‌های اداری و ساختگی و سختی‌های پذیرش مجروحان در بیمارستان‌ها موجب کاهش عواطف و دلسردی و بی‌تفاوتی می‌شود و اگر روزی مشاهده کردیم که در خیابان‌ها یا جاده‌ها مردم بی‌تفاوت از کنار مجروحان حادثه‌دیده می‌گذرند و هیچ تلاشی برای نجات همنوعان خود به عمل نمی‌آورند نباید تعجب کنیم، چرا که روند درمان چنین مجروحانی توسط دستگاه‌های بیمه‌گر با چالشی جدی و اساسی روبرو شده و همین مسئله مردم را نسبت به کمک به آسیب‌دیدگان تصادف بی‌تفاوت می‌کند.
صف‌های دریافت هزینه
مشکل اصلی بیماران در پذیرش بیمارستان‌ها یا مراجعه به دکتر‌ها و داروخانه‌ها نیست. داستان واقعی زمانی شروع می‌شود که بیمه‌شدگان برای دریافت حق بیمه خود به ویژه درباره بیمه‌های تکمیلی به ادارات و یا سازمان‌های بیمه مراجعه می‌کنند. بسیاری از مردم در صف‌های دریافت هزینه‌هایی که در بیمارستان پرداخت کرده یا به دکترها و داروخانه‌ها پرداخت کرده‌اند در شرکت‌های بیمه‌گذار منتظر هستند!
کارشناسان بیمه معتقدند که فرد بیمه شونده به هنگام عقد قرارداد با شرکت بیمه‌گذار تکمیلی باید از مفاد قرارداد اطلاعات درستی داشته باشد تا خدمت مناسب دریافت کند. به طور مثال به هنگام خرید دارو یا عمل جراحی و... باید از قبل اطلاع حاصل کند که بیمه تکمیلی چه مقدار از هزینه داروها یا عمل جراحی یا سونوگرافی و آندوسکوپی و... را می‌پردازد و چه مقدار سهم خود بیمار است که باید پرداخت کند.
 به گفته این کارشناسان هر چقدر که طبق قرارداد، پول از سوی بیمه شونده پرداخت شود به همان میزان سرانه، خدمات دریافت می‌کند و هزینه‌هایش پرداخت می‌شود مگر در موردی که فرد بیمار به صورت اورژانسی بستری شده و نزدیک‌ترین بیمارستان به او بیمارستان خصوصی گرانقیمتی بوده، در این صورت می‌تواند جهت دریافت هزینه‌هایش با مدارکش به شرکت بیمه مراجعه کند اما اگر خدمات بیمه‌اش در آن بیمارستان ارائه نشود، بیمه تکمیلی مسئولیتی در این زمینه ندارد و در این صورت باید از بیمه پایه دولتی خود که بیمه سلامت، تامین اجتماعی یا خدمات درمانی و... است هزینه‌های خود را دریافت کند، سپس به بیمه تکمیلی مراجعه کند تا ما به التفاوت آن را دریافت نماید.
«سیدتقی نوربخش» مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی در این باره می‌گوید: «بیماری که به بخش خصوصی مراجعه می‌کند ما به التفاوت را نیز باید پرداخت کند اما این مسئله در بخش دولتی وجود ندارد. اما در بخش سرپایی نیز باید بیش از 30 درصد ما به التفاوت را پرداخت کند.»
وی اضافه می‌کند: «در بیمارستان‌های تحت پوشش سعی کرده‌ایم لیست انتظار را کاهش دهیم و در درمانگاه‌های بیمارستان میلاد شبانه‌روز 6000 نفر و در بخش‌های درمانی روزانه 10 هزار نفر مراجعه‌کننده داریم. در موارد اورژانس بیمار قطعا باید تحت درمان قرار گیرد و در غیر این صورت تخلف به حساب می‌آید. سه دانشگاه پزشکی نیز در تهران قرار دارد که بیماران تامین اجتماعی را ویزیت می‌کنند ولی امکان اینکه برای 6 میلیون و 500 هزار نفر که در تهران تحت پوشش بیمه هستند امکانات فراهم کنیم، نداریم. در تهران 9 بیمارستان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند که برخی از این بیمارستان‌ها مجددا تجهیز شده‌اند.»
سرگردانی بیمه‌شدگان
همه مشکلات بیمه‌شدگان مربوط به خدمات درمانی و هزینه‌های مربوط به آن نیست، مشکلات دیگری هم در رابطه با بیمه افراد وجود دارد که امان آنان را بریده و آنان را سرگردان و بلاتکلیف کرده است.
سوابق بیمه‌ای بیمه‌شدگان و مشکلات و نواقصی که در این زمینه وجود دارد احتیاج به چندین شماره گزارش دارد که به طور مختصر به آن اشاره می‌گردد. بیمه‌شدگانی که در مورد سوابق بیمه خود با مشکلاتی مواجه شده‌اند می‌گویند وقتی به شعب سازمان تامین اجتماعی مراجعه می‌کنیم اتاق‌ها آنقدر شلوغ و مملو از مراجعه‌کنندگان است که منصرف می‌شویم و به روز دیگر موکول می‌کنیم.
یکی از شهروندان که برای بررسی مشکل خود به یکی از شعب تامین اجتماعی مراجعه کرده است به گزارشگر کیهان می‌گوید: «18 سال سابقه بیمه دارم اما وقتی به سایت صندوق تامین اجتماعی مراجعه کردم دیدم که فقط 12 سال برای من سابقه بیمه ثبت شده بود و 6سال از سوابق بیمه‌ای من در نظر گرفته نشده بود!»
شهروند دیگر می‌گوید: «24 سال سابقه بیمه دارم و به دلیل بیماری می‌خواهم بازنشسته شوم اما پزشکی که بیمه معرفی کرده پس از معاینه می‌گوید: حتما باید نقص عضو، از کارافتادگی دست و پا و مسائلی از این قبیل داشته باشی تا تاییدیه بگیری!»
یک بیمه شونده دیگر نیز به گزارشگر کیهان می‌گوید: «20 سال سابقه کار در یک واحد تولیدی را دارم ولی کارفرمای من از همان ابتدا من را بیمه نکرده و در حدود 8 سال بدون بیمه کار کرده‌ام که در شرایط کنونی به بیمه آمده‌ام تا ببینم چگونه می‌توانم آن 8 سال را در سابقه بیمه خودم لحاظ کنم و حق بیمه خود را بگیرم؟»
به نظر می‌رسد که در کشور قوانینی وجود دارند که باید در اولویت بازنگری قرار بگیرند که یکی از مهم‌ترین آنان قانون تامین اجتماعی است.