گروه گزارش

مقالات، پایان‌نامه و... این نام‌ها را حتی اگر سر و کاری هم با آنها نداشته باشید، قطعا از خیابان انقلاب که بگذرید می‌شنوید؛ حتی به دست آوردنشان آسان‌تر از شنیدنشان است!
این روزها سقف آسمان پژوهش برای بسیاری به تولید چند مقاله و در نهایت امتیازاتی چون ورود بدون کنکور به دانشگاه و یا بورس‌های تحصیلی منتهی می‌شود. اینگونه است که بازار سیاه فروش مقالات هر روز داغ‌تر می‌گردد. مقالاتی که نه خبری از ایده‌ای جدید که منجر به تولید یک محصول دانش بنیان شود، می‌دهد و نه کمکی به رشد جامعه می‌کند.
پژوهش یکی از اساسی‌ترین نیازها برای نیل به پیشرفت و توسعة همه جانبة یک کشور است و قدرت و استقلال هر کشوری بر پژوهش و تولید علم استوار است. بنابر این نوع و سطح فعالیت‌های پژوهشی یکی از شاخص‌های اصلی توسعه و پیشرفت محسوب می‌شود.
 بدون انجام پژوهش، امور آموزشی نیز از پویایی و نشاط لازم برخوردار نخواهد بود. از این رو یکی از عوامل اساسی پیشرفت در کشورهای توسعه یافته، توجه خاص به امر پژوهش است. اصولاً پیشرفت و توسعه، ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی دارد و رشد و توسعة کشورهای پیشرفته در نتیجة سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش است. حجم وسیع پژوهش‌های علمی در کشورهای توسعه یافتة صنعتی گویای این واقعیت است.
پژوهش صرفا تولید مقاله نیست
کشورهای توسعه یافته در حال حرکت به سمتی هستند که هر فرد بتواند یک کارآفرین باشد وبه نحوی گام برمی‌دارند که یک فکر به سمت تولید محصولی برود که موجب تولید اقتصادی، ایجاد ‌اشتغال و پیشرفت و توسعه جامعه بشری باشد.
دکترعلی خسروی، معاونت پژوهشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه آل‌طاها، در ابتدای گفت‌و‌گوی خود با گزارشگر کیهان می‌گوید: «امروزه بحث پژوهش یک بحث تزیینی و جانبی نیست. ضمن آنکه در حال حاضر وقتی افراد مختلفی را که در حوزه‌های گوناگون در حال رشد هستند، مورد بررسی قرار می‌دهیم، شاهد آن خواهیم بود که شغل اصلی عمده آنها از حوزه‌های علمی در حال استخراج است. از فعالیت‌های سنتی و باستانی خود در حال خارج شدن هستند و به طور کل، بازار در حال حرکت به سوی پژوهش محور شدن است.»
وی در حالی که معتقد است کشور ما در آغاز تا حدودی وارد‌کننده محصولات پژوهشی بوده است، اظهار می‌کند: «با توجه به رشد علم و وجود متخصصان فراوان در حوزه‌های گوناگون، دولت تصمیم برآن گرفت تا در حوزه پژوهش کار را گسترش دهد.»
دکتر خسروی ضمن آنکه به روزرسانی، خود وجهی از وجوه پژوهش است، می‌گوید: «در حال حاضر ایران حرکت به سویی دارد که اگر افراد به صورت فطری پژوهشگر نباشند تا حدودی از طوفان فکری جامعه عقب‌تر خواهند بود. البته که رسیدن به این مدینه فاضله نیازمند طی شدن یک بازه زمانی است، اما هم اکنون کسانی که هم سو با این طوفان درحرکت هستند، از اوضاع بهتری برخوردارند.»  
 وی پیرامون چگونگی ورود به عرصه پژوهش توسط دانشجویان می‌گوید: «دانشجویان به طور معمول به دنبال مسائل آموزشی هستند، مگر آنکه دارای بلوغ فکری خوبی باشند، اما وقتی که می‌خواهند تحصیلات تکمیلی را آغاز کنند، باید راه خود را در زندگی پیدا کنند.»         
 مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان دارو پژوهان پاسارگاد در ادامه گفت‌و‌گوی خود ضمن ‌اشاره به آنکه پژوهش دارای دو رکن است، اظهار می‌کند: «پژوهش می‌تواند شامل صرفا تولید علم باشد که تولید مقالات را در برمی‌گیرد، اما رکن دوم آن است که آنچه به صورت مقاله یا حتی اختراع یک دستگاه بوده است در معرض بهره‌وری قرار گیرد و نسبت به آنچه که اختراع شده به تولید پول و ‌اشتغال فکر شود.»
وی در ادامه می‌افزاید: «تعداد مقالاتی که اکنون در کشور منتشر شده‌اند به نسبت محصولات دانش بنیان غیر قابل مقایسه است؛ چرا که حجم بودجه‌هایی که در مراکز پژوهشی به مصرف می‌رسد، غالبا صرف تولید مقاله است که کاربردی جز کسب امتیاز برای افراد ندارد.»
راهکارهایی برای علاقه‌مندی دانشجویان به پژوهش
دکترعلی خسروی در پاسخ به آنکه چگونه می‌توان در کلاس‌های دانشگاه دانشجویانی پژوهشگر تربیت کرد؟ می‌گوید: «با وجود آنکه همه دروس از همان ابتدا به گونه‌ای نیستند که بتوان بر پایه تحقیق و پژوهش پیش بروند، اما با ارائه کارهای عملی می‌توان دانشجویان را در کنار مطالعه با پژوهش درگیر کرد.»
وی در ادامه می‌گوید: «ما می‌توانیم در برخی رشته‌ها با توجه به علاقه‌مندی دانشجویان، تبلیغات پژوهشی را توسط اساتید در کلاس داشته باشیم و به طور مثال دانشجویان را با عکس‌هایی از دستاورد‌های پژوهشی وارد جریان کنیم که مطمئنا در پی آن علاقه‌مندی حاصل خواهد شد که در ذیل انجام امور آموزشی، فعالیت‌های پژوهشی را نیز دنبال خواهند کرد.»  
این استاد در انتهای کلامش پیرامون ایجاد علاقمندی به فعالیت‌های پژوهشی در دانشجویان می‌گوید: «ما باید دانشجویان را با شریک دانستن در کار و جدی گرفتن آنان علاقه‌مند کنیم، در حالی که برخی اساتید این کار را به صورت غیر عرف انجام می‌دهند و با وجود تلاش دانشجو نامی از او در انتهای کار نمی‌برند.»
وی همچنین در ادامه می‌گوید: «ارج نهادن به کار دانشجو در طی یک فعالیت پژوهشی‌خواه به صورت مادی یا معنوی سبب انتقال سینه به سینه تبلیغ به شرکت در کارهای پژوهشی است، چرا که برخی از تبلیغات نیاز به بیلبوردها یا کارهای وسیع و گسترده ندارد و همین که از عموم شنیده شوند به سرعت پذیرفته می‌شوند.»
رفاه‌گرایی نسل جدید
 و بی‌رغبتی به پژوهش
همیشه فریاد اعتراض از سمتی بلندتر است که تلاش و حرکت کمتری داشته‌اند. دانشجویانی که برای کسب مدرک پا به دانشگاه می‌گذراند، همان‌هایی هستند که داد از بی‌کاری می‌زنند و بی‌هیچ فعالیتی که به دنبال کشف و تحلیل بوده باشند، توقع وجود شرایط مطلوب برای کسب و کار دارند.
پای گفت‌و‌گو با سیده مهشاد میرهادی تفرشی، دانشجوی دکترای رشته ریاضی کاربردی دانشگاه صنعتی امیرکبیر می‌نشینیم. این استاد جوان که مشغول به تدریس در چند دانشگاه معتبر کشور نیز هست در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان پیرامون مسئله پژوهش می‌گوید: «پژوهش، تحقیق و فعالیتی سخت کوشانه و منسجم در راستای کشف واقعیت‌های اطرافمان و رسیدن به راه‌حل‌هایی برای رفع مشکلاتمان است.»
وی در حالی که معتقد است رفاه نسل جدید دانشجویان به نسبت گذشته باعث شده تا ترغیب آنان به انجام امور پژوهشی سخت‌تر شود، می‌گوید: «راهکارهایی چون مشارکت دانشجویان در امر تدریس و قرار دادن امتیاز قابل توجهی برای انجام امور پژوهشی می‌تواند روحیه پژوهشگری را در آنها ایجاد کند و نیز اگر پژوهشکده‌هایی فعال و با امکانات مناسب در دانشگاه‌ها وجود داشته باشند، بستری مناسب را برای دانشجویان علاقه‌مند ایجاد می‌کند.»
میرهادی استاد جوان دانشگاه علم و فرهنگ، پژوهشکده‌ها، پارک‌های علم و فناوری و... را در کنار دانشگاه فضایی مناسب برای فعالیت‌های پژوهشی دانشجویان می‌داند.
میرهادی در ادامه می‌افزاید: «بهتر است دانشجویان علاقه‌مند به امور پژوهشی به پژوهشکده‌های  دانشگاه‌های معتبر مراجعه کنند و با دانشجویان و اساتیدی که در زمینه مورد علاقه آنان فعالیت می‌کنند؛ ملاقاتی داشته باشند تا از راهنمایی‌های آنان استفاده کنند.»
وی همچنین با‌ اشاره به مراجعه دانشجویان به سایت‌های معتبر می‌گوید: «مراجعه به سایت‌های علمی معتبر و سایت دانشگاه‌های معتبر سراسری سبب می‌شود تا با پژوهشگران مختلف دنیا در ارتباط باشند.»
این استاد در تکمیل صحبت هایش می‌گوید: «این روابط سبب می‌شود که دانشجویان از نتیجه تحقیقات محققان داخلی و خارجی آگاه شوند و این مهم علاوه ‌بر افزایش انگیزه دانشجویان، در مورد کمک به انجام پژوهش‌ها بسیار موثر است.» میرهادی در پاسخ به اینکه در حال حاضر نحوه آموزش دروس دانشگاهی چه میزان دانشجویانی پژوهشگر تربیت می‌کند؟ می‌گوید: «تصور می‌کنم به سادگی نتوان به این سؤال پاسخ داد؛ زیرا سطوح و مقاطع مختلف دانشگاهی را نمی‌توان با هم مقایسه کرد. ضمنا به عنوان مثال دوره کارشناسی بیشتر مخصوص آموزش مطالب پایه‌ای درهررشته می‌باشد.»
وی همچنین می‌افزاید: «بهتر است اطلاعات دانشجویان به بهترین نحو شکل گیرد و پژوهش درصد کمتری در کنار آموزش داشته باشند، اما متاسفانه به طور کل نحوه آموزش دروس دانشگاهی در این راستا به خوبی عمل نمی‌کند.»
 دانشجویان پرسشگر
و تحلیلگر تربیت کنیم
 به گفت‌و‌گو با پروین گلستانی، استاد دانشگاه، می‌پردازیم. گلستانی در آغاز ضمن‌اشاره به آن‌که در هر حوزه‌ای تحقیق، پژوهش و مطالعه ضروری است، می‌گوید: «در رشته‌های علوم انسانی پژوهش‌ها غالبا به صورت نظری انجام می‌شود. یعنی ابزار و لوازم برای کار پژوهشگر که می‌تواند تنظیم یک مقاله باشد؛ سندهای شفاهی یا کتبی باقی مانده از گذشته است، اما در علوم ریاضی یا تجربی ابزار به صورت آزمایشگاهی و... هستند.»
این استاد تاریخ در ادامه با طرح این پرسش که در عرصه علوم انسانی با وجود به پایان رسیدن تمام تحقیقات چه پژوهش جدیدی که حرفی تازه برای گفتن داشته باشد قابل عرضه است؛ اظهار می‌کند: «درحوزه علوم انسانی و درس‌های نظری امکان مطرح کردن نظریات و ارائه کارها به نحوی نو برای نسل آینده وجود دارد؛ چرا که سؤال و دغدغه هر نسلی در هر بحث با نسل قبل و بعد خود متفاوت است و طبعا نیازمند جواب متفاوت نیزهست.»
گلستانی درادامه می‌گوید: «ما دانشجویانمان را خلاق، پژوهشگر و محقق تربیت نمی‌کنیم و درس‌ها غالبا نظری هستند نه کاربردی. دانشجویان ما باید به گونه‌ای تربیت شوند که با مطالعه و آموزش پرسش‌هایی برایشان ایجاد شود و ضمن آن به تحقیق برای یافتن پاسخ پرسش خود بپردازند و اگر پاسخ را نیافتند؛ خود برای یافتن آن وارد عمل شوند.»
این استاد معتقد است نوع آموزش اساتید نیز باید به گونه‌ای باشد که دانشجو را پرسشگر و تحلیلگر بار بیاورد.
با توجه به اینکه این روزها شاهد بازار داغ فروش مقالات و تحقیقات و از یک سویی قائل شدن امتیازات و امکانات مهم به تهیه مقالات هستیم، پروین گلستانی پیرامون این مسئله می‌گوید: «برای اینکه در کنار نسخه‌های اصلی نسخه‌های تقلبی پدید نیاید، باید روی انگیزه و اهداف بیشتر کار شود، زیرا کسی که به دنبال خرید مقاله می‌رود، مطمئنا به دنبال علم نیست؛ پس باید اهداف طوری تنظیم شود که ابدا برای آنان که در راه و سمت و سوی علم نیستند مورد توجه و دارای امتیاز نباشد.»
گلستانی در ادامه ضمن‌اشاره به عدم توجه به یادگیری مهارت‌ها می‌گوید: «دانشجویان ما امروزه از بیکاری می‌گویند و ساعات بسیاری ازعمرشان را صرف شبکه‌های اجتماعی می‌کنند در حالی که اگر ما وقت جوانانمان را با مهارت‌هایی چون نویسندگی، خطاطی و... که سبب پویایی آنان است و همچنین برای اموری که برای تهیه یک مقاله نیاز است، پر کنیم با مشکلات کمتری رو به رو هستیم.»
وی در ادامه در حالی که معتقد است این روزها دانشجویان ما بر خلاف آنکه در بیان توانمندی بیشتری دارند در نوشتار ضعف زیادی دارند؛ خطوط و نوشتار را یک میراث ماندگار می‌داند که همواره در طول تاریخ با حداقل میزان آسیب پذیری روبه رو و جاودان بوده است.
این استاد با تجربه در پایان ضمن علاقه‌مندی فراوان به رشته تاریخ که مشغول تدریس آن است، می‌گوید: «یکی از آرزوهای من این است که در آینده‌ای نه چندان دور بتوانم مجموعه‌ای از تاریخ اسلام را به زبان کودکان و نوجوانان و برای آنان به تحریر درآورم، چرا که پیامبران و ائمه اطهار برای فرزندان ما تبدیل به افرادی ماورایی شده‌اند که بچه‌ها توان قرارگیری در مسیر آنان و شناخت آنان را در خود نمی‌بینند، اما من می‌خواهم تاریخ را به زبانی که هم رنگ و شکل با دنیای آنان باشد، بنویسم تا به شناخت واقعی از آن معصومین(ع) برسند.»