نگاهی به نقدهای وارد بر نحوه شناسایی مشمولان یارانه ( بخش نخست ) (گزارش روز)
حق به حق دار میرسد؟ (گزارش روز)
گالیا توانگر
-باید بگم این فرم ناقصه!اول اینکه مشخص نمیشه افراد متقاضی چند خانه ،زمین ،ملک و...دارند؟دوم اینکه کسی که صاحبخانه است،خانه وی چند متره ؟کجای شهر است؟وآیا ملک وی نوساز است و یا خیر؟
-چرا باید درآمد زن را هم جزو درآمد خانوار محسوب کرد؟ در حالی که در دین اسلام زن موظف به نان آوری نیست؟
-باید حد فاصلی بین درآمد یک میلیون و دو میلیون باشد.برای مثال بین یک میلیون و صدهزار تومان تا دو میلیون تومان اختلاف زیادی وجود دارد. این طور نیست؟
-چرا خانوارهایی که چند تا دانشجوی دانشگاه آزادی دارند و یا بیماری در خانه نگه میدارند و یا لیستی از اقساط ماهانه پیش رویشان خوش نشسته نباید این قبیل هزینه هایشان لحاظ شود وازجمع درآمدهایشان کم کنند؟
-آیا سطح هزینه ها در کلانشهری چون تهران با سایر نقاط کشور یکی ست که همه باید در هر نقطه از کشور 45هزار تومان دریافت کنند؟
-چرا در این فرم هزینههای خانوار لحاظ نشده؟
آنچه در بالا ذکر شد نمونهای از صدها نظر مردمی است که امروزه در هر محفلی که بحث یارانه ها پیش میآید، به گوش میرسد.اما اینکه مسئولان نیز گوش فراداده و ترتیب اثر خواهند داد؟در تصمیم گیریهای آینده دولت و شیوه تشخیص ایشان برای گزینش مشمولان واقعی یارانه ها مشخص خواهد شد. به هر جهت آنچه در وهله اول مهم است اینکه عزت این مردم عزیز که همواره در برهههای مختلف تاریخ انقلابمان یاریگر نظام منتخب خود بودهاند حفظ شود وبه بهترین شکل ممکن به حق واقعی خود برسند.
بر تارک سایت ثبت نام یارانه ها این کلمات به چشم میخورد:«سامانه اعلام نیاز دریافت یارانه نقدی»
حاشا و کلا که این مردم را نیازمند خطاب کنیم. به یاد آوریم که همین مردم در دوران دفاع مقدس صبورانه با سختی شرایط اقتصادی ساختند،فرزندانشان که بزرگترین دارایی شان بود تقدیم انقلاب نمودند و هرگز از باورهای اسلامی و انقلابی شان دست نکشیدند. آیا درستتر نمیبود که به جای واژه نیاز و نیازمند از واژگان دیگری همچون مشمولان استفاده شود؟
خدا را شکر که بعد از گذشت اولین روز ثبت نام یارانه ها (20فروردین 93) با بالا رفتن سرعت سایت خطر تشکیل صفهای طویل ثبت نامی ها از بیخ گوشمان گذشت و بار دیگر ماجرای سبد کالا تکرار نشد. خوشبختانه در حال حاضر به کل این مشکل حل شده و گفته میشود سرعت سایت مذکور به سرعت موشک رسیده به گونهای که فورا پس از ثبت نام کد رهگیری به شماره موبایل سرپرست خانوار ارسال میشود.
75میلیون نفر جمعیت و 76میلیون
و چهارصد هزار نفر یارانه بگیر!
چالش بزرگتری که هم اکنون از جانب مردم و صاحب نظران مطرح میشود،چالش درصد خطای گزینش مشمولان واقعی است. آیا سوالات و گزینههای مطرح شده در فرم ثبت نام و نیز تکیه بر خود اظهاری متقاضیان حقیقت را به طور کامل مینمایاند و مشمولان واقعی انتخاب میشوند؟آیا حق به حقدار و یارانه به دست یارانه بگیر واقعی اش خواهد رسید؟
با یک نگاه مقایسهای به فرم ثبت نام اولیه در سال 89 و فرم ثبت نام فعلی سال 93 در خواهیم یافت که تا چه حد توجه به جزئیات در فرم اولیه لحاظ شده بود و در فرم فعلی به کلی گویی ترین شکل ممکن سوالات و چهار خانههای سرنوشت ساز در گزینش طراحی شده اند!
برای مثال اولین مشکلی که درفرم ثبت نام جدید کاملا محسوس است،مستطیل مربوط به مایملک است. در مستطیلهای مربوط که روبروی اسامی سر پرست خانوار و افراد تحت تکفل نشستهاند تنها مشخص میشود که ملکی دارند یا خیر؟اساسا مشخص نمیشود که این املاک از چه نوعی و به چه تعداد بوده ضمنا درکجای کره خاکی قرارگرفته اند؟
سید ناصر موسوی لارگانی، نماینده فلاورجان در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون اقتصادی معتقد است که خود اظهاری قطعا جواب نمیدهد.
وی در گفت و گو با گزارشگرکیهان میگوید:«این مشکل حتی از اولین دوره ثبت نام یارانه ها نیز به خوبی نمود داشت. در مورد سبد کالا نیز این قبیل مشکلات تکرار شد.به تعدادی که حقوق ها و در آمد بالا دارند نیز سبد کالا تعلق گرفت. همه این مصادیق گویای این است که این شیوه مرسوم برای ثبت نام و دریافت یارانه ها خالی از اشکال نیست.سوال اساسی اینجاست که اگر معیارهای شناسایی مشمولان واقعی نزد دولت محفوظ است ،چرا تکیه بر خود اظهاری زده تا بعد از گزینش، افرادی را که اطلاعات اشتباه وارد کردهاند ،جریمه کند؟! مگر نمیشد از همان ابتدا مشمولان را با بررسی دقیق اعلام و سپس بر عهده مشمولان گذاشته میشد که انصراف دهند یا خیر؟ راهکارهایی هست که با هزینه کمتر، خیلی راحتترو صحیح ترمی توانستیم شناسایی مشمولان را انجام دهیم. »
نماینده مردم فلاورجان با انتقاد از شیوه گزینش یارانه بگیران ادامه میدهد:«ما بر اساس سر شماری ها هم اکنون 75 میلیون نفر جمعیت داریم. اما در کمال تعجب 76 میلیون و چهارصد هزار نفر یارانه میگیرند!»
از موسوی لارگانی میپرسم:این تفاوت از کجا ناشی میشود، وی پاسخ میدهد:«تعدادی از افراد که در خارج کشور ساکنند و اصلا شرایط اقتصادی داخل را تجربه نکرده و فیش حاملهای انرژی را لازم نیست بپردازند،برای یارانه ها ثبت نام کرده و ضمن زندگی در خارج از ایران یارانه داخلی را دریافت میکردند!درصدی هم افراد متوفی هستند که علی رغم فوت ایشان نامشان از لیست یارانه بگیران حذف نشده است.»
این نماینده به زندگی سخت برخی از اقشار جامعه اشاره کرده و میگوید:«همین امروز کشاورزی در تماس با من اظهار داشت که با افزایش قیمت سوخت گازوئیل و نیز سایر حاملهای انرژی کمرش زیر بار هزینه ها خم شده، این در حالی است که محصولاتش را هم دولت خریداری نمیکند.آیا این قبیل افراد مشمول واقعی محسوب میشوند یا آن عدهای که در خارج کشور سکونت دارند؟»
نتایج تخمینی خود اظهاری
پایه تصمیمات صد در صدی؟!
زمانی که اطلاعات بر اساس خود اظهاری دریافت شوند بدیهی است که هر گونه نتیجه حاصل از این شیوه در حد نمونه گیری و تخمینی خواهد بود نه صددرصدی و عین واقعیت.
محمد حسن نژاد، نماینده مردم مرند و جلفا در مجلس شورای اسلامی و دکترای اقتصاد با بیان مطلب بالا میگوید:«دائما در تبلیغات صدا و سیما از مسئولان و مدیرانی تشکر میشود که از گرفتن یارانه خود انصراف داده اند.اما حقیقت این است که این افراد اساسا از ابتدا نباید یارانهای دریافت میکردند که هم اکنون بخواهند انصراف دهند.زمانی میتوان از انصراف دهندگان تشکر کرد که جزو مشمولان واقعی نامشان اعلام شده باشد و خود به میل باطنی شان با هدف رونق چرخه اقتصادی کشور از گرفتن یارانه انصراف دهند. بنابراین ابتدا باید لیست مشمولان واقعی اعلام میشد و سپس از مشمولان خواسته میشد که اگر تمایل دارند به منظور کمک به دولت و پیشرفتهای کشور انصرافشان را در سایت اعلام کنند.»
وی در بخش دیگری از سخنانش به نحوه درج درآمدها درفرم ثبت نام انتقاد کرده و میگوید:«باید دولت میانگین هزینه و درآمدهای خانوارها را بررسی کرده و تصمیم بگیرد که چه کسانی یارانه بگیرند و چه کسانی نگیرند.الان یک خانواده 4 نفره در تهران به جز هزینه مسکن تازه چنانچه ماهانه 2 میلیون تومان درآمد داشته باشد میتواند بی دغدغه زندگی کند.آیا خانوارهای تهرانی دخل و خرجشان به اندازه شهرستانهاست؟ و یا در نقاط دور افتاده کشور هنوز روستاهایی هستند که اصلا جاده ماشین رو ندارند،لذا خودرویی هم ندارند و بهداشت آنچنانی ندارند. آیا نباید این افرادی بیشترین رنج محرومیت را به دوش میکشند مبلغ یارانه بیشتری دریافت کنند؟ این که همه افراد در هر نقطه کشور به یک اندازه یارانه میگیرند،درست نیست. اگر هم دوباره ثبت نامی صورت میگیرد باید برای بررسی مجددوضعیت مالی خانوارها با توجه به دخل و خرجشان باشد.سپس تصمیم بگیرند که به چه خانوارهایی و به چه میزان یارانه بدهند؟»
جای خالی هزینه ها در فرم ثبت نام یارانه
صدیقه خسرو بیک، یک شهروند تهرانی در مورد تقسیم بندی خانوارها با توجه به سطح درآمدشان میگوید:«در گزینههایی که برای تعیین سطح در آمد خانوار طراحی شده اصلا گزینه بیکار وجود ندارد.گزینهها از مبلغ درآمدی 600 هزار تومان آغاز میشود. در حالی که برخی از سالخوردگان که هم اکنون بی درآمد و بدون شغل زندگی میکنند و اتفاقا سرپرست خودشان هم هستند،هزینه هایشان توسط فرزندان آنها جفتوجور و پرداخت میشود.آیا نباید برای این قبیل افراد گزینهای طراحی میشدوآیا دخل و خرج خانوارهایی که اینچنیناند با مابقی آحاد جامعه یکی است؟مصداق دیگر خانوادههایی هستند که فرزندان دانشجو و یا فارغ التحصیل بیکار دارند.چرا نباید گزینه بیکار در نظر گرفته شود؟!»
محمد کهندل، استاد اقتصاد و کارشناس مسائل اقتصادی در گفت و گو با گزارشگر کیهان توضیح میدهد:«یک فرض این است که دولت در پی معرفی دهکهای پایین و حمایت ویژه از آنهاست. فرض دیگری که مطرح میشود این است که بانک اطلاعات اقتصادیمان آنچنان هم که انتظار میرود کامل نیست ودور مجدد ثبت نام برای یارانه ها شاید فرصتی برای تکمیل اطلاعات بانک اقتصادی باشد.واقعیت دیگرهم این است که هیچ دولتی نمیخواهد محبوبیتش را دربین مردم از دست بدهد. گروهی با توجه به درآمدهای بالایشان باید حذف میشدند. اما دولت مستقیما وارد عمل نمیشود. این گروه باید از همان ابتدای هدفمندی حذف میشدند. اما دولت ها دلشان نمیخواهد محبوبیتشان کم شود. متاسفانه بدنه دولت ها همواره به دنبال کسب محبوبیت برای دولت هستندو تصمیم گیریهای جدی و قطعی را به زمانهای بعد و بعدتر موکول میکنند.»
این استاد اقتصاد دلایل هدفمندی یارانه ها را بار دیگر متذکر شده و میگوید:«از همان ابتدا واقعی کردن قیمت ها،شفاف سازی و آزاد سازی آنها هدف اصلی هدفمندی یارانه ها بود.متاسفانه تا کنون این اهداف اصلی محقق نشده اند. برای تحقق اهداف ذکر شده ابتدا ثبات نرخ ارز لازم است. سپس ثبات اقتصادی رخ خواهد داد و در نهایت آزاد سازی قیمت ها به این معنا که قیمت گذاری را بر عهده بازار بگذاریم عملی خواهد شد. بنابراین تا زمانی که ثبات و استحکام اقتصادی رخ ندهد،نمی توان برای آزاد سازی قیمت ها به بازار اطمینان کنیم.»
وی در پاسخ به این پرسش که ثبات اقتصادی به جز ثبات نرخ ارز از چه طرقی محقق میشود،می گوید:«باید از بخش تولید شروع کنیم.چنانچه مبالغ یارانه معطوف به این بخش میشد خیلی از مسائل مرتفع میگردید. الان هم باید مردم را تشویق کرد پولشان را در بخش تولید هدایت کنند. اعم بودجه ها باید صرف این بخش شود.اگر بخش تولید فعال نشود،هر روز شاهد رونق فعالیتهای اقتصادی کاذب از جمله سفته بازی ها خواهیم بود که ثبات اقتصادی را نشانه میروند و به بخش تولید صدمات و لطمات جبران ناپذیری وارد میکنند.»
مالک بودن ما کجا
و مالک بودن آقایان کجا؟
محمد آتشکار شهروند دیگری در پایتخت است که با پس اندازازحقوق کارگری وده ها قرض و وام زیر بار اقساط کمر شکن بالاخره توانسته یک باب آپارتمان 60متری در اطراف تهران خریداری کند.
وی میگوید:«الان خودم به همراه خانواده 4 نفری ام در تهران مستاجریم. شما برای نمونه کافی است وضعیت ما با وضعیت همسایه طبقه بالایی مان را مقایسه کنید. ما پس از سال ها خون دل خوردن دارای یک باب آپارتمان 60 متری آن هم در حواشی کلانشهر تهران شده ایم به این امید که سنوات آخر عمرمان را با مستاجری نگذرانیم. اما همسایه طبقه بالایی مان چندین باب مغازه در همین محل و نیز منازل مسکونی دارد.با این حال هر دو ما باید بدون هیچ گونه توضیح در مورد شرایط و کیفیت مایملکمان تنها به زدن گزینه مالک بودن در فرم ثبت نام به اجبار بسنده کنیم.اما در نگاه مقایسهای مالک بودن ما کجا و مالک بودن همسایه مان کجا؟!»