آثار بلاها (۱)(پرسش و پاسخ)
پرسش:
بلاها و مصیبت‌ها را با چه منظری باید نگاه کرد و چگونه می‌توان آثار آن را برای افراد و طیف‌های مختلف تشخیص داد و از یکدیگر تفکیک نمود؟
پاسخ:
براساس آموزه‌های وحیانی هر بلا، مصیبت و سیئه‌ای که حادث می‌شود ریشه در نفس انسان دارد و بالعکس هر حسنه و نیکی و خوبی که بوجود می‌آید ریشه در ذات مقدس الهی دارد که او مظهر کمال مطلق خوبی‌ها است. قرآن کریم در سوره نساء آیه 79 می‌فرماید: «ما اصابک من حسنه فمن‌الله و ما اصابک من سیئهًْ فمن نفسک» آنچه از خوبی(ها) و نیکی(ها) به تو می‌رسد، از ناحیه خداست و آنچه از بدی(ها) به تو می‌رسد از ناحیه خود تو است. این درحالی است که در آیه قبل تمامی حسنات و سیئات را خدای متعال به خودش نسبت می‌دهد و این بدان معنی است که قدرت بر انجام حسنه و سیئه براساس توحید افعالی از ناحیه خداوند است، اما وقتی انسان از آن قدرت الهی در مسیر غیرالهی سوءاستفاده می‌کند، تبدیل به سیئه می‌شود که ریشه آن به نفس انسان برمی‌گردد نه به خدای متعال.
همچنین خدای متعال در سوره شوری آیه 30 می‌فرماید: «ما اصابکم من مصیبهًْ، فبما کسبت ایدیکم» آنچه از مصیبت به شما می‌رسد، به دست خود شما انجام گرفته است.
مرحوم علامه طباطبایی در کتاب تفسیر المیزان، ج1، ص 158 روایتی را از قول امام رضا(ع) نقل می‌کند که بزنطی گفت: به حضرت رضا(ع) عرضه داشتم: بعضی از اصحاب ما قائل به جبرند و بعضی دیگر به استطاعت، شما چه می‌فرمایی؟ حضرت به من فرمود: بنویس! خدای متعال فرمود:ای پسر آدم! آنچه تو برای خود می‌خواهی، و می‌پنداری، خواستت مستقل از خودت است، چنین نیست، بلکه به مشیت من می‌خواهی، و واجبات مرا با نیروی من انجام می‌دهی، و به وسیله نعمت من است که بر نافرمانی من نیرو یافته‌ای، این منم که تو را شنوا و بینا و نیرومند کردم. آنچه خیر و خوبی به تو می‌رسد از خداست. و آنچه مصیبت و بدی به تو می‌رسد از خود تو است، و این بدان جهت است که من به خوبی‌ها سزاوارتر هستم و تو به بدی‌ها سزاوارتر از من هستی، باز این بدان جهت است که من از آنچه می‌کنم بازخواست نمی‌شوم، و انسان‌ها بازخواست می‌شوند.ای بزنطی با این بیان همه حرف‌ها را برایت گفتم، هرچه بخواهی می‌توانی از آن استفاده کنی.
بنابراین تمامی مصیبت‌ها، بلاها و حوادث ناگوار ریشه در نفس انسان و عملکرد او دارد. و به اعتبار شخصیت و شاکله افراد هرکدام احکام جداگانه‌ای دارد و برای اهداف خاصی صورت می‌گیرد. در روایتی امام علی(ع) می‌فرماید: همانا بلا و مصیبت برای ظالم ادب و تنبیه کردن، برای مومن امتحان و آزمایش، برای انبیا درجه و ارتقا و برای اولیای خدا کرامت است. (بحارالانوار، ج 64، ص 235)
طبق این حدیث سراسر حکمت بلا بر چهار گونه است:
1ـ بلاء و مصيبت به هدف مجازات و تأدیب ظالمین تا شاید از این راه متنبّه شده به راه راست بازگردند. «وَ لَنُذيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ : به آنان از عذاب نزديك(عذاب اين دنيا) پيش از عذاب بزرگ(عذاب آخرت) مىچشانيم، باشد که بازگردند.» (السجدهًْ:21) همچنین فرمود: « ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُون : ظاهر شد فساد، در خشكى و دريا به خاطر كارهايى كه مردم انجام دادهاند؛ تا [خداوند جزاى] برخى از آنچه كردهاند را به آنها بچشاند، باشد كه باز گردند.»(الروم:41)
ادامه دارد