در نشست «بررسی طرح ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال و پیامدهای آن»، ضمن تأکید کارشناسان بر مبانی علمی غیردقیق این طرح، بر این موضوع تأکید شد که طرح مذکور به جای حل مشکلات ناچیز ازدواج در سنین پایین، به دنبال پاک کردن صورت مسئله است.
مدتی است که فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی طرحی را دنبال می‌کند که در صورت تصویب، ازدواج دختران زیر ۱۸ سال از لحاظ قانونی، ممنوع می‌شود. در همین راستا، نشست «بررسی طرح ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال و پیامدهای آن» به میزبانی پایگاه خبری تحلیلی عیارآنلاین در نمایشگاه مطبوعات برگزار شد. در این نشست برخی از کارشناسان حوزه اجتماعی و خانواده، به بیان دیدگاه‌های خود درخصوص این طرح پرداختند.
آیا زنان مشکلات دیگری ندارند؟
دکتر قاسم جعفری، پژوهشگر حوزه فقه و حقوق در ابتدای این نشست، گفت: یک طرح برای پیگیری در مجلس یا باید خاستگاه اجتماعی داشته باشد یا از سوی دولت و یا معاهدات بین‌المللی پیگیری شود.
جعفری با بیان این احتمال که ممکن است طرح مذکور در راستای عمل به کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک تدوین شده باشد، افزود: باید پرسید که انگیزه واقعی طراحان این طرح چه بوده است؟ آیا زنان مشکلات دیگری ندارند که مورد پیگیری قرار گیرد؟ آمار دخترانی که از سن ازدواج گذشته‌اند، مهم نیستند؟
وی با بیان اینکه اصل بر آزادی انسان است، مگر آنکه محدودیت قانونی اعمال شود، ادامه داد: دختری که با حکم الهی و با آزادی اراده می‌تواند تصمیم بگیرد، چرا نباید بتواند تا ۱۸ سالگی ازدواج کند؟ آیا اصالتا امکان دارد یک رفتار اجتماعی را با زور قانون متوقف کرد؟ این موضوع باید از نگرش اجتماعی بررسی شود.
ردپای معاهدات
 و توافق‌نامه‌های بین‌المللی
در ادامه نشست، دکتر حسین گلرخی، پژوهشگر اجتماعی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران با طرح این سؤال که سن ۱۸ سال در این طرح بر چه مبنایی انتخاب شده است، گفت: این موضوع با نگرش دینی قابل جمع نیست. اگر معیار انتخاب ۱۸سال بر مبنای تحقیقات علمی بین‌المللی هم باشد، این تحقیقات باید نسبت به شرایط اجتماعی و بومی کشور بازخوانی شود.
گلرخی ادامه داد: ردپای معاهدات و توافق‌نامه‌های بین‌المللی در این طرح دیده می‌شود؛ معاهداتی همچون سند توسعه پایدار ۲۰۳۰ که هدف پنجم آن به برابری جنسی و خشونت مقابل زنان اشاره دارد؛ درحالی‌که ۱۴۰۰ سال پیش از این، در تعالیم اسلام، خاستگاه داشته است.
وی افزود: ممکن است گاهی سن ازدواج آسیب‌زا باشد، اما ممنوعیت ازدواج زیر ۱۸ سال، پاک کردن صورت مسئله است و نه حل آن.
مبانی مشکوک یک طرح
صالح قاسمی، پژوهشگر و نویسنده حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی در ادامه نشست، با تأکید بر مشکوک بودن مبانی این طرح، گفت: ما امروز در شرایط بحران جمعیت قرار داریم. یکی از علل کاهش جمعیت کشور، تغییر سبک زندگی مردم عنوان می‌شود که به سمت الگوی غربی گرایش پیدا کرده است.
قاسمی افزود: افزایش میانگین سن ازدواج از اصلی‌ترین دلایل کاهش نرخ باروری است که مشاوره‌های بسیار غلطی در این حوزه داده می‌شود. در حال حاضر، میانگین سن ازدواج در کشور به بالای ۲۸ سال رسیده است.
وی اظهار داشت: نتایج یک پروژه تحقیقانی بین‌المللی نشان می‌دهد که طرح ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال مبانی علمی درستی ندارد. در همین راستا، داده‌های غیرعلمی بسیاری به مردم داده می‌شود. بازه سنی آمادگی خانم‌ها برای بارداری از ۱۶ سال آغاز و در ۱۹ سالگی به اوج خود می‌رسد. تا ۳۸ سالگی، این آمادگی ادامه دارد و از ۳۸ تا ۴۲ سالگی، دچار مشکلاتی می‌شود و بعد از آن، نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد.
قاسمی گفت: طرح کنترل جمعیت از اواخر دهه ۶۰ تا دهه ۹۰ به اجرا درآمد و اجرای طرح ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال نیز به همان نتایج طرح کنترل جمعیت منجر خواهد شد.
طرحی که ازدواج‌های بدون ثبت را افزایش می‌دهد
دکتر فرشته روح‌افزا، پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی و مطالعات زنان و خانواده سخنران بعدی این نشست بود که سخنان خود را با این سؤال آغاز نمود که ممنوعیت ازدواج زیر ۱۸ سال، چه میزان در مسائل حوزه زنان موضوعیت دارد؟
روح‌افزا ادامه داد: در حال حاضر، ۱۳میلیون جوان در سن ازدواج داریم که قصد ازدواج دارند، اما نمی‌توانند.
وی با اشاره به آمار ازدواج زیر ۱۸ سال، ادامه داد: ۴۳هزار نفر داریم که زیر ۱۵ سال ازدواج می‌کنند. این در حالی است که میانگین طلاق کسانی که از ۱۵ تا ۱۸ سالگی ازدواج می‌کنند، بسیار کمتر از سایر بازه‌های سنی است.
روح‌افزا درخصوص ازدواج اجباری دختران نیز گفت: تعداد ازدواج‌های اجباری خیلی محدود است که به دلایل قومی و قبیله‌ای صورت می‌پذیرد و قطعاً در هر سنی مذموم است.
این پژوهشگر حوزه زنان ادامه داد: فراکسیون زنان باید به‌جای اینکه گره روی گره اضافه کند، شرایط ازدواج را تسهیل کند، بعد به موضوع ازدواج اجباری بپردازند و اصلاً بروند این تعداد ازدواج اجباری را به صورت ویژه بررسی کنند، چراکه تعداد آن‌ها بسیار انگشت‌شمار است.
روح‌افزا عنوان داشت: پیام این طرح به دختران آن است که تو برای ازدواج بچه‌ای، اما برای روابط نامشروع بزرگی؛ این موضوع منجر به بحران جنسی در جامعه شده است. تنها نتیجه این طرح، انجام ازدواج‌های بدون ثبت رسمی است.